بخشی از مقاله
چکیده
ایثار: این کلمه در فرهنگ بزرگ سخن، حسن انوری به معنای بذل، گذشت کردن از حق خود برای دیگران، نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن آمده است، در لغت نامه دهخدا، این کلمه به معنای غرض دیگران را بر خود مقدم داشتن، برگزیدن و منفعت غیر را بر خود مقدم داشتن و این کمال درجه سخاوت است به کار رفته است - ٢: ص. ٦٧٥: ص.٥٤٣ و ٨: ص.٣٢٠ -
شهادت: یعنی کشته شدن در راه خدا، آنکه به شهادت دست یافته و در راه خدا کشته شده، به فرموده شهید مطهری شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است. عملی آگاهانه و اختیاری است و شهیدان شمع محفل بشریت هستند. - ٤:ص.٤٦٢٧ و ٧: ص.١٣١ - ترویج: ترویج در لغت به معنی رایج کردن، متداول کردن، روان کردن است. ترویج نوعی تغییر است در جهت توسعه منابع انسانی. - ٣:ص.١٧١٨ - ١
مقدمه
سالهای زیادی از روز های ایثار واز خودگذشتگی دقایق لاله ها میگذرد وآن چه مانده فقط خاطره سرخی لاله هاست. و در این بین معلوم نیست که تا چه زمان می توان آرزوهای الکترونیکی وخشک غنچه های امروز را تبدیل به بهار از خودگذشتگی خاکی لاله ها کرد؟ مسلم است که اگر امروز بتوانیم، دانه های ایثار و شهادت را در دل خاکی غنچه ها بکاریم این دانه ها در روزهای بارانی جوانه خواهد زد و در روزهای آفتابی شکوفا میشود.
البته باید توجه داشت که نهادینه کردن هر فرهنگی را باید ابتدا از کودکان آن جامعه آغاز نمود. کودکان روح ظریفی دارند که که اگر با برنامه ای مدون برای پرورش آن برنامه ریزی شود میتواند منعطف با فرهنگی شود که از آن ها انتظار میرود. اما رعایت یک نکته ضروری است که بزرگسالان باید بدانند، در رابطه با کودکان باید از مفاهیم اغراق آمیز پرهیز کرد ونباید تا اندازه اجازه داد که نمادهای بی جان نمایندهی یک فرهنگ شوند .
بلکه کودکان باید فعالانه ببینند و درک کنند که فرهنگ ایثار یعنی بخشی از خوبی و چون ما انسانها باید سعی کنیم خوب باشیم باید آن را فرا بگیریم چون هر خوبی به نفع ماست. این یک مفهوم ساده است که به راحتی در ذهن کودک جای میگیرد و به دور از هر گونه شاخ وبرگ اضافی ست. راهکارهای عنوان شده در این مقاله با توجه به تجارب بنده در امر آموزش وتربیت کودکان و آشنایی با روح ظریف آن هاست که به صورت عملی وبه دور از هرگونه حاشیه پردازی ارائه شده است. امید است مورد توجه و مسئولان عزیز قرار گیرد.
ضرورت گسترش فرهنگ ایثار و شهادت در کودکان
امروز ما در جامعه ای در حال گذار زندگی می کنیم، در نتیجه، بسیاری از ساختارهای موجود در حال تغییرات نسبتاﹰ محسوس است. ساختارهایی از قبیل معیشت، اهداف روابط کاری و نوع مشاغل، ارز ش ها و فرهنگ، محتویات آموزش در اشکال رسمی و غیررسمی و... در حال تحول است. تحولات مذکور بالا، ناشی از عوامل متعددی است که بخشی از آنها درونی و بخشی از آن نیز بیرونی است .
