بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه در اقتصاد دانش محور علم، فناوری، نوآوری و کارآفرینی عوامل موثر بر رشد اقتصادی قلمداد می شوند در حالیکه در اقتصاد کشاورزی زمین، نیروی کار و منابع طبیعی و در اقتصاد صنعتی سرمایه، ماشین آلات و مدیریت عوامل موثر بر تولید و تعیین کننده استاندارد زندگی محسوب می شدند. تمامی این مسائل باعث خلق مفهوم جدیدی تحت عنوان »شهر دانشی« شده است. در این راستاست که در سالیان اخیر شهرهای دانشی در جوامع بشری اهمیت روزافزون یافته است. با در نظر گرفتن این موضوع و با توجه به اینکه تحقیقات این حوزه در دوران طفولیت به سر می برد در این مقاله سعی بر این است که مفهوم شهر دانش بنیان در راستای دستیازی به اقتصاد مقاومتی مطرح گردد. تحلیل داده ها نشان می دهد که در راستای دستیازی به این هدف توجه به پتانسیل شهروندان و دسترسی به فناوری اطلاعات جایگاه پررنگتری دارند.
واژگان کلیدی: اقتصاد مقاومتی، شهر دانش بنیان، شهر زنجان
-1 بیان مساله
با آغاز قرن بیست و یکم نظریات و بحثهای متعددی درباره عوامل و شرایط تأثیرگذار بر توسعه اقتصادی شهری و شناخت محرکهای رقابتپذیری شهری در اقتصادهای پیشرفته مطرح شد. عموم این نظریات ناظر بر این واقعیت است که توسعه اقتصاد شهری و ارتقاء رقابتپذیری شهری درگرو توسعه صنایع دانش- بنیان3 - نظیر خدمات مالی، حقوقی، حسابداری و حسابرسی، فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحقیق و توسعه R&D و آموزش عالی - و صنایع خلاق4 - نظیر خدمات رسآنهای، هنری، تفریحی، معماری و تبلیغاتی - است. بنابراین مدیران شهری میبایست کیفیت شهرها را بهگونهای ارتقاء دهند که "طبقه خلاق"5 را به خود جذب کند.
این شهرها از خلاقیت و نوآوری این طبقه/گروه از افراد بهره برده و با ارتقاءمزیتهای رقابتی خود عملکرد اقتصادی بالاتری خواهند داشت.لذا شهرهای رقابتی شهرهای خلاق و دانش بنیان هستند و رقابتپذیری شهری در گرو توسعه و گسترش این صنایع است که از وجود فرآیندهای جهانیشدن - نظیر گسترش بازارها از طریق امکان ارتباطی فراتر - بیشترین بهره را میبرد. همچنین باید در نظر داشت مفهوم شهر دانش بنیان از جمله معدود مفاهیمی است که توسعه شهری پایدار را تضمین می نماید.مطالعه تجربه کشورهای مختلف در زمینه طراحی و پیاده سازی شهرهای دانش بنیان حکایت از اهمیت وجود پیوند قوی و ایحاد هم افزایی و اعتماد میان تمامی عاملین اجتماعی، دولت، دانشگاهها، صنایع و جامعه به صورت کلی دارد.
در بسیاری از کشورها به منظور پیاده سازی شهر دانش بنیان ، بستر سازی زیرساختهای فنی انجام پذیرفته است. اما باید توجه داشت که فرهنگ و ارزشهای محلی، منابع و مشوقهای مالی مناسب، و نیروی کار کارا نقشی کلیدی در ایجاد محیط به اشتراک گذاری دانش و ایجاد شهر دانش بنیان دارد.افزون بر این جامعه دانشی، فضای را برای نوآوری فراهم می سازد می توان گفت که خلاقیت و نوآوری و کسب و کارهای دانشی به عنوان عامل اصلی و محوری رشد اقتصاد شهری و ملی قلمداد میگردد به دلیل اینکه افراد خلاق، شهرهای خلاق را به عنوان محل ایجاد کسب و کارهای دانشتی و سکونتشان انتخاب میکنند .در واقع می توان اظهار کرد پیوند بین افراد خلاق، کسب و کارهای دانش بنیان محیط مساعدی برای ظهور مفهوم جدیدی در جامعه علمی تحت عنوان" شهر دانش بیان "به تبع آن" جامعه دانش بنیان "فراهم آورده است.
