بخشی از مقاله
چکیده
مقدمه: در عصر حاضر که تغییر وتحولات محیطی از مهمترین چالش هاي فراروي سازمانها به شمار می روند بهره گیري مناسب از استعداد وتوانایی افراد در تدوین چارچوبوالگوي فکري جدید نقش حیاتی دارند. مقاله حاضر درصدد تعیین جایگاه کارآفرینی و نقش آن در ارتقا شغلی اعضاي هیئت علمی دانشگاه است.
روش بررسی: در این پژوهش همبستگی چندمتغیره، جامعه آماري شامل کل اعضاي هیئت علمی، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود و یک نمونه 210 نفري با روش نمونه گیري تصادفی- طبقه اي انتخاب شد. ابزارهاي تحقیق شامل پرسشنامه استاندارد 31 سوالی کارآفرینی و پرسشنامه استاندارد40 سوالی مسیر شغلی بودند. جهت تعیین روایی پرسشنامه از روایی صوري و محتوایی و پایایی آن ها با استفادهاز روش ضریب آلفاي کرانباخ - r1=0.91 - و - r2=0.86 - محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS - 22 - و در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفت.
نتایج: میزان کلیه ابعاد کارافرینی - میزان نوآوري، رفتارخلاقانه، کشف و تعقیب فرصت ها، انعطاف پذیري، یادگیري سازمانی، حمایت مدیریت از ایده هاي جدید کارکنان، فرهنگ سازي، آموزش کارآفرینی، سیستم پاداش مناسب - کمتر از سطح متوسط و لیکن میزان بعد تفویض اختیار در حد متوسط بوده است.
از طرفی و میزان مولفه هاي مسیرشغلی - مدیریت عمومی، خودمختاري، امنیت، خلاقیت کارآفرینی، ازخودگذشتگی، چالش محض و سبک زندگی - کمتر از سطح متوسط و لیکن میزان مولفه شایستگی فنی-کارکردي درسطح متوسط بوده است. همبستگی بین نمرات ابعاد کارافرینی و مولفه هاي مسیر شغلی در سطح p ≤0/05 معنادار بوده و نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که رابطه بین ابعاد کارافرینی با مولفه هاي مسیرشغلی معناداربوده است.
بحث و نتیجه گیري: با ایجاد بستر مناسب براي کارافرینی، انجام به موقع کارها و ایجاد حس مسئولیت در بین اعضا، تولید و بهره وري را در سازمانهاي آموزشی افزایش می یابد.
مقدمه
در عصر حاضر، جوامع و سازمانها به سرعت در حال گسترش و پیشرفت هستند و در پی آن، پیچیدگی آنها نیز رو به فزونی است، چنان که کارآفرینی در یک تعامل دو سویه یعنی هم در مفهوم ایجاد تحول از راه نوآوري ها و بهبود فرایندها و هم به عنوان عامل کلیدي در رشد و توسعه اقتصادي به شدت مورد نیاز است. دانشگاه کار آفرین مکانی است که مشاغل جدید در آن خلق می شوند.
این مراکز از افراد کار آفرین حمایت می کند - . - 1کارآفرینان در رأس کسبوکارها قرار گرفته، در جستجوي فرصتها بوده، و خلاقیت نیز ابزاري براي موفقیت آنها تلقی می شود - . - 2 افراد کارآفرین نقش مهمی در حرکت چرخ هاي توسعه اقتصادي به عهده دارند ومنشا تحولات بزرگ در زمینه هاي صنعتی،تولیدي وخدماتی در سطح سازمان ها محسوب می گردند -
براي رسیدن به محیطهاي رقابتی به نیروي انسانی پرتوان و خوداتکا نیازمندیم. پرسنلی که داراي روحیه خلاق وکارآفرین باشد
بنابراین درحال حاضر توسعه کارآفرینی هستهي برنامه هاي توسعه ي کشورها محسوب می شود، از این رو سرمایه گذاري درقابلیت هاي کارآفرینی منابع انسانی جایگاه ویژهاي دارد - . - 5 درایران نیز تلاش بسیاري براي حذف محدودیتها در توسعهي کارآفرینی درحال انجام است که این امر منجر به تغییر نوع آموزش وگرایش بیشتربه سوي کاربردي شدن آموزشها خواهد شد.
