بخشی از مقاله
چکیده
کودکان عامل پیوند نسلهای گذشته و آینده در هر جامعه محسوب میشوند، بنابراین توجه به ایجاد محیطی مناسب برای رشد کودک و آشنایی با نیازها و سرشت فطری او که در دوران کودکی به آن نیازمند است، زمینه رشد شخصیتی و تربیتی او را به عنوان نسل سالم فردا، فراهم میآورد.
هدف اصلی پژوهش حاضر، تبیین معیارهای طراحی فضاهای شهری مطلوب برای کودکان و لزوم توجه به مناسب سازی فضای شهری بر اساس معیارهای تدوین شده است.
در این مقاله با اتکا به روشهای کیفی و با انجام مطالعات کتابخانهای و روش تحلیل محتوای متن و مقایسهی تطبیقی، فرآیند دستیابی به معیارها از طریق بررسی دیدگاه نظریهپردازان و تحلیل نمونههای موردی موفق در ارتباط با ویژگیهای فضاهای شهری دوستدار کودک ارائه گردیده است. در نهایت پس از جمع بندی و تدقیق معیارهای حاصل از دیدگاههای نظری و تجارب عملی، معیارهای طراحی در قالب پنج نظام اصلی عملکردی- فعالیتی، کالبدی- فضایی، حرکتی- دسترسی، ادراکی- رفتاری و زیست محیطی طبقه بندی و ارائه شده است.
-1 مقدمه
کودکان به عنوان مهمترین و در عین حال آسیب پذیرترین گروه جامعه با مطرح شدن نظریه شهر دوستدار کودک مورد توجه بیشتری قرار گرفته اند. شهرها و فضاهای شهری میتوانند مکان هایی مثبت یا منفی برای زندگی کودکان محسوب شوند. به طور ایده آل، همسایگی ها و محله ها باید مکانهایی اجتماعی برای کودکان باشند، به طوری که بتوانند اصول جوامع، فرهنگ ها و تبادلات آن ها را برای کودکان بیان کنند. برای اینکه شهرها به مکان هایی برای پیشرفت کودکان تبدیل شوند و نیازها و حقوق آن ها تامین شود، میبایست قابلیت های آنها را افزایش داده و از ابزار کمکی استفاده نمود
این امر تنها با خلق مکان های جدید بر پایه همکاریها و تعاملات گروهی در سطوح مختلف، نواحی محلی و قلمروهای اجتماعی امکان پذیر میباشد. در برنامه ریزی های شهری معمولا علیرغم توجیهات انسانی، اجتماعی- اقتصادی و طبیعی برای شهر و آینده آن، به عوامل ساختار بخش جامعه شهری که یکی از آن ها کودکان میباشند، توجه چندانی معطوف نمیگردد. از این رو شهرها بیشتر برای بزرگسالان ساخته و پرداخته میشوند
محیط های شهری فضای زندگی روزمره برای همه شهروندان است و لذا باید توانایی پذیرش کلیه گروه های سنی و اجتماعی و همچنین تامین نیازها و خدمات رفاهی مربوط به آن ها را داشته باشد. در این میان کودکان با توجه به ویژگی های خود بیش از گروه های دیگر نیاز به حضور در فضاهای عمومی شهر را تجربه میکنند
تلاش برای فراهم کردن یک محیط کودکانه - شهر دوستدار کودک - یک ضرورت مهم به حساب می آید. بنابراین توجه نکردن به امور کودکان و مسائلی که با آن درگیر هستند، مانند فضاهای شهری می تواند عواقب و نتایج ناخوشایندی را در پی داشته باشد که این نتایج از سویی گریبان گیر شهر و جامعه و از سوی دیگر نیز آسیب های روحی و روانی جدی را برای کودکان به دنبال دارد.
فضاهای شهری در شکل گیری شخصیت افراد به خصوص کودکان نقش بسزایی دارند و توجه نکردن به این مسئله می تواند باعث درک نادرست فرد از محیط اطراف شده و به دنبال آن مشکلات شخصیتی مانند منزوی شدن را به دلیل عدم تعاملات اجتماعی و دیدارهای چهره به چهره را برای فرد ایجاد کند.