شهر زنجان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با توجه به جامعه تحصیلکرده و از سویی پتانسیلها و فرصتهای خود می تواند با خلق شهر دانش بنیان به بازآفرینی مجدد و تعریف نقشی اصیل برای خود مبادرت ورزد که در این صورت مزیتهای ذیل را به همراه خواهد داشت: پیشگام در تولید و صنایع فرهنگی، اقتصادی پایدارتر از طریق افزایش ظرفیت خود در جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه نوآوریهای فناورانه، تجدید حیات صنایع سنتی، ارتقاء صنعت توریسم، ایجاد فرصتهای بیشتر به منظور به اشتراک گذاری ثروت از طریق سرمایه گذاری در مراکز عمومی”پارکها، باغها، حمل و نقل عمومی، تجهیزات فرهنگی و در زمینه اجتماعی، ارتقاء سطح خودباوری که خود به عنوان پایگاهی برای سرمایه گذاری مجدد محلی در اقتصاد داخلی محسوب میگردد، تعامل پایدار بین دانشگاهها و موسسات و کارآفرینان، دسترسی تمامی شهروندان به فناوریهای نوین ارتباطات و.... لذا هدف این پژوهش تبیین جایگاه شهر زنجان در دستیازی به شهر دانش بنیان باشد.
-2 مبانی نظری
-1-2 شهرهای مبتنی بر دانش:مفهومی جدید، دیدگاههایی متفاوت
یک شهر دانش بنیان شهری است که هدف آن توسعه مبتنی بر دانش از طریق تشویق ایجاد؛ به اشتراک گذاری، ارزیابی، تجدید و به روز نمودن مستمر دانش از طریق تعامل پایدار شهروندان یک شهر با یکدیگر و شهروندان سایر شهرها و با پشتیبانی فرهنگ به اشتراک گذاری دانش، طراحی شهری مناسب و شبکه و زیرساختهای فناوری اطلاعات امکان پذیر می باشد - نوناکا، - 2005 - لیف ادینسون - . رویکردی مبتنی بر توسعه است که هدف آن دستیابی به توسعه شهری پایدار و پیشرفت اقتصادی است تا از این طریق شهرهایی سازگار با اقتصاد دانش بنیان و شهروندانی با توانایی های خلق، تغییر و نوآوری در دانش پرورش یابند. بررسی ادبیات موضوع شهرهای دانش بنیان نشان میدهد که دیدگاهها و عقاید متفاوتی در رابطه با این مفهوم و ویژگیهای آن وجود دارد.
به اعتقاد لیف ادینسون "شهر دانش بنیان" شهری که با هدف تقویت پرورش دانش طراحی گردیده است و شهردانشی را این گونه تعریف می کند: شهری که به صورت هدفمند برای پرورش دانش طراحی شده است. شهر دانشی به مثابه چتری است که موجودیتهای جغرافیایی را در بر میگیرد و بر تولید دانش تمرکز میکند. واضا است که مفهوم شهر دانشی بیانگر دیدگاه سیستمی جامع و خلاق از شهرها است و در این راستا شهرها به عنوان زیستگاههای پویا و با تغییر و تحول پیوسته در نظر گرفته می شود. شهر دانشی شهری است که در پی خلق ارزش در تمامی حوزههای خود می باشد و باعث افزایش در استانداردهای زندگی؛ پشتیبانی فرهنگی و توسعه اقتصادی می شود - ملایی و همکاران،. - 3 :1391 در برخی از تحقیقات نیز"شهر دانش بنیان" به صورت اقتصاد منطقه ای ناشی از صادرات با ارزش افزوده بالا حاصل از تحقیق و پژوهش، فناوری و قدرت هوش و ذکاوت تعریف گردیده است.
این گونه از شهرها در مقایسه با سایر انواع شهرهای داری اقتصاد پیشرفته، بیشتر بر آموزش و پرورش و تحقیق و پژوهش سرمایه گذاری می نمایند - ناصری و همکاران، - 2: 1390 مفهوم شهر دانشی جدید و گسترده است این مفهوم به عنوان یک : رشته فرعی از توسعه دانش محور K.B.D قلمداد میگردد و به طوریکه این مفهوم تمامی ابعاد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی یک شهر را در بر میگیرد. شهر دانشی، شهری است که حمایت بسیار ویژه و ممتاز از نخبگان داخلی و نیز بین المللی بمنظورجذب و بهره گیری و رشد آنان فراهم میگردد و نیز جنگی شدید و حتی جهانی جهت جذب و بهره گیری از آنان صورت میگیرد و سپس شبکه های قوی مجازی برای ارتباط بین آنان ایجاد می گردد . شکل 1 به اجمال تکامل مفهوم شهر دانشی را در طول سالهای اخیر نشان می دهد.
