بخشی از مقاله
چکیده:
در قرن حاضر صنعت توریسم یکی از مهمترین منابع تولید درآمد، اشتغال و ایجاد فرصتهای مناسب برای نیل به توسعه پایدار محسوب میشود. این صنعت تا حدی در توسعه اقتصادی- اجتماعی و کالبدی شهرها موثر است. بسیاری از برنامهریزان ناحیهای و منطقهای، صنعت توریسم را راهکاری مهم و مطمئن برای توسعه پایدار نواحی و مناطق معرفی میکنند. باکمال تأسف در شهرستان سرپل ذهاب با وجود قابلیت های گردشگری و جاذبههای توریستی فراوان، این قابلیت به خوبی شناسایی نشد و مورد بهره برداری قرار نگرفته است. این شهرستان با وجود آثار باستانی از گذشتگان و توانها و جاذبههای طبیعی، آب و هوایی و محیطی یکی از مهمترین پتانسیلهای گردشگری و صنعت توریسم در استان کرمانشاه است. هدف از این تحقیق تبیین نقش گردشگری در توسعه پایدار شهری با تاکید بر شهرستان سرپل ذهاب میباشد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی - تحلیلی است. جمعآوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانهای و میدانی به ویژه مصاحبه بهره گرفته شده است.
برای پردازش دادهها و اطلاعات از نرمافزار SPSS، EXCEL استفاده شده است. نتایج به دست آمده مشخص میسازد در شهرستان سرپل ذهاب مهمترین توانهای اکوتوریستی عبارتند از تنوع جاذبههای طبیعی زیبا در شهر و اطراف آن دارا بودن رودخانهها، سرابها و چشمهسارهای متعدد و فراوانی از جمله رودخانه الوند، دله شیر، هواسان، جگیران، گلم کبود و سراب ماراو، گلو دره، پیران، سرابگرم، قرهبلاغ، قلعه شاهین و... منحصربهفرد میباشد. نقش این صنعت در توسعه، برساختهای شهرستان و تغییر و تحول اقتصادیBاجتماعی آن و همچنین کیفیت پایین اطلاع رسانی و آگاهی دهی، کمبود مراکز خدماتدهی به گردشگران، نبود تنوع شغلی و عدم سرمایهگذاری دولت و همچنین عدم تمایل بخش خصوصی، عدم وجود زیرساختهای مناسب برای گسترش این صنعت در شهرستان مذکور نام برد.
کلمات کلیدی: گردشگری، توسعه پایدار، توسعه شهری، گردشگری شهری، سرپل ذهاب.
.1 مقدمه
امروزه، گردشگری به مثابه گستردهترین صنعت خدماتی دنیا در عرصههای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جایگاهی ویژه را به خود اختصاص داده است - میرزایی،. - 50 :1388 بررسی گردشگری با توجه به انگیزههای مختلف آن نیاز به مطالعات دقیق دارد؛ زیرا نتایجی که از این مطالعات به دست میآید در برنامهریزی حوزه گردشگری بسیار موثر است - حمدی و همکاران، . - 2 :1388 بسیاری از برنامهریزان و سیاستگذاران توسعه از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد میکنند - شریف زاده و مرادی نژاد،1381؛ . - 52گردشگری از طریق نفوذ و تأثیر بر کلیه جوانب زندگی ساکنین آن منطقه، آنها را چه از نظر اقتصادی و چه از نظر فرهنگی- اجتماعی به رشد میرساند - میر لطفی، سرگلزایی،1390، . - 1
در حال حاضر صنعت گردشگری یکی از منابع مهم تولید درآمد، اشتغال و ایجاد زیرساختها برای نیل به توسعه پایدار محسوب میشود - رحمانی، شمس و حاتمی فر،1389، . - 1 بحثهایی در خصوص ارتباط گردشگری و توسعه پایدار در دهه گذشته مطرح شد و گسترش یافت - . - V.R. Van der , 2005,165 امروزه پایداری به عنوان بخشی اساسی از نظم جدید جهانی شناخته میشود - مرادی، رحمانی،1389،. - 1 پایدار بدین معنا نیست که هیچچیز تغییر ننماید. همچنین به معنای مدینه فاضلهای که هیچچیز بدی رخ ندهد نیست . یک جامعه پایدار در پی بقا و بهبود مشخصههای اقتصادی، محیطی و اجتماعی یک ناحیه است تا اعضای آن بتوانند سالم، بهرهور و با لذت به ادامه حیات بپردازند.
