بخشی از مقاله
چکیده
کارآفرینی ازجمله فعالیتهایی است که میتواند به نوعی برطرف کننده بسیاری از چالشهای بزرگ همچون بیکاری، درآمد پایین، عدم تنوع اقتصادی وغیره، در مناطق روستایی باشد. به همین علت اقتصاددانان و صاحب نظران معتقد هستند که کارآفرینی از عوامل اصلی و راهبردی دستیابی به توسعه پایدار روستایی و در راستای آن اقتصادی مقاومتی میباشد که با استفاده از تجربیات و شیوههای کارآمد و نو، به نظام اقتصادی، پویایی و حیات میبخشد. هدف از این مطالعه - بررسی تحقق کارآفرینی در مناطق روستایی در راستای اقتصاد مقاومتی است - به روش مروری و با کمک اسناد کتابخانهای و اینترنتی تهیه شده است، با توجه به نتایج مطالعه، گسترش و تحقق کارآفرینی موجب برطرف شدن برخی از چالشها و معضلات مناطق روستایی از جمله بیکاری، مهاجرت، ایجاد درآمد و غیره میشود که خود موجب توسعه مناطق روستایی و نیز قرار گرفتن در راستای اقتصاد مقاومتی میباشد. در ادامه راهکارهایی برای تحقق کارآفرینی ارائه میگردد.
مقدمه
امروزه کاهش کشاورزی، سرمایه گذاریها و همچنین افزایش مهاجرت روستاییان و بیکاری در دهه های گذشته، موجب افزایش توجه اتحادیه اروپا به نواحی روستایی شده، و مهمترین دلیل توجه آنها به توسعه پایدار حومههای شهری به سبب مسائل زیست محیطی، فرهنگی- اجتماعی و اقتصادی است .[1] یکی از مهمترین راهکارها در جهت توسعه روستایی پایدار، رشد و توسعه کارآفرینی روستایی است.کارآفرینی در اواخر قرن بیستم مورد توجه محافل آموزشی کشورهای جهان قرار گرفت. این واژه برای اولین بار در تئوریهای اقتصادی و توسط اقتصاددانان به کار برده شده است. جامعهای که در بستر کارآفرینی حرکت میکند جامعهای زنده، پویا و فعال است و به سادگی میتواند مشکلات و فشارهای بیرونی و درونی را تحمل کرده و پشت سر بگذارد. در جامعه کارآفرین، خطرپذیری، بسیار بالا و در عین حال امری طبیعی است و از آنجایی که جامعه کارآفرین از آستانه تحمل بالایی برخوردار است از اینرو دارای اقتصاد مقاومتی خواهد بود .[13] از طرفی کارآفرینی از جمله فعالیتهایی است که میتواند به نوعی برطرف کننده بسیاری از چالشهای عمده بزرگ در مناطق روستایی باشد و در جنبههای مختلف زندگی روستائیان نیز تأثیر مثبت بگذارد. لذا توجه به کارآفرینی روستایی با نگرش به مشکلات موجود در این نواحی از اهمیت بالایی برخوردار است.[14] با توجه به اهمیت و ضرورت روزافزون به کارگیری صحیح دستاوردهای نوین علمی در فرآیند کشاورزی پایدار، واضح است که کارآفرینی به عنوان عاملی مهم نقش اساسی در توسعه پایدار روستایی ایفا مینماید. با توجه به اینکه هدف توسعه بهبود بخشی به کیفیت زندگی افراد است،. به همین دلیل، کارآفرینی سبب کاهش بیکاری و افزایش بهرهوری افراد و منابع و در نتیجه افزایش درآمد مردم جامعه شده و به عنوان یکی از مهمترین و بهترین گزینههای توسعهیافتگی تلقی میگردد. امروزه کارآفرینی میتواند منشأ بسیاری از پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گردد. توجه به روحیه کارآفرینی در کشاورزان و دیگر بهرهبرداران روستایی و به طور کلی گسترش فرهنگ کارآفرینی، این امکان را برای فرد کارآفرین فراهم میکند که ضمن شناسایی منابع، فرصت ها و مشکلات موجود در کشاورزی، به ابداع راهکارهایی نوین در جهت رشد ابعاد مختلف کشاورزی پرداخته و از این طریق زمینه را برای توسعه پایدار مناطق روستایی فراهم نماید .[2]
مفهوم کارآفرینی از دیدگاههای مختلف
کارآفرینی مفهومی است که تا کنون از دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است و همه بر این باورند که کارآفرینی موتور محرکه توسعه اقتصادی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است. سه دلیل مهم کشورها برای توجه به مقوله کارآفرینی ، تولید ثروت، توسعه تکنولوژی و اشتغال مولد است. در حالی که در کشور ما به اشتباه این مفهوم صرفاً با اشتغالزایی مترادف شده و فقط برای حل مشکل اشتغال به سمت کارآفرینی پیش میرویم. در اواخر دهه 70 در بسیاری از کشورهای پیشرفته به علت تغییر در ارزشها و گرایشهای جامعه و البته تغییرات جمعیت شناختی، موجی از کسب و کارهای کوچک و افراد خود اشتغال به وجود آمد. به علت تاثیرات عمیق این پدیده مطالعات زیادی از چهار دیدگاه اقتصاد، مدیریت، جامعه شناسی و روان شناسی انجام شده است. با وجود قدمت بررسی کارآفرینی و تلاش محققین فراوان، مانند سایر مفاهیم علوم انسانی ارائه تعریفی قطعی و مشخص برای آن، کاری دشوار و حتی غیرممکن است .