یکی از عمده ترین عوامل تحولات فرهنگی، گسترش ارتباطات و تبادل اطلاعات و همچنین وسایل ارتباط جمعی است و از محصولات آن، فاصله نسل ها است که طبق آن نوجوانان و جوانان، با ارزش ها و هنجارهای سنتی بیگانه شده و از آن فاصله می گیرند - بحران هویت - به هر حال در شرایط فعلی، شاید بتوان گفت که ما بیش از هر زمان دیگر به دور از شعار و با توجه به واقعیت های جامعه نیاز به ارزشیابی و بازشناسی و نیز برنامه ریزی عملی فرهنگی داریم .
بنابراین در ضرورت پرداختن هر چه جدیتر و واقع بینانهتر به بخش فرهنگ که طبعاﹰ دارای ارتباطات عمیقی با سایر حوزه ها مانند اقتصاد، سیاست و امور اجتماعی و... است که نمیتوان تردیدی اعمال داشت. فرهنگ دارای ویژگیها و کارکردهای بسیاری است که وقوف آنها میتواند ما را در انتخاب راهکارهای فرهنگی یاری رساند.
فرهنگ از طریق اجتماعی شدن است که منتقل میشود. در نتیجه میبایستی برای اشاعه فرهنگ »ایثار و شهادت« مکانیزمهای جامعه پذیری را مطالعه نموده و دانست که انسانها از طریق نهادها است که با یکدیگر ارتباط برقرار میسازند و این معنا یعنی »ایثار و شهادت«، نمادی است که حاصل ارزشهای فرهنگی است و نماد، علامتی است که میتواند مظهر یک چیز عادی و ارزشی شود.
مفاهیم فرهنگ ایثار وشهادت
در یک تقسیم بندی محتوایی فرهنگ ایثار و شهادت را میتوان به صورت زیر تقسیمبندی کرد:
١‐ فعالیتهای آموخته شده و مشترک نظیر ایثار کردن و از جان گذشتن؛
٢‐ افکار و اندیشهها، نظیر از جان گذشتن در راه خدا و مقابله با کفر، جهاد و...؛
۳- محصولات اجتماعی و مشترک نظیر لباس ها، مقبره ها و گنبدهای شهدا؛
۴- فن آوری، ابزارهایی که محصولات مادی مربوط به شهادت و ایثارگری را میسازد؛
۵‐ سازمان اجتماعی، نهادهایی نظیر بنیاد شهید و... که در این زمینه فعالیت می کنند؛
۶‐ ایدئولوﮊی، نظیر ارزشها و باورهایی که پشتوانه فرهنگ ایثارگری و شهادت است .
معنا و مفهوم فرهنگ ایثار و شهادت
ایثار در لغت به معنی »برگزیدن، عطاکردن، غرض دیگران بر غرض خویش مقدم داشتن، منفعت غیر را بر مصلحت خود مقدم داشتن«و شهادت یعنی »مجموعه باورها، آگاهیها، آداب و اعتقادات و اعمالی که موجب وصول انسان به عالی ترین درجه کمال، یعنی مرگ آگاهانه در راه خدا می شود.« ایثار، که یک واﮊه عام است، در همه مکتب ها و فرهنگ ها وجود دارد، ولی در اسلام مفهوم آن از یک برتری خاصی برخوردار است و هر تلاش، فداکاری، بخشش و جایگزینی را ایثار نمی گویند،
بلکه ایثار در اسلام، دارای پیش زمینه ای چون اخلاص در راه خدا بودن دارد. ایثار بیانگر رشد و معرفت انسانی است و این موقعی است که انسان به یک تکامل روحی دسترسی پیدا کند. ایثارگری از آنجایی که حامل پیام هایی همچون: خداخواهی، دین باوری، خدایابی، انسان دوستی و دگرخواهی، شهادت، رشادت، از خودگذشتگی، عزت و عظمت و... است، در بین ما تقدس پیدا کرده و ما از این که افرادی ایثارگر را در بین خودمان داریم، احساس امنیت می کنیم. لازم به تذکر است که صفت ایثارگری در سطح زندگی اجتماعی نیز تبلور پیدا می کند.
