بخشی از مقاله
چکیده
واﮊهگانی در قاموس ادب و فرهنگ پایداری با قداست خاص فرهنگ شناختی و جامعهشناختی یافت میشوند که با تفاوتهایی در همه مکتبهای فکری و فرهنگی و جوامع انسانی مطرح و مقدس هستند؛ واﮊهگانی همچون ایثار و شهادت. تبیین این عصارههای شناختی در گرو بایستههای هنجار شناختی بوده و مستلزم درک معرفتی نسبت به عاشورا و دفاع مقدس است. ضرورت پرداخت به فرهنگ ایثار و شهادت و آسیبشناسی آن به مثابه ضرورتی کارکردی در تبیین و نهادینهسازی راههای حفظ و انتقال آن به نسل آینده بایستههایی مبتنی بر ارزشهای اخلاقی و باورهای دینی بعنوان اولویت جامعه امروز است. یکسان انگاری ایثار و شهادت با خشونت و تروریسم راهبرد ناتوی فرهنگ مهاجم غربی و ارائه راهکارها در سه حوزه ماهیتی و فلسفی، شناختی و معرفتی و آموزشی و پژوهشی هدف غایی این مقاله است.
واﮊه گان کلیدی : ارزش، ایثار، شهادت.
مقدمه :
ارتباط و اطلاع انسانها سنگ بنای تعامل جوامع انسانی است؛ تعاملی که بدون آن فرهنگ به عنوان خصیصه غالب جوامع انسانی مجال ظهور نمی یابد و نهادینه نمیگردد. گسترش ارتباطات رسانهای جوامع مدرنیسم را با ساختارهای تجدید یافته از جوامع سنتیسم متمایز ساخته است، تمایزی که از رهرو عصر ارتباطات تاثیرات کارکردی را بر فرهنگ پذیرا ساخته است. یافته های فنآورانه انسان هزاره سومی در پیدایی سیاق زیستن، تکوین فرهنگ جهانی، تغییر در رفتار و گفتار انسانها و بالاخره دهکده ای شدن زمین بواسطه برداشته شدن و حذف فرضی مرزهای جغرافیایی سهمی شگرف بر عهده دارند. در تبیین راهبردهای ترویج فرهنگ ایثار و شهادت آسیبشناسی راهکارهای انتقال فرهنگ عاشورا و دفاع مقدس را بعنوان محمل های معرفتی و شناختی باید بررسی کرد. تحلیلی که با در نظر گرفتن عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و جهانی که مستقیم یا غیرمستقیم بر انتقال فرهنگ ایثار و شهادت تأثیر دارند، میتوان به شناخت درست اثرات ارتباطی برای تبیین این مقوله رسید. تبیینی که در آن علاوه بر پاسداشت قداست ایثار و شهادت به شکل حقیقی شیوههای اشاعه و آگاهی فرهنگ ایثار و شهادت را از جنبههای منفی اغراق، جعل و بعضاﹰ غیرمنطقی بودن و غیرقابل باوربودن دور میسازد و به تبع آن امکان بهره مندی جامعه از ذخایر معنوی و آثار وجودی آموزه های عاشورا و دفاع مقدس در انتقال سازنده به نسل های آتی میسر می سازد.
تعریف مفاهیم و اصطلاحات :
ارزش - : - value به معنای قیمت و شایستگی است. ارزشها از مهمترین اجزای یک فرهنگ - Culture - به شمار می آیند؛ چرا که از باورهای یک ملت سرچشمه میگیرند. ارزش اسلامی در مفهوم عام و گسترده عبارت است از آنچه از نظر دین اسلام مطلوب و سودمند است - ارزشهای اسلامی،١٣٨٠،ص ١٦ - .
ایثار - : - Munificence به معنای بذل، گذشت کردن و نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن آمده است. ایثار برگزیدن منفعت غیر بر خود درجه ای از ارزش معرفتی فرهنگ اسلامی است - ارزشهای اسلامی،١٣٨٠،ص ٢١ - .
شهید - : - Martyrdom از ماده شهود و شهادت است. شهود به معنی حضور، علم، معاینه و مشاهده است. شهید کسی است که در راه خدا کشته میشود. شهادت کاملترین جلوهی ایثار است - ارزشهای اسلامی، ١٣٨٠، ص٢٢ - .