وجود دانشگاه هایی که کارآفرینی دانشگاهی را رونق بخشند، باعث افزایش سطح تجاري سازي تحقیقات دانشگاهی و کاهش وابستگی به فناوري وادراتی میشوند که در سند چشم انداز بیست سالهي کشورمان بر آن تأکید بسیاري شده است
انتظارات جدید در دانشگاه ها ایجاب می کند که دانشگاهها در توسعهي اقتصادي و اجتماعی کشورنقش محوري ایفامی کند. تحقق این خواسته ازطریق تحول دانشگاه سنتی است؛ دانشگاهی که نهادحیاتی در فرایند توسعه هر ملتی است، نهادي که می تواند توسعه اقتصادي، اجتماعی، سیاسی وفرهنگی راتسهیل نماید. اگر برنامه ریزان،تصمیم گیرندگان و کارکنان سازمان - دانشگاه - ما کارآفرین باشند فرصت هاي اقتصادي را بهتر درك کرده و قادرند از منابع موجود به منظور نوآوري استفاده بیشتري نمایند و باعث می شود تا افراد با استفاده از تخصص و قدرت ابتکار، خلاقیت و خطرپذیري و نیز امکانات، فرصتها و توانمنديها، اشتغال مولد و درآمدزا ایجاد کنند
از آنجایی که هر فردي که در سازمانی یا موسسه اي مشغول به کار می شود، پس از کسب تجربه و دستیابی به مهارتهاي شغلی، به فکر ارتقاي شغل و پیمودن مراحل ترقی سازمانی می افتد، در سازمانهاي کنونی بخصوص سازمانهاي بزرگ، فقط انجام کار و تلاش زیاد در انجام وظایف، براي پیشرفت و ترقی در مراحل کاري و گرفتن مزایاي سازمانی کفایت نمی کند، بلکه مدیران نیز باید به این درك و دریافت از عملکرد و رفتار شاغل برسند که او فردي شاخص، فعال و برجسته در کار خویش است و استحقاق رشد و ترقی سازمانی را دارد. شاغل نیز باید درجهت معرفی بهتر کارایی و کارآمدي خود براي ترقی و دستیابی به اهداف موردنظر درکار راهه شغلی، بعضی فعالیتها و تلاشهاي غیرکاري نیز انجام دهد
براي فراهم نمودن این زمینهها تغییرات اساسی در ساختار این سازمانها امري ضروري است تا بتوان باتوجه به ضرورت جهت گیري سازمانها به ویژه دانشگاه هابه سمت کارآفرینی،اولین ومهمترین اقدام دراین رابطه،راه اندازي مراکزکارآفرینی باساختارسازمانی علمی،منعطف و پویا را ایجاد کرد و زمینه ي را براي رشد، کارآفرینی و ارتقا شغلی دانشجویان و کارمندان سازمانها به ویژه مراکز آموزش عالی فراهم نمود - . - 9پس پرورش وتقویت روحیه کارآفرینی درسازمان مستلزم فراهم آوردن بستري مناسب ویکی ازبسترهاي مناسب ساختاروتشکیلات مناسب است؛ ساختار سازمانی روابط حاکم بر مشاغل، نظام ها و فرایندهاي عملیاتی و افراد و گروه هاییاست که براي دست یابی به هدف مشترکی تلاش می کنند
ساختار نشان دهنده کسانی است که مسؤول سرپرستی بوده و مدیران را به کارکنانی که باید به آنها دستور بدهند، معرفی می کند. از دیگر کاربردهاي ساختار براي سازمانها، کمک به تسهیل جریان اطلاعات است - . - 11 یک ساختار سازمانی مناسب توان تسریع و تسهیل درتصمیم گیري و واکنش مناسب نسبت به محیط و چالشهاي آنرا ایجاد می کند. ساختار سازمان شامل ابعاد ساختاري و ابعاد محتوایی میباشد که ابعاد ساختاري بیان کننده ویژگیهاي درونی یک سازمان هستند و آنها مبنایی بدست میدهندکه میتوان به وسیله آنها سازمانها را اندازهگیري و با هم مقایسه کرد و ابعاد محتوایی معرف کل سازمان هستند، که بر ابعاد ساختاري اثر می گذارند. -
ازسوي دیگر نیروي انسانی میتواند باصرفه جویی واستفاده ي بهینه تمام امکانات ومنابع را درجهت خدمت به کار گیرد به عبارتی نیروي انسانی تبدیل کننده ي دیگر منابع درجهت خدمت رسانی است.این امر زمانی تحقق می یابد که کارکنان سازمان از انگیزه وشوق کافی براي کارکردن برخوردار بوده و از شغل خود راضی باشند .