گردشگری نیز بر توسعه پایدار تأثیر میگذارد تأثیر گردشگری بر توسعه پایدار به این معناست که توسعه در آن ناحیه بقا یابد و در طول دورههای متعدد پایدار بماند و مانع ایجاد خطر و پس رفت یا وقفه در توسعه برای آن محیط گردد و سایر فعالیتها و فرصتها را محدود نکند.امروزه گردشگری پایدار در بسیاری از کشورها، به منزله نمادی از هویت فرهنگی و یکی از بخشهای مهم اقتصادی محسوب می-گردد - تن، مقامی،1390، . - 1 هدف اصلی توسعه پایدار ارائه روش های منطقی در بهرهبرداری از منابع است. به دلیل آن که توسعه پایدار دارای دو جنبه حفاظت از محیط زیست و میراث فرهنگی جوامع است - منصوری، . - 37 :1381
گردشگری از عوامل اصلی توسعه پایدار در سطوح اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی است - پاپلی و همکاران، . - 1385 گردشگری به منزله یک عامل مهم در ایجاد اشتغال، سرمایهگذاری و توسعه منطقهای و یک عامل انگیزش در اقتصاد عمومی تلقی میشود - الیوت،. - 55 :1379 در رویکرد توسعه پایدار تلاش میشود تا ضمن امکان دهی به فرایند توسعه از طریق گردشگری، با حفاظت محیط زیست و اکوسیستمها، پایداری در برداشت از منابع طبیعی را در صنعت گردشگری ممکن کند - زعفرانلو، سیلانه، . - 3 :1389 یکی از مهمترین مقصدهایی که روندهای گردشگری جهان را در دهههای گذشته تحت تأثیر قرار داده، مراکز شهری است، رشد سفرهای کوتاه مدت این مقصدها را به یکی از اصلیترین مراکز گردشگری تبدیل نموده است - 1998،2، . - Cooper& others
محیطهای شهری به دلیل تمرکز جمعیت، فشارها و خستگیهای ناشی از کار به عنوان مبدأ مسافرت گردشگران و از طرف دیگر با امکانات رفاهی، فرهنگی، بهداشتی، ارتباطات، بازرگانی و داشتن جاذبههای تاریخی توریستی به عنوان مقصد گردشگرها به شمار میآید - ترابی و همکاران، . - 2 :1389 هرچند شهرها به علت آلودگی و ازدحام جمعیت دافع جمعیت هستند اما بعضی شهرها به علت دارا بودن مکانهای تاریخی، مناظر زیبا، مراکز خرید، موزهها و...جاذب گردشگر میباشند. گردشگری شهری ترکیب پیچیدهای از فعالیتهای مختلف است که از به هم پیوستن محیط ویژه و قادرساخت شهر در جذب بازدیدکنندگان است - موحد، . - 65 :1381 علیرغم اینکه گردشگری دارای پتانسیلهایی برای توسعه شهرها میباشد توجه چندانی به آن نمیشود و شهرستان سرپل ذهاب نیز از این قاعده مستثنی نیست.