ضرورت و اهمیت پرداخت به فرهنگ ایثار و شهادت
شهید مرتضی مطهری بر این باور است که اگر شور یک عارف عاشق پروردگار را با منطق یک نفر مصلح ترکیب کنید، از آنها منطق شهید درمیآید - قیام و انقلاب مهدی،١٣٧٥،ص٥٨ - . خون شهید برای همیشه در رگهای اجتماع میجوشد. شهادت زندگانی جاودانه یافتن است؛ شهادت مرگ تحمیلی نیست، انتخاب آزادانه و آگاهانه است. - اسوه، ١٣٨٤، ص٨ - . امام خمینی - ره - در این زمینه میفرمایند که شهادت هنر مردان خداست - صحیفه نور،١٣٧١،ص١٠٥ - . اهمیت این موضوع وقتی بیشتر نمایان میشود که رهبر معظم انقلاب نیز در بیانات خود مدام بر این موضوع تأکید دارند که میبایست این فرهنگ با جدیت تمام در سیاستها و برنامهریزی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور لحاظ و تثبیت گردد. بر همین اساس باید با آفتها و ضدارزشهای فرهنگ دفاع مقدس که همانا رفاه طلبی و راحت طلبی و دنیاخواهی است، مقابله کرد - نگاه، ش٢١١، ص٢٠ - .
١ تبیین شناخت بخشی و معرفت بخشی به گفتمان عاشورا و دفاع مقدس بعنوان ساخت فرهنگی ایثار و شهادت.
٢ تبیین بایسته ها و اقتضائات جامعه و تبیین ارزشی فرهنگ ایثار و شهادت در هجمه ناتوی فرهنگی غرب.
آسیب شناسی فرهنگ ایثار و شهادت؛ ضرورتی کارکردی در تبیین و نهادینه سازی :
جوهره و جریره شهید، فرهنگی را ترویج میکند که از رهرو آن ایثار و از خودگذشتگی در تار و پود زندگی نمایان گردد و گمنامی و فارغ از منیتها و در نظرگرفتن منافع جمع در راستای ایمان دینی به یک وظیفه تبدیل می گردد؛ فرهنگی که با خودخواهی و خودکامگی سرستیز دارد و با حریت و آزادمنشی سر وفاق دارد، فرهنگی است که الگو از شهدای تاریخ صدر اسلام میگیرد و در این وادی فرهنگ عاشورا سرمشقی تابناک است برای ایثارگری ها در راه خدا و انقلاب شکوهمند درونی است که همانند رزمندگان عرصه پایداری دفاع مقدس در جنگ تحمیلی ٨ ساله نمود مییابد. آسیبهای چون: اسطورهسازی و قهرمان پروری، عدم آشنایی با راهبردهای نوین اطلاع رسانی، تکرارهای بیهوده و برخورد قشری و کلیشهای با مقوله ایثار و شهادت، ماندن در گذشته و عدم پاسخ گویی به حال و آیندهی این فرهنگ و ناتوانی در همگرا کردن فرهنگ با شرایط و موقعیت جامعه ی امروز، به دنبال نتیجه بودن و انتخاب روشهای سطحی به جای فرهنگسازی پایدار، ناتوانی در درک نیاز برای مخاطب، جهانی سازی و جهانی شدن شدن، تحریف انگیزه های ایثار و شهادت، هجمه رسانهای و ناتوی فرهنگی غرب برای یکسان انگاری ایثار و شهادت با خشونت و ترور و... عمده عواملی هستند که نهادینهسازی فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه را با تنگناهای جدی مواجه میسازند. آگاهی بخشی نسلها از فرهنگ ایثار و شهادت عاشورایی و دفاع مقدس نیاز به ابزارهایی دارد که ابتدا با شناخت درست جوهره ایثار و شهادت و در گام بعدی تجلی این جوهره در نقل و عمل فرهنگسازان و مدیران فرهنگی هم راستای با نقشه و دورنمای مهندسی فرهنگی ایثار و شهادت در بستر جامعه جاری میشود و به تبع آن جامعه از برکات مادی و معنوی آن برخوردار میگردد؛ برکاتی همچون قانون گرایی، ضابطه مندی، مسئولیت پذیری، رعایت هنجارهای اجتماعی، روحیه آزادمنشی و سلامت نفس در کنار حفظ قداست ایثارگران و شهدا از آن جمله است. شهید
