مقاله تجربه زیسته مادران تک فرزند

بخشی از مقاله

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی تجربه ی زیسته ی مادران تک فرزند بود . بدین منظور با استفاده از روش کیفی و با استفاده ازنمونه گیری نظری 25 مادر مراجعه کننده به یکی از پایگاه های سلامت شهر کرج در سال 95 انتخاب و به صورت انفرادی مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته قرارگرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک روش پدیدار شناختی و کدگذاری متون حاصل از مصاحبه ها انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها در 8 بخش : افزایش هزینه های فرزند آوری - هم راستا بودن فرزند آوری با مسئولیت های سنگین - مدیریت زمان - چالش های اقتصادی خانواده - فضای اجتماعی مخاطره آمیز- عدم حمایت های کافی - چالش های پزشکی - ویژگی های روانشناختی مادر - دسته بندی شده است .

یافته های پژوهش حاکی از این است که یکی ازعوامل مهم تمایل مادران به داشتن تنها یک فرزند مسائل و مشکلات اقتصادی است ، در خانواده های مرفه ترتاثیر کمبود وقت ، رفاه و مسائل روانشناختی چشم گیرتر بود . به نظر می رسد بالا رفتن سن ازدواج و به تعویق انداختن بارداری اول و همچنین فاصله گذاری زیاد از فرزند اول در مادران شاغل از دیگرعوامل تاثیر گذار است . یکی دیگر از نتایج پژوهش این بود که با تبلیغات نمی توان اثر شعار های پیشین مانند - - دو فرزند کافی است - - را کم کرد اما با حمایت اقتصادی و روانی و برداشتن موانع تحصیلی و شغلی مادران می توان تمایل آن ها به داشتن فرزند دیگر را افزایش داد و در این زمینه نباید از نقش پدران و اقتصاد خانواده نیز در داشتن فرزند بیشتر غافل بود.

کلید واژه :  مادری ، فرزندآوری ، پدیده تک فرزندی.

مقدمه :

خانواده یکی از بنیادی ترین نهادهای اجتماعی است که تغییرات ارزشی درآن بر جامعه نیز تاثیر گذاراست . در واقع بین خانواده بعنوان اصلی ترین هسته ی اجتماع و جامعه تعاملی دو سویه برقرار می باشد .همانطور که هر تغییر اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی می تواند خانواده را درگیر تغییرات و مشکلاتی کند ، تغییر در کارکردهای خانواده نیز می تواند جامعه را دستخوش تحولاتی بنماید .خانواده با ازدواج زن و مرد شکل می گیرد و با تولد فرزند کامل میشود. بر همگان واضح است که یکی از مهم ترین اهداف تشکیل خانواده ، داشتن فرزند و ادامه ی نسل است . از زمان های دور بعد از ازدواج زن و مرد همه انتظار تولد فرزندانی را داشتند و اگر این اتفاق نمی افتاد امری غیر عادی تلقی می شد و یکی از مهم ترین توانایی های زن بدنیا آوردن فرزند بود - موسوی قافله باشی، . - 1392

انگلس اولین کارکرد خانواده را تولیدمثل میداند، بهگونهای که تولیدمثل و فرزندآوری به عنوان رکن اساسی واحد خانواده به مثابه یک واحد تولید اقتصادی محسوب می شود . نگاهی به تاریخ ایران باستان و ایران پس از ورود اسلام، حاکی از اهمیت بارز قابلیت فرزندآوری زنان است، بنابراینعموماً عقیده داشتند هر زنی که ازدواج میکند،طبیعتاً بچهدار خواهد شد، به همین دلیل زنانی که شیوهای جز این را برمی گزیدند، عجیب و غیرطبیعی تلقی میشدند. امام صادق - ع - از قول رسول خدا - ص - فرمودهاند: »فرزندان خود را زیاد کنید، تا فردا به واسطه - کثرت - شما بر دیگر امتم، افتخار نمایم.« این کارکرد مهم که از آن به »جایگزینی« یاد میشود، همواره بقای جوامع و به طور کلی بقای نسل بشر را تضمین کرده است.

با این حال، مشاهده میشود که طی دهههای اخیر، خانواده شاهد تغییرات عرضی - از فرهنگی به فرهنگ دیگر - و طولی - تغییرات و تحولات جامعه طی اعصار - در کارکردهای خود بوده است - موسوی . - 1392 با کاهش نرخ رشد و پیرشدن جمعیت کشورها ، جمعیت جوامع به یکی از موضوعات چالش برانگیز تبدیل شده است . فهم چگونگی کاهش باروری مستلزم درک تغییرات خانواده و جایگاه زنان بر اثر تغییرات جهانی است زیرا زنان به عنوان یکی از ارکان مهم خانواده و باروری تغییرات بسیاری را در موقعیت خود تجربه کرده اند . - رستگار خالد ومقدمی . - 1395 با افزایش سن ازدواج در زنان به علل متعددی از جمله تمایل به تحصیلات بالاتر و بالارفتن سطح انتظارات از زندگی و همچنین اشتغال و فعالیت اقتصادی ، شانس باروری کاهش می یابد و هر چقدر بارداری در سنین بالاتر صورت گیرد مخاطرات بیشتری نیزبه همراه خواهد داشت.

