بخشی از مقاله
چکیده
جایگاه خطیر اعضای هیئتعلمی در پیشبرد رسالتهای نظام آموزش عالی از یک سو و از سوی دیگر تغییرات و تحولات شگرف و سریع در کلیه ابعاد و زمینههای علمی و عملی در جهان، ضرورت به هنگام سازی دانش و مهارت اعضای هیئتعلمی به منظور تربیت نیروی انسانی منطبق با این تحولات و برای پاسخگویی به نیازهای جامعه را طلب میکند . در این مقاله با بهره گیری از مبانی نظری پیرامون مدل های شایستگی و محیط مجازی، بر اساس مدل آرمانر ، به تفکیک شایستگی های اعضای هیئت علمی در محیط مجازی به کمک سه مولفه »ساختن اجتماع علمی« و »رشد حرفه ای« و »رشد شخصی« پرداخته شده است.روش تحقیق، توصیفی و از نوع همبستگی است، جهت مطالعه میدانی از دانشگاه مهرالبرز، استفاده شده است.
در مرحله نخست به کمک چک لیست، شایستگی هاییکه بیشترین هماهنگی را با مدل فوق داشتند تعیین و به کمک سه مولفه مورد بحث در سه بخش دسته بندی گردید. در مرحله دوم با توجه به تفکیک شایستگی ها، پرسشنامه میان اعضای هیئت علمی که در حوزه یادگیری الکترونیکی فعالیت دارند، توزیع گردید و پس از تکمیل، برای تجزیه و تحلیل جمع آوری شد. نتایج حاصل از آزمون پرسشنامه اول منجر به تایید و حذف برخی از شاخص های سه مولفه اصلی شد و در نهایت پرسشنامه اصلاحی در میان دانشجویان دانشگاه مهرالبرز توزیع گردید.نتایج ضریب همبستگی حاکی از وجود ارتباط معنادار میان مؤلفههای شایستگی اعضای هیئتعلمی در محیط مجازی بود. همچنین ابعاد و مؤلفههای شایستگی از دو دیدگاه استادان و دانشجویان مورد بررسی قرار گرفت و از این دو دیدگاه الویت بندی گردید.
کلیدواژهها:شایستگی2؛مدلهای شایستگی3؛ اعضای هیئتعلمی4؛ محیط مجازی1
-1 مقدمه
جهل مرموزترین دشمنِ پیشرفت، توانایی، رهایی و شکوفاییِ بشر است، در ذهن و جان ما لانه میکند و در اعماقِ پیدا و پنهانِ فرهنگ، نهادها و ساختارهای اجتماعی ما باز تولید، تکرار و توده میشود. پس »جرئت دانستن« لازم است و چراغ دانایی باید برافروختزیستِ. اجتماعی ما به»جایگاه آگاهی« نیاز دارد.درست در همان حال که جهان پیشرو و آزاد و جوامع یادگیرنده درحالِ توسعه و موفق، بیوقفه و پر شتاب، زندگی مبتنی بر دانش را تجربه میکنند و علم مدرن، هنوز آزمودنیترین، عمومیترینو پیوسته نقدپذیرترین منبعِ قابل رجوع برای پیجویی و کشفِ مسائل زندگی، حل رضایتبخش آنهاو تعالیِ حیات انسانی است، علمآموزی علم ورزیِ مدرن در جامعه ایرانی، بحثبرانگیز شده است و جا دارد که دربارهاش تأمل بیشتری صورت بگیرد. - فراست خواه 1388، ص - 9
-2 مسئله اصلی تحقیق
توانمندسازی سرمایههای انسانی در محیطهای علمی-آموزشی در دهههای اخیر مورد توجه تعداد زیادی از صاحبنظران، علاقهمندان به تحقیق و کارگزاران مؤسسات آموزش عالی قرار گرفته است. جایگاه خطیر اعضای هیئتعلمی در پیشبرد رسالتهای نظام آموزش عالی از یک سو و از سوی دیگر تغییرات و تحولات شگرف و سریع در کلیه ابعاد و زمینههای علمی و عملی در جهان، ضرورت به هنگام سازی دانش و مهارت اعضای هیئتعلمی به منظور تربیت نیروی انسانی منطبق با این تحولات و برای پاسخگویی به نیازهای جامعه را طلب میکند. در شرایط کنونی یکی از عمدهترین چالشهای که آموزش عالی ایران با آن روبرو است، توسعه کمی و کیفی اعضاء هیئتعلمی دانشگاهها است.
با توجه به رشد کمی دانشجویان کشور به بیش از چهار میلیون نفر و درحالیکه توسعه کشورها بر اقتصاد دانایی محور استوارشده و تغییرات دانش و فناوری در جهان آهنگ سریع به خود گرفته است، اهمیت این امر بیش از گذشته هست. روشهای سنتی آموزش دیگر پاسخگوی حجم عظیم تقاضا برای آموزش نیست و سوادآموزی الکترونیکی به جای سوادآموزی متعارف به عنوان یک راهکار برای گذر به جامعه اطلاعاتی مطرح شده است، با این تفاوت که اجرای آن به جای بیسوادان جامعه، در میان باسوادترین قشرها باشد. طبیعی است که نظام آموزشی کشور نخستین مکان اجرای آن خواهد بود. در چنین شرایطی دانش و مهارتهای آموختهشده اعضاء هیئتعلمی در زمان تحصیلات دانشگاهی، برای یک عمر کار و فعالیت کافی نیست. - فرهادیان و دیگران، 1386، - 110شکی نیست که اعضای هیئتعلمی هر دانشگاه هسته اصلی کیفیت آن محسوب میشوند، لذا، توسعه شایستگیهای آنان میتواند به پیشبرد اهداف دانشگاه یاری دهد.
