بخشی از مقاله
چکیده
مفاهیم و آثار به جا مانده از شهیدان، - مادی و معنوی - مجموعهای غنی را در فرهنگ شیعه تشکیل میدهد که در این پژوهش به آن فرهنگ شهادت اطلاق می گردد. این پژوهش به هدف و تبیین مفهوم شهادت و بررسی نقش آموزش و پرورش در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت وارائه راهکارهایی در ترویج فرهنگ شهادت انجام شده است.
در این پژوهش سه هدف عمده مد نظر است که عبارتند از :١‐ بررسی ویژگی های افراد ایثارگر و شهادت طلب ٢‐ نقش آموزش و پرورش در ترویج و نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت ٣‐ بررسی چالش ها و ارائه راهکارهایی در جهت نهادینه کردن فرهنگ ایثار و شهادت در آموزش و پرورش .نتایجی که از سوال اول تحقیق بر آمده است نشان دهنده این است که:
١‐ با توجه به مطالعاتی که در متون اسلامی و نیز نظرات ائمه اطهار و متفکران اسلامی افراد ایثار گر و شهادت طلب دارای خصوصیاتی چون:
نترسیدن از مرگ، رسالت جهانی و مدافع مظلومان جهان، داشتن بصیرت، نیل به مراتب بالاتر قرب و رضای الهی، اخلاص و تواضع بالا ،گذر از مراحل آزمون عملی، برخورد با دشمن از موضع فعال و برتر و سایر خصوصیاتی چون بسیار دیندار، شجاع و دلاور، رئوف و مهربان، ظلم ستز، عدالتگر و... هستند.
٢‐ نقش آموزش و پرورش: فرهنگ سازی در مدارس، رعایت اخلاص و قصد قربت،الگوسازی دینی،برگزاری جشنواره ها و مسابقات، متون درسی جذاب، ایجاد روحیه پژوهندگی در زمینه ایثار و شهادت و ... را شامل میشود.
٣‐ چالشهای آموزش و پرورش در مواجه با ایثار و شهادت در سه بخش کلی: هویت یابی،فناوری اطلاعات و ارتباطات و جهانی شدن بحث میشود.
و در آخر با ارائه راهکارهایی به این نتیجه میرسیم که آموزش و پرورش با بازنگری و تحلیل محتوایی کتب درسی و با تفکر تحلیلی و نقاد به ایجاد یک حس مشترک دینی و وطنی با استفاده از ابزارهای هنری شهادت و ایثار بین دانش آموزان بپردازد.
مقدمه
اگر بخواهیم تمام رویدادهای بزرگی که در تاریخ زندگی بوجود آمده و در صفحات تاریخ ثبت شده را مشخص کنیم و آنها را ارزیابی کنیم هیچکدام از آنها ارزشمندتر و با اهمیت تر از مسأله شهادت نیست، شهادت تنها یک مسأله از خودگذشتگی و فداکاری نیست، بلکه شهادت عبارت است ازخود گذشتگی و فداکاری توأم با بیدارکردن و زنده نمودن تمام افراد انسانها از حالت خفتگی و بی توجهی، لذا شهید بواسطه شهادتش خون در رگ و پیوند افراد مرده و خفته اجتماع تزریق می کند و آنها را زنده و بیدار می سازد
آیات بسیاری در قرآن درباره شهادت سخن گفته اند از جمله در: آیه ٧٣ سوره انعام، آیه ٤٥ سوره احزاب، آیه ١٣٥ سوره نساﺀ،آیه ٨٠ سوره مائده ،آیه ١٥٠ سوره انعام و آیه ٢٣ سوره بقره و بسیاری از آیات دیگر. در واقع مضمون این آیه و آیات مشابه دال بر آن است خداوند شهید اول است و شهادت، از صفات خداوند است. بزرگترین شهادت از آن خداست و آن قرآن می باشد.
به همین دلیل کمال مطلق شهادت تعلق به هستی یکتا دارد. از این رو رسیدن به مقام شهادت یعنی نزدیک شدن به صفات خداوندی. همان طور که می دانیم، تجلی صفات خداوندی را می توان در اخلاق نیکو و پسندیده جستجو کرد. در اصل تربیت اخلاقی از منظر اسلام، یعنی گرویدن به صفات خداوندی. از سوی دیگر، همان طور که صفات خداوندی، صفاتی یکپارچه و واحد می باشند.به همین سبب است که وقتی رهبر فقید انقلاب اسلامی امام خمینی - ره - از شهادت سخن میراند فلسفه و کارآمدی آن را نیز یادآور شده و میفرماید:»ملتی که شهادت دارد اسارت ندارد« و یا مقام معظم رهبری حضرت آیت االله خامنه ای مدظله چنین میفرماید:هیچ ملتی بدون فداکاری و مجاهدت نمیتواند از بندهای اسارت نجات پیدا کند.