کیفیت باروری ایجاب می کند که زنان با دقت در این مهم شانس داشتن یک بارداری ایمن و فرزندان سالم را از خود نگیرند ..تغییر فرهنگ و سبک زندگی زنان جامعه امروز ما ، آنان را هر چه بیشتر به سمت تمایل به تک فرزندی می برد. مسئله این است که اگر زنان نقش مفید خود در فرزند آوری را ایفا نکنند ، جمعیت جوان که از نظر اقتصادی جمعیت مولد خوانده می شود کاهش یافته و از طرف دیگر با کنترل بیماریها و درمان به موقع و افزایش سطح بهداشت عمومی طول عمر افزایش یافته ، جمعیت سالخورده افزایش می یابد که از نظر اقتصادی برای کشور هزینه بالایی دارند و در تولید و اقتصاد هم نقش مفیدی نخواهند داشت. .در حال حاضر، هرم سنی جمعیت ایران در حال انتقال از جوانی به سالخوردگی است.

بدین ترتیب، اگر نقطهی شروع کاهش اساسی و مستمر باروری در ایران را سال 1365 در نظر بگیریم، تا سال 1425 ساختار جمعیت ایرانکاملاً سالخورده خواهد بود.منظور از نرخ باروری کل، تعیین تعداد فرزندانی است که جانشین والدین میشوند. طبق آمار سازمان ملل، نرخ باروری در ایران برای سال 2010 کمتر از 1/8 گزارش شده است. این در حالی است که حداقل نرخ جانشینی برای منفی نشدن نرخ رشد جمعیت در یک جامعه، 2/1 برآورد شده است. همچنین بر اساس اعلام بانک جهانی، نرخ رشد جمعیت ایران از سال 2025 به زیر یک درصد خواهد رسید و جمعیت ایران در آن سال به 0/99 درصد کاهش خواهد یافت. نتایج سرشماری سال 95، با 8 پیام کلیدی در دو حوزه »جمعیت« و »بازار مسکن« از سالمندتر شدن جمعیت ایران - کاهش جمعیت جوان - حکایت دارد.

یافتههای سرشماری نشان میدهد رشد 21 درصدی و 12 درصدی جمعیت »میانسال« و »سالخورده« نسبت به سال 90 باعث شده هماکنون 52 درصد کل جمعیت کشور را افراد بالای 30 سال تشکیل دهند . حجازی و اکبری - - 13 94 به بررسی نقش معیارها و سبک زندگی بر کاهش باروری زنان شهر اصفهان در سال 1394 پرداختند . جامعه آماری، کلیه زنان دوره ی باروری در شهر اصفهان - 15تا 49سال - بوده اند. نتایج بدست آمده از این بررسی ، رابطه ی بین افزایش میزان شهرنشینی، مادی گرایی و کم رنگ شدن معنویت، تغییر سرگرمی ها و اوقات فراغت، مصرف گرایی، موفقیت های مالی، با کاهش باروری با اطمینان بالای 3درصد معنی دار است.

همچنین، بین فن آوری های نوین ارتباطات و اطلاعات، فردگرایی و کاهش باروری رابطه ی معنی داری وجود نداشت .روش: روش پژوهش کیفی بود و جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنان در سن باروری 49 - 15 - ساله - دارای یک فرزند 6 سال به بالا ی مراجعه کننده به مرکز سلامت باغستان کرج در سال 1395 می باشد که از این میان تعداد 25 زن بطور هدفمند تحت مصاحبه قرار گرفتند. محققان در این پژوهش برای انتخاب افراد نمونه در پایگاه سلامت مستقر بودند و از مراجعینی که برای دریافت خدمات رایگان طرح تحول سلامت مراجعه می کردند مصاحبه کردند.

در زمان خدمت رسانی امکان مصاحبه بعلت ازدحام و رفت و آمد مراجعین وجود نداشت بنابراین سعی می شد فرصتی را در بعد از ظهر هماهنگ کنیم تا جمعیت نمونه در ساعات خارج از ساعت اداری مورد مصاحبه قرار بگیرند . به علت بافت منطقه جز 7 نفر بقیه اجازه ی ضبط مکالمات را ندادند و مصاحبه همان لحظه یادداشت می شد . سعی شد تا حد امکان در موارد مصاحبه تنوع وجود داشته باشد البته تشابه بارز همان داشتن یک فرزند و عدم تمایل - حداقل تا زمان مصاحبه - به فرزند آوری بود .تنوع در سن و تحصیلات نسبتا خوب بود .تعداد زنان شاغل 11نفر و زنان خانه دار 14 بود.

یافته ها:

طی کدگذاری باز مفاهیم اصلی پاسخ ها استخراج گردید و سپس بر اساس شباهت ها مقولات محوری به دست آمد. بنابراین آنچه به عنوان سرتیتر هر مبحث مطرح می گردد ، آخرین گزاره ای است که از دل مفاهیم استخراج شده است.

این4 گزاره به ترتیب عبارتند از:

1 -چالش های اقتصادی خانواده - - افزایش هزینه های اقتصادی فرزندآوری - امروزه با تاکید بر تست های غربالگری در دوران بارداری برای دو بار و سونوگرافی و آزمایشات مکرر هزینه ی حین بارداری بسیارزیاد شده است به این هزینه باید ویزیت های سنگین متخصصان را نیز اضافه کرد و این در حالی ست که همه چیز به صورت طبیعی پیش برود در غیر این صورت هزینه ها بسیار بیشتر می شود . در این مورد یکی از مراجعان اینگونه عنوان نمودند:"طبق توصیه ی پزشک من غربالگری اول را انجام دادم متاسفانه برای سندروم داون مثبت شد که به دستور مشاور ژنتیک باید آمنیوسنتز می شدم که حدود یک و نیم میلیون هزینه داشت و واقعا برای ما خیلی زیاد بود در ابتدا شوهرم می گفت من این بچه را نمی خوام اما با صحبت هایی که پزشکان با او کردند راضی شد آزمایش ارزان تری را بدهیم ".