بخشی از مقاله
چکیده
بسیاری از معلمان دوره ابتدایی از اهمالکاری تحصیلی دانشآموزان شکایت دارند و آن را یکی از عمدهترین علل افت تحصیلی میدانند. پژوهش حاضر با هدف بازنمایی ادراک و تجربه زیسته معلمان در خصوص عوامل موثر در بروز اهمالکاری تحصیلی در دانشآموزان ابتدایی به انجام رسید. بدین منظور، سعی گردید، مبتنی بر رویکرد پدیدارشناسی، و ضمن بازسازی معنایی ادراک معلمان، نشان داده شود که این مشارکتکنندگان، چه درک و ارزیابی، نسبت به علل احتمالی بروز پدیده مورد مطالعه دارند. گردآوری دادهها بهوسیله مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق و با استفاده از نمونهگیری هدفمند پس از 24 مصاحبه، اشباع دادهها حاصل شد. پس از تحلیل متن مصاحبهها به روش کُلایزی، 20 زیر مضمون ، استخراج و در نهایت دو دسته اصلی عوامل بیرونی و درونی شناسایی و طبقهبندیشدند. یافتهها نشان داد که شیوع اهمالکاری در بین دانشآموزان برای انجام تکالیف درسی و توجه به یادگیری و تلاش برای پیشرفت، در وضعیت مخاطرهآمیزی قرار دارد. به نظر میرسد توجه به راهکارهای ارائه شده، بتواند زمینه مناسبی را برای بهبود وضعیت اهمالکاری، به همراه داشته باشد.
واژه های کلیدی: اهمالکاری تحصیلی، ادراک معلمان ، پدیدارشناسی، تجربه زیسته، دانشآموزان دوره ابتدایی
مقدمه
یکی از عوامل بسیار مهم در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان توجه به عوامل روانشناختی و ویژگی های شخصیتی آنان میباشد. ازجمله این ویژگی های شخصیتی مهم که می تواند شرایط استرس زایی را به وجود بیاورد و مشکلاتی را در عرصه آموزشی ایجاد نماید، اهمال کاریٌ است. اهمالکاری تحصیلی از عوامل مهم شکست یا عدم موفقیت دانش آموزان در امر یادگیری و پیشرفت تحصیلی است که گاهی پیامدهای منفی و جبران ناپذیری برای دانش آموزان به بار می آورد و به خاطر همین مساله نیز از موضوعات مورد توجه پژوهشگران در سال های اخیر بوده است - نصری، دماوندی و عاشوری، . - 1393
یکی از ویژگیهایی که مانع از انجام خوب کارها، نیل به موفقیت و پیشرفت می شود، سهل انگاری - اهمالکاری - است. اهمال کاری از کلمه لاتین پروکرستینوس گرفتهشده است که پروه به معنای جلو یا پیشرو و کرستینوس به معنای فردا میباشد - آسیف، 2011 به نقل از مروت، - 1391 و ترکیب آن به معنای به بعد موکول کردن، به تاخیر انداختن، طولانی کردن، عقب انداختن، قصور ورزیدن و یا به تعویق انداختن انجام یک تکلیف، می باشد - رساریو و همکاران،2008به نقل از مروت،. - 1391 براساس مطالعات استیل - - 2007 نیز سهل انگاری - اهمالکاری - ، رفتاری ارادی و عامدانه در مورد فعالیتی است که با وجود انتظار بدتر شدن اوضاع، به تعویق می افتد. همچنین دیکشنری جدید قرن بیستم فعل سهل انگاری را به صورت "به تاخیر انداختن فعلی تا زمانی نامشخص در آینده" تعریف می کند؛ یعنی طبق این تعریف، فرد اهمال کار تاخیر انداختن امور را عادت دارد و در همه زمینه ها به صورت عادتی اقدام به تاخیر در امور می کند - مروت،. - 1391
بحث اهمال کاری، از جمله مباحث به ظاهر کوچک اما بسیار مهمی است که ریشه ای اخلاقی و روانی دارد. عدم انجام کارها چیزی فراتر از پرهیز از کارهاست. اهمال کاری به تعبیری که آلیس آن را به کار می برد، نوعی سندرم فرد است. یعنی کاری را که تصمیم به اجرای آن گرفته می شود و آن کار حداقل می تواند در آینده برای فرد نتایجی را در برداشته باشد بدون دلیل به آینده محول می شود. اما در عین حال عدم انجام آن نیز به زیان فرد است و از این بابت خود را سرزنش می کند. چنین فرآیندی فرد را وادار می کند که برای موجه جلوه دادن عادت مورد نظر دلایل متعددی را بیاورد، بگونه ای که به گفته فستینگر، بتواند درگیری های ذهنی و ناهماهنگی های شناختی خود را مرتفع سازد. فرد اهمال کار مجبور است در قبال تعلل ورزیدن و همزمان سرزنش کردن خویش از خود دفاع نماید. بدین ترتیب از یک سو برای عدم انجام کارهایش دلیل تراشی می کند و از سوی دیگر انجام کارش را به آخرین دقایق موکول می کند. در دیدگاه آلیس چنین فرایندی غیرقابل دفاع بوده و نوعی شکست تلقی می شود.
