بخشی از مقاله
چکیده
حرکت جوامع به سوی جامعه دانش - بنیان و نیز نقش اقتصاد دانش - بنیان در توسعه کشورها باعث شده است که اهمیت آموزش عالی بیش از بیش مورد توجه قرار گیرد. این نوشتار به دنبال تبیین وضعیت دانشجویان رشته های فنی و مهندسی در خصوص ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد که به روش مروری-تحلیلی کار شده است.
طبق یافته ها یکی از عواملی که منجر به نتایج نامطلوب و منفی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از عملکرد دانشجویان به ویژه در رشته های فنی - مهندسی می شود بی انگیزه گی تحصیلی است و یکی دیگر از مشکلات مهم که در این راستا سیستم های آموزشی رسمی ایجاد می کنند ، ناتوانی دانش آموختگان در انتقال دانش و استفاده از آموخته های خود در موقعیت های حرفه ای است .
مشاغل روز به روز فنی تر و تخصصی تر می شود و نیاز به افراد متخصص و کار آزموده ای که بتوانند برای مسایل و مشکلات واقعی محیط کار راه حلی ارایه دهند افزایش می یابد.نتایج نشانگر این است که برای حل مشکلاتی مانند موارد فوق الذکر علاوه بر تحولاتی که در عناصر مختلف برنامه درسی بایستی انجام داد ایجاد تغییر در روند ارزشیابی پیشرفت تحصیلی نیز می تواند مثمر ثمر واقع شود .
.1 مقدمه
همزمان با پایان گرفتن قرن بیستم و آغاز هزاره جدید ، بسیاری از کشورهای جهان بازنگریهای گسترده ای ، به خصوص در زمینه آموزش عالی و به تبع آن آموزش رشته های فنی - مهندسی داشته اند . در همین زمینه سازمان های جهانی ، ودر راس آن یونسکو ، به همر اه انجمن های علمی و حرفه ای ملی و بین المللی ، اقدامات گسترده ای در زمینه بازنگری وضعیت آموزش عالی و ارایه راهکارهائی برای آینده ، داشته اند . به این ترتیب بود که آموزش مهندسی ، برای همگامی با پیشرفت های دنیای مدرن و تربیت مهندسانی شایسته ، متحول شد
واقعیت مهم این است که بیشتر پیشرفت های شگفت انگیز و توسعه روز افزون دنیای امروز زاییده یادگیری است . متخصصان آموزشی بر این باورند که افراد فعال و علاقه مند در فر آیندهای یادگیری احتمال موفقیت و پیشرفت فزون تری دارند
بنابراین یک ارزشیابی پیشرفت تحصیلی موثر می تواند هم در غربالگری درست دانشجویان مفید واقع شود و هم می تواند سطح انگیزه و تلاش آنها را جهت یادگیری بیشتر و عمیق تر در آینده افزایش دهد .
لذا هر گونه ارزشیابی از فرآیند تدریس - یادگیری می تواند اطلاعات مهمی را برای اساتید ، دانشجویان و مدیران درباره پیشرفت تحصیلی فراگیران ، اثر بخشی برنامه ها ، هم جهت بودن فعالیت های آموزشی و یادگیری با مقاصد و اهداف آموزشی از پیش تعریف شده فراهم آورد . سنجش یادگیری دانشجویان یکی از مسئولیت های حرفه ای استادان است . در آموزش عالی کلمه سنجش به معنی نسبا" گسترده ای به کار رفته است .
روان تری - 1977 - آن را دستیابی به شناخت دانشجویان و کیفیت یادگیری آنها تعریف کرده است .
رامسون . - 1992 - سنجش را شیوه تدریس بسیار موثر از طریق درک درست این که دانشجویان چه می دانند و چه نمی دانند ، توصیف کرده است .
سیف - . - 1968 ارزشیابی پیشرفت تحصیلی را سنجش عملکرد فراگیران و مقایسه نتایج حاصل با هدف های آموزشی از پیش تعریف شده ، تعریف کرده است . در این بحث ، منظور از سنجش ، ارزشیابی یادگیری فراگیران است و به همه جنبه های تکالیف ، آزمون ها و امتحانات اطلاق می شود .
برای ارزشیابی دو هدف عمده می توان در نظر گرفت اولا" ارزشیابی موجب برانگیختن ، راهنمایی و تقویت یادگیری فراگیران می شود ، ثانیا عامل اطمینان بخشیدن به دانشگاه در حفظ استاندارد های علمی است که بر اساس آن دانشگاه پیشرفت تحصیلی فراگیران را تایید می کند
یکی از عواملی که منجر به نتایج نامطلوب و منفی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی از عملکرد دانشجویان به ویژه در رشته های فنی - مهندسی می شود بی انگیزه گی تحصیلی است .
بی انگیزه گی تحصیلی به عنوان فقدان انگیزش تحصیلی و اشتیاق لازم برای موفقیت در امور تحصیلی و درسی تعریف می شود . بی انگیزه گی تحصیلی دارای جهار حیطه مهم است که شامل باورهای توانایی ، باورهای تلاش ، ارزشمندی تکالیف و ویژگی های تکلیف است
.2 روش شناسی
روش پژوهش مروری و از نوع تحلیلی می باشد که پس از مطالعه منابع و اسناد و مقالات تدوین شده در زمینه موضوع پژوهش به مرور و تحلیل مطالب پرداخته است.