شهرستان سرپل ذهاب به عنوان یکی از نواحی گردشگری استان کرمانشاه همهساله شاهد تعداد زیادی از گردشگران کشور است. با وجود تمدن غنی و آثار تاریخی و جاذبههای طبیعی غنی و کم نظیر به دلایلی - کم توجهی بخش دولتی، عدم مشارکت بخش خصوصی، عدم مشارکت مردمی، کیفیت پایین اطلاعرسانی و آگاهی دهی و کمبود مراکز خدماتدهی به گردشگران و زیرساختهای مناسب نتوانسته در جذب گردشگر موفق عمل کند. برای کسب موفقیت در این زمینه باید از تجارب سایر مناطق و کشورهای موفق در زمینه گردشگری به ویژه در جذب سرمایهگذاریهای بخش خصوصی و مشارکت مردمی استفاده شود. با مشارکت بخشهای مختلف میتوان پتانسیل موجود را به توان رقابتی لازم تبدیل کرد.
جاذبههای متعدد و متنوع تاریخی-فرهنگی و طبیعی شهرستان سرپل ذهاب فرصتهای مناسبی برای توسعه پایدار هستند. گردشگران زیادی به شهرستان سرپل ذهاب مسافرت میکنند همچنین فرماندار این شهرستان اعلام داشت که در تعطیلات نوروز 1391، 700000 مسافر نوروزی و گردشگر از جاذبههای دیدنی و طبیعی این شهرستان دیدن کردند. شاید بتوان گفت بررسی تأثیرات گردشگری در توسعه پایدار این شهرستان امری لازم و ضروری است. هدف از مقاله حاضر بررسی تأثیر گردشگری بر توسعه پایدار شهرستان سرپل ذهاب و همچنین پاسخ گویی به سؤال جاذبههای گردشگری شهرستان سرپل ذهاب در جذب گردشگران چه میزان موثر بوده است؟ میباشد. در اهمیت موضوع نیز میتوان به قابلیتهای بسیار این شهرستان در زمینه گردشگری اشاره نمود که مورد توجه قرار نگرفته است.
.2 پیشینه پژوهش
Bruce Prideauxاز دانشگاه James coor استرالیا، در سال 2005، تحقیقی پیرامون عوامل یا فاکتورهای موثر جریان دو جانبه گردشگری انجام دادند داد و به چارچوبهای دو جانبه گردشگری و رقابت مقاصد پرداخت. نتایج این پژوهش توانایی ارائه روش و الگویی برای شناخت بیشتر ساختارهای گردشگری دو جانبه بین دو کلانشهر استانبول و اصفهان ارائه نماید زاهدی - - 1385 در مقالهای تحت عنوان گردشگری و توسعه پایدار، ضرورت جاری سازی حفاظت محیطی در سیاستهای توسعه گردشگری به رشد سریع صنعت گردشگری در نیم قرن اشاره دارد که فشار روزافزونی بر محیط زیست داشته است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که اولویت دادن به منافع اقتصادی ناشی از توسعه عنان گسیخته صنعت گردشگری موجب خدشه دار شدن اصول توسعه پایدار در جوامع مختلف شده و محیط زیست را با خطرات روزافزونی مواجه کرده است همچنین بر اهمیت رعایت اصول توسعه پایدار در هر سه بخش دولتی، خصوصی و مدنی تأکید می کند. عظیمی - - 1388
در پژوهشی با عنوان مدیریت گردشگری و توسعه پایدار مطلوب اکولوژی به بررسی مدیریت سایتهای طبیعت گردی برای سازمان های زیست محیطی پرداخته و اهمیت موضوع را ناشی از مفهوم پایداری زیست محیطی و پایداری اقتصادی دانسته است. وی همچنین معتقد است که مدیریت موفق اکوتوریسم باعث ایجاد شرایط لازم توسعه پایدار، برای محیط زیست و اقتصاد در سطوح مختلف ملی، منطقه ای و محلی می شود. موحد و کهزادی 1389 در مقاله تحلیل عوامل موثر بر توسعه گردشگری استان کردستان با استفاده از مدل سوات به بررسی نقاط قوت و ضعف و فرصتها و تهدیدهای کردستان پرداخته اند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که به رغم پتانسیل های گسترده کردستان در زمینه گردشگری،