از ویژگی های افراد اهمال کار تأخیر در تصمیم گیری است. اهمال کاری مزمن در تصمیم گیری باعث اهمال کاری مزمن در انجام وظایف می شود، زیرا فرد اهمال کار نمی تواند تصمیم بگیرد که چه فعالیت هایی را در چه زمانی و براساس اولویت بندی باید انجام دهد - بسویک و همکاران، - 1988 روان شناسان در تعریف اهمال کاری گفته اند : اهمال کاری این است که کاری را که تصمیم به اجرای آن داریم به آینده موکول کنیم - فرجاد، . - 1375 در یک کلمه می توان گفت : جوهره این آسیب روانی "به تعویق انداختن، تعلل ورزیدن، سبک گرفتن و سهل انگاری در کار" است. بنابراین، اهمال هم در امور فردی و هم جمعی معنا و مفهوم پیدا می کند. در نهایت می توان گفت : در همه این معانی نوعی "این دست آن دست" کردن نهفته است - آقا تهرانی، . - 1387
اهمال کاری پدیده ی تازه ای نیست . ویلیام جیمزنال 120 سال پیش هزینه های روانی اهمال کاری را تشخیص داده است - کلاسنٌ، کراوچوکٍ، راجانیَ، 2008 به نقل از صبحی قراملکی، حاجلو، بابایی،. - 1392 از نظر آلیس و کناوس - - 1979 اهمالکاری تحصیلی به تاخیر انداختن اهداف تحصیلی به زمانی است که عملکرد بهینه، بسیار ناشدنی و ناخوشایند می شود. نمونه ی بسیار آشنای آن، به تعویق انداختن مطالعه دروس تا شب امتحان است - طاهری نیا، یوسفی . - 1393 مسأله اهمال کاری در منابع اسلامی هم از دیر باز مورد توجه بوده و در روایات و ادعیه درباره آن سخن به میان آمده است. علمای اخلاق و عرفای اسلامی، پیوسته اهل سیر و سلوک را از ابتلا به این نابهنجاری اخلاقی رفتاری بر حذر می داشته اند. بنابراین، اهمال کاری آسیبی روانی است که از حالات نفس آدمی است. امام علی بن الحسین علیه السلام در مناجاتی به درگاه خداوند این گونه از نفس خود گلایه دارند :الهی» الیک اشکوا نفسا بالسوء ... و تسوّفنی بالتوبه؛« خدایا از نفسم شکْوه دارم که... توبه امروزم را به فردا می افکند. امام به روشنی تسویف را از حالات نفس انسانی دانسته اند. - آقا تهرانی، مرتضی،. - 1387
در متون پژوهشی به طور کلی پنج نوع اهمالکاری مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از: - 1 اهمالکاری تحصیلیُ، - 2 اهمالکاری کلیِ یا معمولی زندگی، - 3اهمالکاری تصمیم گیریّ، - 4 اهمالکاری روان رنجورْ، - 5 اهمالکاری وسواسگونهَ - میلگرام، می -تال و الوینسون، 1998 به نقل از طاهری نیا، یوسفی.. - 1393 مطالعه تحقیقات تجربی پیشین نشان می دهند سهلانگاری در حوزه وظایف و تکالیف تحصیلی در میان جمعیت دانش آموختگان شایع و رایج است. - فاران،2004 به نقل از مروت، . - 1391 پژوهشگرانی که سهل انگاری را در محیط های آموزشی مطالعه کرده اند، بر این باورند که 70 درصد فراگیران گرفتار سهل انگاری مداوم هستند که این روند رو به افزایش است؛ با این حال هرچند دامنه شیوع سهل انگاری در مطالعات