بنابراین توجه کردن و اهمیت دادن به این امر به خصوص فضاهای شهری، موضوع شهرهای دوستار کودک را مطرح میکند که با فراهم سازی بستر و محیطی متناسب با عواطف و عقاید و نیازهای کودکان شرایط بهتر و مساعدی را برای این گروه از افراد که بخشی از جامعه هستند را مهیا میکند که دستاوردهای حاصل از آن جامعه ای سالم تر و سرزنده تر به ارمغان می آورد که خود باعث پیشبرد بهتر در انجام امور جامعه و شهر و کم شدن جرم و بزهکاری های آینده میشود.
-2 مبانی نظری تحقیق
-2-1 کودک
کودک یا صغیر در اصطلاح حقوقی به کسی گفته میشود که از نظر سن به نمو جسمی و روحی لازم برای زندگی اجتماعی نر سیده با شد. از نظر لغوی، طفل به معنای خرد و کوچک و در مورد ان سان به کم سالی و خرد سالی و نقطه مقابل کبیر است
گروهی از روانشناسانی که در زمینه روانشناسی رشد، نظریه پردازی کرده اند نیز در مورد تعیین سن کودکی با هم اختلاف نظر دارند. مثلا در حالی که آرنولد گزل - 1880 - 1961 - سن کودکی را تا 10 سالگی می داند، اریک اریک سون - 1902 - 1994 - برآن ا ست که سن کودکی تا 12 سالگی ادامه مییابد و از این پس، دوره نوجوانی آغاز می شود. ژان پیاژه - 1896 - 1980 - نیز 12 سالگی را پایان دوران کودکی میداند. روانشناسان، نهادها و سازمانهای مرتبط با امور کودکان، نظرات یکسانی درباره تعریف کودکی و به عبارتی سن دقیق کودکی و سنین مرزی پایان کودکی ندارند.
در پیمان نامه حقوق کودک، مصوب مجمع عمومی سازمان ملل متحد در 20 نوامبر 1989 که جمهوری اسلامی ایران نیز در اسفند ماه 1372 ر سما آن را پذیرفته و به آن ملحق شده ا ست، در تعریف کودک آمده ا ست " از نظر پیمان نامه حقوق کودک، کودک ک سی ا ست که سن او کمتر از 18 سال با شد، مگر اینکه بر ا ساس قانون ملی اعمال، سن قانونی کمتر تعیین شده با شد."
· کودک در سنین مختلف روانشناسان و نظریه پردازان تقسیم بندیهای متفاوتی را برای سال های کودکی عنوان کرده اند، از آنجا که صاحب نظران،نظرات مختلفی را در مورد مراحل و دوره های کودکی ارائه داده اند لذا با توجه به اشتراکاتی که این نظرات با هم دارند، 3 دوره برای کودکی در نظر گرفته شده است:
دوره نخست کودکی : تولد تا پایان دو سالگی - دوران شیر خوارگی - دوره دوم کودکی: از سه سالگی تا هفت سالگی - پیش از ورود به دبستان - دوره سوم کودکی: از هفت سالگی تا دوازده سالگی - کودک دبستانی -
از طرفی برای شناخت ویژگی های کودک باید توجه داشت که رشد کودک یک فرآیند چند بعدی است و اهمیت توجه به تمام ابعاد رشد باعث آگاهی و شناختی متعادل و چند بعدی در مورد کودک میشود.
· تفاوت های جنسیتی کودکان تفاوتهای شخصیتی دختر و پسر و نیز تواناییهای متفاوتی که این دو جنس با یکدیگر دارند در هوش، کنجکاوی و نبوغ، بازی، استقلال و رفتار اتکایی، تسلیم پذیری، پرخاشگری و کلامی دسته بندی میشود، در کل این تفاوت ها برای پسران همراه با فعالیتهای فیزیکی و بدنی و شدت و خشونت بیشتر میباشد در حالی که دختران ساکت و آرام و ظریف به انجام این اعمال میپردازند، در نمودار 1 به طور کاملتر به این تفاوت ها اشاره شده است.