روانشناسان معتقدند که براي انجام دادن هرعملی انگیزه ي وجود دارد واین انگیزه برمبناي نیازاست و این نیاز انگیزه انجام دادن یاخوداري کردن کار را در انسان به وجود می آورد - . - 14 زمانی رضایت خاطر درآدمی ایجاد می شود که انسان بتواند کلیه احتیاجات خود را با در نظرگرفتن تنش ها وهیجان ها مرتفع سازد
رضایت شغلی یعنی نگرش مثبت هرفرد نسبت شغلش می باشد. لذا پنج جنبه برجسته شغل که افراد درباره ي آنها عکس العمل هاي شدید نشان می دهند عبارتند از: نوع شغل، حقوق ودستمزد، فرصت هاي ارتقا، سرپرستان، همکاران. مدارج ارتقاء شغلی نیز به پلکان پیشرفت و ترقی در مدارج و پستهاي شغلی و سازمانی اطلاق می گردد
بررسی ارتباط بین ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی تهران مشخص شد که رابطه اي معنی دار بین پیچیدگی ساختار سازمانی وکارآفرینی سازمانی وجود دارد، اما ضریب همبستگی بدست آمده منحنی بوده و نشانگر رابطه ي معکوس بین پیچیدگی ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی است.رابطه ي معنی دار بین رسمیت ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی بدست آمد، اما ضریبهمبستگی منحنی بوده و نشانگر رابطه ي معکوس بین رسمیت و کارآفرینی سازمانی است و بین تمرکز و کارآفرینی سازمانی هم رابطه اي معنا دار وجود دارد، اما این رابطه به صورت معکوس است
در بررسی رابطه بین ساختار سازمانی و کار آفرینی سازمانی مدیران ستادي سازمان تربیت بدنی جمهوري اسلامی ایران مشخص شد که رابطه اي معنی دار و معکوس بین ابعاد ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی وجود داشته است
در بررسی موانع کارآفرینی در دانشگاه مازندران موانع داخلی بیشترین تاثیر منفی را در ایجاد کارآفرینی سازمانی در دانشگاه مازندران داشته اند. موانع محیطی در این زمینه کمترین نقش بازدارنده را در دانشگاه مازندران داشته اند. از بین موانع داخلی، تصمیمات نامناسب مدیران عالی در انتصاب و انتخاب مدیران زیردست و از بین موانع منتجی، متغیر فرهنگی- اجتماعی و از بین موانع محیطی نیز فقدان رقابت، بیشترین تاثیر منفی را بر کارآفرینی دانشگاه نهاده اند .
در بررسی تشکیلات سازمانی بخش مدیکال رکورد در بیمارستانهاي ایران مشخص شد که این تشکیلات سازمانی متناسب با مفاهیم مدیریت اطلاعات مراقبت بهداشتی طراحی نشده است، و از طرفی، در بیمارستانهاي ایران حوزه هاي قدرتمندي براي اولیه خدمات جامع مدیریت اطلاعات وجود ندارد؛ از اینرو ضروري به نظر می رسد که ساختار سازمانی این بخش بازنگري و اصلاح شده و حوزه هاي قدرتمندي براي ارایه خدمات جامع مدیریت اطلاعات دایر گردد
- caruana. - 20 و همکاران - - 1998 در پژوهشی با عنوان تأثیر رسمیت و تمرکز برکارآفرینی در شرکتهاي صادراتی به این نتیجه رسیدند که همبستگی مجموع شاخصهاي که رابطه معنادار مستقیمی بین رفتار کارآفرینانه و هر یک ازسازه هاي مرکزیت و رسمیت را پیش بینی می کند.