.3یافته ها
هسلر 3و هامفریز 4در مورد ارزشیابی دانشجو خطاب به اعضای هیات علمی تازه وارد می نویسند : ارزشیابی دانشجو روش با ارزشی به منظور تغییر شیوه ها و طراحی دوره های آموزشی است . همچنین منبع اطلاعات مهمی برای تعیین کیفیت آموزشی محسوب می شود . دانشگاهها و دانشکده ها مسئولیت سنگینی در قبال ارزشیابی دانشجو و پیشرفت تحصیلی وی دارند . شیوه های ارزشیابی می تواند بر رویکرد های یادگیری در دانشحویان تاثیر بگذارد . چنانچه ارزشیابی بر مبنای درک عمیق طراحی شده باشد ، می تواند موجب یادگیری عمیق شود
با توجه به اینکه اساتید با انجام وظایف خود درصدد ایجاد جو یادگیری در کلاس هستند . نوع و چگونگی انجام هر کدام از وظابف و بخصوص ارزشیابی های استاد از دانشجویان بر جو یادگیری و در نهایت بر نتایج و ماحصل آموزش تاثیر می گذارد
کیفیت در ارزشیابی های کلاسی با افزایش دانش و عملکرد و بهبود نگرش ها مشخص می شود . بنابراین سنجش و اندازه گیری از مهارتها و نگرش ها در حین آموزش و در پایان آموزش میزان تحقق اهداف آموزشی را مشخص خواهد کرد .
ارزشیابی های پیشرفت تحصیلی با توجه به نحوه جمع آوری اطلاعات و چگونگی استفاده از آنها به دو دسته ارزشیابی مستمر - تشخیصی و تکوینی - و پایانی - نهایی یا تراکمی - تقسیم می شوند . ارزشیابی های پایانی ، کمی و نتیجه مدار و به منظور ارتقا به کلاس بالاتر انجام می شود ولی ارزشیابی های مستمر ، کیفی و فرایند مدار بوده و به قصد بهبود فرایند یاددهی - یادگیری انجام می شود و با توجه به تفاوتهای فردی از روشهای متعدد و متنوعی استفاده می کنند تا حداکثر فرصت را برای یادگیری ایجاد نمایند .
در دهه هفتاد هجری شمسی کیفیت آموزش ، تحت تاثیر شرایط جهانی و همچنین چالش های پیش روی نظام آموزشی ، یکی از مسایل اساسی نظام آموزشی شد و ضروری می نمود تصمیم گیرندگان و سیاستگزاران نظام در مواجه با این مساله به دو سوال اساسی زیر پاسخگو باشند و برای آن چاره جویی نمایند :
-1 چگونه اساتید یا معلمان می توانند بهتر آموزش دهند ؟
-2 چگونه داش آموزان بهتر یاد می گیرند ؟
یکی از محورهای اساسی رشته پیوند این دو مساله یعنی یاددهی و یادگیری نظام ارزشیابی تحصیلی است . شواهد بسیاری در دست بود که نشان می داد ، ارزشیابی تحصیلی یکی از عوامل موثر در بهبود کیفیت این دو می باشد
یکی از سازه هایی که در دهه های اخیر پژوهشگران درصدد بررسی رابطه ی آن با پیشرفت تحصیلی دانشجویان بوده اند ، اضطراب امتحان است ، پژوهشگران اضطراب امتحان را نوعی اضطراب مربوط به موقعیت می دانند که با عملکرد یادگیری دانشجو در مراکز آموزشی رابطه تنگاتنگ دارد و به عنوان صفتی نسبتا پایدار و مرتبط با موقعیت های تهدید آمیز تعریف شده است
به نظر می رسد این گونه اضطراب - اضطراب امتحانی - در ارتباط با دانشجویان رشته های فنی - مهندسی نمود خود را بیشتر نشان می دهد ، و این نیازمند مرور کردن تجارب اساتید و دانشجویان در خصوص امتحان و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی است .
امتحان دَر قفسی شده است که دانشجوی زندانی با دلهره از آن به دنیای آزاد می رسد به همین سبب ایام امتحانات جز تلخ ترین ایام تحصیلی است و روح و روان را نامتعادل می کند . متاسفانه وقتی سخن از فعالیتهای آموزشی بعد از تدریس مانند امتحان و ارزشیابی به میان می آید نوعی غرور در شخصیت برخی از اساتید و نگرانی و اضطراب در چهره فراگیران - به ویژه در رشته های فنی - مهندسی - به وضوح مشاهده می شود .
یکی از نتایج چنین نگرانی ، اضطراب و ترس افراطی افت تحصیلی دانشجویان رشته های فنی - مهندسی است
افت تحصیلی عبارت است از هر گونه اختلالی که در روند تحصیل دانشجویان پدید می آید . برنامه آموزشی این روند را از ابتدا تعریف می کند و گام های مرتبط و هدفمندی که فراگیران باید برای یادگیری استاندارد طی کنند را مشخص مینماید.
