بخشی از مقاله
چکیده:
انگیزة احداث مساجد به خدمت خداست .از این رو فضاي معماري و کالبدي مساجد با مفاهیمی ناشی از اعتقاد،بینش اسلامی در قالب رمز،فرم و هندسه اي که بتواند فرهنگ اسلامی را متبلور سازد،شکل می گیرد و به زندگی ما عینیت می بخشد. بنابراین سرمایه گذاري بیشتري صرف ساخته این گونه معماري شده است.
هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه میان معماري مساجد با هنر و هنر اسلامی است.به طوري که مساجد به عنوان تجلی گاه ذات الهی،متشکل از اجزایی اعم از گنبد،منار،محراب و...است که معماري آنها همه بر گرفته از اصول سنتی اسلام است.
روش تحقیق این مقاله تحلیلی است، روش جمعآوري اطلاعات بصورت کتابخانهاي و تهیه عکس و مدارك و سپس تحلیل آنها با استناد به اسناد تاریخی میباشد.در این مقاله به سوالاتی مانند رابطه میان معماري مساجد با علوم قرآنی و اسلام نیز پاسخ داده می شود.در نتیجه شکل کلی بناي مساجد تجلی گاه ظریف ترین و پر معناترین معتقدات معمار مسلمان و در نهایت هنر اسلامی است.مسجد محلی است که هر جزء آن یاد آور یکی از هنرهاي اسلامی است.
مسجد سنگر است
مسجد سنگر دفاع از حریم دین مقدس اسلام است چنین سنگري باید خود نمونه اي از به کار گیري عملی آموزشهاي اسلامی باشد و پاکیزگی فضاي این سنگر و سنگر بانان یک ضرورت اولیه بر اساس به کار گیري رهنمود هاي آیین اسلام است. - امام خمینی ره -
مقدمه:
اسلام اندکی پس از ظهور،در تمامی کشورهاي پیرامون شبه جزیره عربستان و حتی کشورهاي دوردست پذیرفته شد و تمامی عرصه هاي زندگی خصوصی و اجتماعی آنان را تحت تأثیر قرار داد.همراه با گسترش اسلام مسجد به عنوان مهمترین عامل فیزیکی و پایگاه اسلامی نیز در تمامی کشور هاي متأثر از فرهنگ اسلامی بنا گردید.مساجد به عنوان محل اجتماع مؤمنان در هر صبح،ظهر و شام،همواره در قلب مجتمعهاي زیستی و محله هاي مسکونی جاي داشته اند و همیشه غناي معماري آنها به عنوان نشانه اي از غناي فرهنگی و عظمت تمدن صاحبان آن به حساب آمده است.
مساجد در گذشته تبلور کالبدي فرهنگ و هنر مسلمانان بوده اند و دیدن و بررسی آنها می تواند غناي فرهنگی و هنري اسلام را براي هر بیننده تبیین کند.پایداري و اقتدار مساجد به اعتقادات،فرهنگ و قدرت ایمان مردم بستگی دارد.از این جهت مساجد با نیت پایداري و بر مبناي تفکر قرآنی و نیایشی که مکررًا درآیات الهی ذکر شده،بنا شده اند و همواره مورد احترام و پناهگاه امن عموم مردم بوده است.
فرض پژوهش بر آن است که دین در معماري بر شکل تأثیر گذار بوده و توانسته است به معماري مساجد دست یابد که متصل بر تقوا است.
شیوة پژوهش در این مقاله منطبق بر شیوة تحلیل محتوایی بوده و روندي را از مبناي فرم شناسانه و معنا شناسانه طی کرده است.
اسلام و معماري مساجد
هنر اسلامی جوهره خود را از جهان بینی اسلامی کسب می کند و در پی معنویت بخشیدن به زندگی انسان که این مهم در معماري بویژه معماري مسجد به نحو احسن فراهم می آید.چرا که بناهاي دیگر در باره مسائل مادي است،در حالی که بناي مسجد ماده و فضاي مادي را در خدمت میگیرد که به خلق فضاي روحانی بپردازد و در این معادله تبدیل فضاي مادي به به فضاي روحانی،تنها اکسیر موثر ،ایمان و خلوص سازندگان این فضاست .چرا که خلق چنین فضایی مسجد را محل سجده در پیشگاه عظمت خداوندي می داند و بر ارزش و منزلت آن به عنوان عبادتگاهی که متضمن رشد و تکامل انسان است ،واقف می باشد.
نیایشگاهها برترین نوع معماري بشر در طول تاریخ بوده اند که بر اساس معیار ها و مفاهیم جهان خلقت ساخته شده اند و تجلیگاه تفکرات و احساسات ناب انسانی بوده اند و در آن به اصلی ترین نیازهاي معنوي انسان پرداخته شده است.هنرمند مسلمان نیز با اساس قرار دادن هنر خود در اصل توحید می کوشدتا این حقیقت متعالی را در آثار خود جلوه گرسازد .
چنانکه در معماري به ویژه معماري مساجد،هماهنگی کل بنا و یگانگی میان اجزاي ساختمان و فضاي ایجاد شده ازبارزترین نمونه هاي آن است.همچنین تجلی اصل وحدت در کثرت و کثرت در وحدت ،به صورت عاملی در تزیینات اسلامی نمودار شده است .
در نتیجه معماري اسلامی علاوه بر دادن زیبایی و استحکام به بنا،جلوه گاه بزرگترین تفکر فلسفی-الهی استکه در نوع خود بی نظیر است . - 01 - تجلی اصل وحدت ،حتی در پیدایش مساجد نخستین نیز بر فضاي مسجد حاکم بوده است .به طوري که ایده اولیه مسجد قطعه اي کوچک یا بزرگ از زمین پاك است که سمت قبله - مرکزیت و یگانگی - در آن مشخص میشود وبه نماز اختصاص می یابد .مسجد در واقع محلی براي اجتماع سیاسی مذهبی اقتصادي و فرهنگی جامعه است و براي تبادل آراء که نشانگر در هم آمیختگی دین ودنیا،معاش و معاد و... می باشد.