بهبود فعالیت های اعضای هیئتعلمی نه تنها نیازمند تخصص در رشته علمی خاص، بلکه مستلزم تقویت مهارتها و تخصصهای دیگری نظیر روانشناسی یادگیری، فنون ارزشیابی آموختهها، مدیریت و سازماندهی فرایندهای آموزشی و گروهی است. اینگونه صلاحیتهالزوماً به رشته تخصصی علمی اعضای هیئتعلمی مربوط نمیشود. از اعضای هیئتعلمی دانشگاهها انتظار می رود نقشهای گوناگونی را ایفا و در هر نقش در بالاترین سطح حرفهای عمل کنند. - صفری، 1389، ص - 69 -85حال اینکه چه شایستگیهایی بر پیشرفت نظام آموزشی الکترونیکی تأثیر می گذارد و اینکه سهم مشارکت هر عامل تا چه اندازه حیاتی و حساس است، مسئلهای است که در پژوهش حاضر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. گرچه مطمئناً عوامل متعددی بر شایستگی اعضای هیئتعلمی تأثیرگذار است، اما در هیچ پژوهشی امکان جمعآوری و تحلیل همه این عوامل در کنار هم وجود ندارد.
-3 پیشینه پژوهش و تعریف چند مفهوم
طبق مدل آرمانر - 2001 - 1 شایستگی به چهار دسته زیر تقسیم میشود:
.1 ساختن اجتماع علمی در این قلمرو، فرصتهایی ایجاد میشود و ازفعالیتهایی حمایت به عمل میآید که به " ساختن اجتماع"2 کمک میکنند، احساس تعلق به اجتماعی علمی را ارتقا میبخشند و در نتیجه هیئتعلمی برای شرکت در مجامع3، عضویت در انجمنها و سازمانهای تخصصی، انگیزه و آمادگی پیدا میکند و فرهنگ گفت و گو و تعامل و همکاری و تعهد مشترک در اجتماع علمی بسط مییابد.
.2 رشد حرفهای قلمرو دوم به رشد حرفهای4 و توسعه عملکردی مربوط میشود و در آن از طریق ایجاد فرصتهای بازآموزی، دانش افزایی - مانند کارگاه و غیر آن - به تحول و بهبود و توسعه روشهای تدریس و فرایندهای یاددهی و یادگیری کمک میشود.
.3 رشد شخصی کانون توجه در قلمرو سوم، رشد شخصی5 است وشامل سلامت و امنیت و تأمین و درآمد و رفاه و منزلت و مانند آن میشود.
.4 شناسایی خدمات فوقالعاده و نوآوری سرانجام در چهارمین قلمرو، بهساز و کارهایی توجه میشود که درصدد شناسایی6 و قدردانی موثر و برانگیزاننده معطوف به خدمات فوقالعاده هستند ومیخواهند جو سازمانی و نظامهای انگیزشی را در جهت پاداش دهی اثربخش نسبت به ابداع و نوآوری و فعالیتهای درون داد خودجوش بیسابقه و خلاق بهبود ببخشند. - فراست خواه - 113- 112 :1389 - گوف7، - 1976 از اولین کسانی بود که در آمریکا مفهوم توسعه حرفهای را مورد بحث قرارداد. به اعتقاد وی توسعه حرفهای عبارت است از رشد و شکوفایی استعداد، گسترش عقاید، ارتقای صلاحیتها و به عبارت دیگر تسهیل رشد حرفهای و فردی اعضاء هیئتعلمی. - استیگر 8، - 1995 تعریف علمی تری را از ارتقای مهارتهای حرفهای اعضاء هیئتعلمی پیشنهاد کرده است.
به اعتقاد وی توسعه حرفهای آن گونه فعالیتهایی است که اعضاء هیئتعلمی، در ضمن خدمت با آنها درگیر میشوند تا به این طریق خود را یاری نمایند تا دانش خود را درباره رشته تخصصیشان بالا ببرند، توانایی و مهارت خود را در فرآیند تدریس/یادگیری افزایش دهند. مهارت و قابلیت پژوهشی و حرفهای خود را بهبود بخشند. حساسیت و شناخت خود را درباره دانشجویان بیشتر نمایند. احساس تعلق و وابستگی خود را نسبت به گروه، دانشکده و دانشگاه مربوطه افزایش دهند. از شغل خود احساس رضایت نموده و بالأخره به عنوان انسانهای منطقی و سازگار با محیط و اجتماع پیرامون خود، رفتار نمایند. - بارمینگر 9، - 1993 استانداردهائی را که اعضاء هیئتعلمی باید چه چیزهایی را بدانند و توانایی انجام چه کاری را داشته باشند به شرح زیر معرفی می کند:
1. تعهد به فراگیران و یادگیری آنها.
2.آگاهی و علم داشتن به موضوع مورد بحث و روش تدریس.
3.مدیریت و نظارت بر یادگیری فراگیران.