[16] واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوی" "Entreprendre به معنای بر عهده گرفتن یا "متعهد شدن" نشأت گرفته است .[10] [7] کارآفرینی را شکار فرصتها به وسیله افراد، به طور انفرادی - کارآفرینی مستقل - یا در سازمانها - کارآفرینی سازمانی - ، بدون در نظر گرفتن منابع موجود در اختیار آنها تعریف کرده است. کارآفرینی پدیده موقعیتی است و فرد کارآفرین انسانی نوآوری است که با ذهنیت مثبتی که دارد، فرصتهای سودآور و کشف نشده را تشخیص میدهد و میکوشد تا ترکیبهای جدیدی از منابع کمیاب را ارائه کند و با پذیرش خطرهای ناشی از ابتکارات خویش، با تلاش-هایی که انجام میدهد خود و جامعه را بهرهمند سازد. در جمع بندی مفاهیم و تعاریف کارآفرینی از دیدگاه های مختلف می توان ذکر نمود که کارآفرینی فرایندی پویا است که در آن فردی آرمان گرا و نوآور با شناسایی فرصت ها، بسیج منابع و قبول مخاطرات حساب شده، کسب و کاری جدید را برای عرضه محصولات و یا خدمات به بازار با هدف کسب سود و یا موفقیت راه اندازی و اداره می کند و یا کسب و کار موجود را توسعه می دهد .[5]
ضرورت و نقش کارآفرینی در توسعه مناطق روستایی
در سالهای اخیر یکی از مشکلات اساسی کشور ما، عقب ماندگی روستاها و مهاجرت روستاییان به نواحی شهری که عامل اصلی آن مسائل اقتصادی، به خصوص دسترسی به اشتغال بوده است، که مشکلات بسیاری مانند حاشیه نشینی، کاهش کیفیت زندگی، کمبود اشتغال، کاهش درآمددر شهرها به همراه داشته است. هدف اصلی از اجرای برنامه های مختلف در نواحی روستایی، رسیدن به توسعه روستایی است و یکی از اهداف کلان توسعه کاهش بیکاری، ایجاد و افزایش فرصتهای شغلی میباشد. بیکاری و کمبود فرصتهای شغلی، نتیجه نابرابری بین عرضه و تقاضای نیروی کار و یا بازار کار در روستاها میباشد. از طرفی، کاهش رشد بخش کشاورزی در نواحی روستایی و نیز کاهش شاغلان - کاهش 23/4 درصد ی - [8 ] این واقعیت را نشان میدهد که در آینده، توسعه کشاورزی به تنهایی نمیتواند رشد اقتصادی را در روستاهای کشور تضمین نماید و فقر را ریشهکن سازد .[11] مطالعات نشان داده نواحی روستایی ایران در زمینه اشتغال با مشکلات عدیده ای روبرو هستند و از دیدگاه بسیاری از محققان، کمبود فرصتهای کارآفرینی یکی از مهم ترین موانع دستیابی به توسعه پایدار در این نواحی به-شمار میرود.[10] امروزه توجه به روحیهی کارآفرینی بین روستاییان و از جمله کشاورزان از مهمترین راهکارهای توسعه روستایی محسوب میشود. اهمیت کارآفرینی در توسعهی روستایی از آنجا ناشی میشود که فرد کارآفرین میتواند با شناسایی فرصتها و مشکلات موجود، به ابداع راهکارهای نوین در جهت رشد و توسعه همت گمارد. بدین ترتیب کارآفرینی میتواند از طریق ایجاد اشتغال، بهبود کیفیت زندگی، توزیع مناسب درآمد و بهرهبرداری بهینه از منابع، نقش مهمی در توسعهی روستایی داشته باشد .[3] بنابراین توسعه کارآفرینی یکی از راهکارهای اساسی در ایجاد فرصت های اشتغال برای روستائیان، فقرزدایی، کاهش مهاجرت و بطور کلی توسعه کشاورزی و بطور خاص توسعه روستایی باشد .[4]
تاریخچه اقتصاد مقاومتی
اصطلاح اقتصاد مقاومتی اولین بار در سال 2005 پس از محاصره غزه توسط رژیم صهیونستی که مواد غذایی و نهاده-های اولیه برای تولید و پیشرفت اقتصادی را نیز شامل میشد و ناتوانی غزه در صادرات، امکان صادرات و کشت بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله توت فرنگی را کاهش داده بود مورد استفاده قرار گرفت و ضوابط و معیارهای حاکم بر مفهوم اقتصاد مقاومتی شناسایی گردید .پس از تشدید تحریمها علیه ایران در سالهای اخیر این شیوه توسط حکومت ایران ترویج میشود و در اقتصاد مقاومتی هدف استفاده از توان داخلی و مقاومت در مقابل تحریمها با ایجاد کمترین بحران است .[17]