درکل می توان چنین استدلال کرد که سطح بالاي تمرکز در سازمان سطح پایینی از کارآفرینی را موجب می شود و میزان بالاي سطح رسمیت رابطه مثبت با کارآفرینی سازمانی دارد
- Wiklun. - 21 و Davidsson - 2001 - ارتباط بین آزادي عمل و تشویق ناشی از عاملهاي ساختاري و رویه هاي سازمانی را بررسی کرده و براي پرورش افراد کارآفرین درسازمان باور دارد که اگر سازمان داراي ویژگیهاي زیر باشد، از فعالیت هاي کارآفرینی پایین به فعالیت هاي کارآفرینی بالا ارتقا می یابد: واحدها کاملاً مستقل و طبقه اي باشد، گروههاي ریسک کنند هم ستقل از شرکتها وجود داشته باشد، بوروکراسی سازمانی به حداقل برسد و انعطافپذیري سازمانی را افزایش دهیم
- 2003 - Davidsson. - 22 - ، به بررسی کارآفرینی سازمانی، انعطافپذیري، تمایل به بازار و رضایت شغلی پرداخت که نتایج پژوهش نشان می دهد رابطه معنی دار بین سطح اعتماد و کارآفرینی سازمانی وجود دارد. در سطوح بالاي اعتماد در بین اعضاي سازمان تأثیري مثبت بر نوآوري از راه تبادل اطلاعات وجود دارد. بر همین اساس، اعتماد زمانی در سازمان توسعه می یابد که کانال هاي اطلاعاتی باز باشد
در این راستا پژوهش حاضر درصدد تعیین جایگاه کارآفرینی و نقش آن در ارتقا شغلی اعضاي هیئت علمی دانشگاه می باشد.
روش بررسی
نوع پژوهش، توصیفی- همبستگی است. جامعه آماري شامل کل اعضاي هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان - 650 نفر - در سال تحصیلی1392-93بودند که به ارزیابی وضعیت ساختار سازمانی، کارآفرینی و میزان ارتقا شغلی اعضاي هیئت علمی دانشکده ها پرداختند. روش نمونه گیري به صورت طبقه اي- تصادفی متناسب با حجم - 210 نفر - بود.
ابزارجمع آوري اطلاعات شامل پرسشنامه استاندارد 31 سوالی کارآفرینی بر اساس در ابعاد دهگانه بر اساس مدل کوراتکو و موریس - 2002 - در مقیاس پنج درجه اي لیکرت و پرسشنامه استاندارد40 سوالی مسیر شغلی در ابعاد هفتگانه بر اساس مدل شاین - 1990 - در مقیاس پنج درجه اي لیکرت بود که روایی آنها با استفاده از روایی محتوایی و صوري و پایایی آنها با استفاده از محاسبه ضریب آلفاي کرانباخ - r1=0.91 - و - r2=0.86 - محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار - SPSS - 22 و در دو سطح آمارتوصیفی - درصد، میانگین، انحراف معیار و ضریب همبستگی گشتاوري پیرسون - و استنباطی - آزمون t، رگرسیون چند متغیره، مدل معادلات ساختاري و تحلیل مسیر - استفاده گردید.
یافته ها
از بین کلیه ابعاد کارافرینی در دانشگاه،t مشاهده شده از مقدار بحرانی جدول در سطح خطاي 0/05 کوچکتر بوده، بنابراین میزان نوآوري، رفتار خلاقانه، کشف و تعقیب فرصتها، انعطاف پذیري، یادگیري سازمانی، حمایت مدیریت از ایدههاي جدید کارکنان، فرهنگ سازي، آموزش کارآفرینی، سیستم پاداش مناسب کمتر از سطح متوسط ولیکن میزان بعد تفویض اختیار، t مشاهده شده از مقدار بحرانی جدول در سطح خطاي 0/05 بزرگتر بوده، بنابراین میزان تفویض اختیار در دانشگاهدر سطح متوسط بوده است.
از طرفی از بین کلیه مولفه هاي ارتقا شغلی در دانشگاه،t مشاهده شده از مقدار بحرانی جدول در سطح خطاي 0/05 کوچکتر بوده، بنابراین میزان مدیریت عمومی، خودمختاري، امنیت، خلاقیت کارآفرینی، از خودگذشتگی، چالش محض و سبک زندگی کمتر از سطح متوسط ولیکن میزان بعد شایستگی فنی- کارکردي، t مشاهده شده از مقدار بحرانی جدول در سطح خطاي 0/05 بزرگتر بوده، بنابراین میزان شایستگی فنی- کارکردي در دانشگاه در سطح متوسط بوده است. یافته هاي پژوهش نشان داد که ضریب همبستگی ساده بین نمرات ابعاد کارافرینی و مولفه هاي ارتقا شغلی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سطح p ≤0/05 مستقیم و معنادار بوده است.