به طور کلی مفهوم شهید و شهادت دارای دو رکن اساسی است. نخست اینکه شهادت با آگاهی کامل صورت می گیرد یعنی شخص خودش آن را انتخاب می کند، در ثانی فی سبیل االله است. وجود همین دو رکن، شهادت را از سایر مرگها متمایز کرده و ارزش آنرا مشخص نموده است
. برخی از امامان از شهادت به عنوان یک »میراث« یاد می کنند ،میراثی که می تواند به مثابه ی یک حربه بسیار موثر علیه همه ی مظاهر ظلم و ستم و تبعیض به کار رود و طومار طاغوتیان را را درهم شکند.نقطه آغاز این میراث با مرگ زودرس و نابنگام فاطمه زهرا - س - بسته شد و سپس با فریاد »فزت و رب الکعبه« امام علی - ع - به هنگام رنگین شدن محراب مسجد کوفه سر مقدس او به راه رشد و کمال افتاد
وظیفه ما اینست که از ارزشها و آن چیزهایی که شهدای ما بخاطر حفظ آنها جان خویش را نثار کرده اند محافظت نمائیم و به آنها پایبند باشیم و این مسیر نمی شود مگر اینکه از طریق نهادهای آموزشی این آرمانها و ارزشها به ما شناسانده شود و مدارس از بهترین وسایل ممکن برای انتقال این ارزشها و آرمانها به فرزندان کودکان، نوجوانان و جوانان و حتی بزرگسالان این مرز و بوم می باشد.بطوری که مربیان سراسر دنیا اذعان دارند که تعلیم و تربیت یک هدف دوگانه ی فردی و اجتماعی را برآورده میکند. تعلیم و تربیت مناسب موجب بروز، پرورش و شکوفایی توانمدیهای فردی، جسمی، فکری، اخلاقی، معنوی و احساسی میشود به همین دلیل سقراط از معلم به منزله یک ماما یاد میکند، زیرا نقش آموزش و پرورش و معلم کشف چیزهایی است که در وجود کودک بطور فطری وجود دارد است
مدرسه آیینه ارزشهای حاکم بر جامعه و به تعبیری منعکس کننده ساختار ارزشهای آن است
نظام آموزش و پرورش و نهادهای آموزشی باید یکسری مفاهیم، ارزشها و ارکان مهم فرهنگی جامعه خویش را به فرزندان این مرز و بوم انتقال دهند، تا فرزندان این مرز و بوم بیش از پیش با ارزشها و فرهنگ جامعه خویش آشنا شوند، و نسبت به حفظ آنها پایبند باشند. ارزشها از ارکان مهم فرهنگ هر جامعه می باشند، به این معنی که در هر فرهنگ مجموعه ای از ارزشها تشکیل دهنده پیکره آن فرهنگ هستند. موضوع شهادت از موضوعات عقیدتی و ارزشی بسیار مهم در فرهنگ اسلامی جامعه ما به شمار می آید. دانش آموزان به عنوان یک قشر مهم و آینده آفرین جامعه می باشند. بنابراین محیط آموزشی وکتابهای درسی باید در شناساندن شهدا به افراد جامعه بیشترین نقش را داشته باشند.
امروزه دیگر تجربیات و آموختههای علمی و تربیتی افراد محدود به خانواده و اطرافیان آنها نمیباشد، بلکه علاوه بر آنان مراکز آموزشی مختلف از کودکستانها گرفته تا دانشگاهها نیز در این میدان تأثیر جدی داشته و نقش بسیار مهمی ایفا مینمایند. به همین دلیل چنانچه جامعهای حاکمیت جو ایثار و شهادت بر فضای فرهنگی کشور را مهم میداند باید نظام آموزشی خود را به گونهای سازمان دهی کند که خروجی هزینهها و تلاشهای انجام شده در آن، جوانان خود ساخته و با هویتی باشد که به خوبی فرهنگ و تاریخ خویش را شناخته و به نیکی آمادهی کوشش و فداکاری در راه آن بوده و تا پای جان از آن دفاع نمایند
