بخشی از مقاله
چکیده
به طور کلی مسکن یکی از نیازهای اساسی انسان هاست و بررسی استانداردهای آن دربرنامه ریزی روستایی می تواند حایز اهمیت فراوان باشد.مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی و جغرافیایی دارای تیب های مختلفی است.این مساکن با توجه با به ویژگی های جغرافیایی، وضعیت زمین،نوع معیشت،شیوه های زیستی و سبک زندگی وسبک زندگی وناحیه ساخته شده اند.پایین بودن استاندارد مسکن روستایی به دلیل استفاده از مصالح کم دوام و سنتی،محرومیت و درآمد کم و عدم آگاهی از نحوه ساخت مدرن و علمی سبب نگرانی در بخش مسکن روستایی شده است .مشکلاتی نظیر تکوین و گسترش ارگانیک و بدون نقشه قبلی ،قدمت اکثر روستاها با بافت فرسوده از دلایل توجه به شاخص های استاندارد مسکن روستایی است. یافته های این پژوهش که بارویکرد توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است حاکی از آن است که بر اساس روند تاریخی ساخت مسکن در روستاهای ایران،استانداردهای کیفی مسکن روستایی متناسب با معیشت و میزان آگاهی و فرهنگ روستاییان رواج پیدا کرده و طی زمان روند رو به رشدی را شاهد بوده است.
مقدمه
به طور کلی مسکن یکی از نیازهای اساسی انسانهاست . اگرچه نیاز اولیه انسان، تأمین مواد غذایی است . اما نیاز به داشتن سرپناه و احساس امنیت در برابر عوامل نامساعد طبیعی و محافظت در برابر سایر عوامل مضر از اهمیت فراوانی برخوردار است. مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی و جغرافیایی دارای تیپ های مختلفی است. این مساکن با توجه به ویژگیهای جغرافیایی، وضعیت زمین، نوع معیشت، شیوه های زیستی و سبک زندگی هر ناحیه ساخته شده اند. روستاییان با تو جه به دسترسی به مواد اولیه مسکن که اغلب از منابع محلی تأمین می شود اقدام به احداث مسکن خود می نمایند که در نهایت استانداردهای مربوط به مسکن، یا رعایت نشده است . از اینرو لزوم توجه جدی به کیفیت و کمیت ساختمانها یا به عبارتی مسکن روستایی باید در برنامه ریزیهای توسعه روستایی مدنظر قرار گیرد؛ چرا که مسکن مطلوب و استاندارد از شاخصهای توسعه روستایی به شمار می آید.
مبانی نظریه ای تحقیق
شناخت مسکن روستایی - از جهات مختلف آن همچون : اقتصاد، فرهنگ، معماری، سازه و ... - ، بخشی از شاخصهای توسعه و عمران روستایی است که بهبود و ارتقای سطح کیفی و کمی آن زمینه ساز ادامه حیات و رشد طبیعی جوامع روستایی است. تأمین مسکن یکی از معضلات اقشار گوناگون بویژه خانواده های کم درآمد روستاییان بوده است . افزایش جمعیت و جوانی جمعیت کشور از یک سو تقاضا برای مسکن را بالا برده و از سوی دیگر پایین بودن استاندارد مسکن روستایی به دلیل استفاده از مصالح کم دوام و سنتی، محرومیت و درآمد کم و عدم آگاهی از نحوه ساخت مدرن و علمی سبب نگرانی در بخش مسکن روستایی شده است .
مشکلاتی نظیر تکوین و گسترش خودجوش و بدون نقشه قبلی، قدمت اکثر روستاها با بافت فرسوده از دلا یل مهم توجه به شاخصهای استاندارد مسکن روستایی است . عدم دسترسی به مسکن مناسب و استاندارد به عنوان یکی از شاخص های توسعه روستایی باعث بروز آسیب های روانی و اجتماعی در زندگی روستاییان و اختلال و ناهنجاری در بافت مسکونی روستا و نهایتاً بحرانهای اقتصادی و اجتما عی در سطح ملی می نماید. اهمیت این موضوع در زمان حوادث غیرمترقبه شدت بیشتری می گیرد و اعتبارات عمرانی زیادی را می طلبد.
مهمترین دلایل توجه به استاندارد مسکن روستایی عبارتند از : تحول شرایط زندگی روستایی و الزام تطابق با شرایط حال، ضرورت کاهش خسارت بلایای طبیعی، سیل، زلزله، طوفان و رانش زمین، الزامات بهسازی و مقاوم سازی مساکن وابسته، فراهم آوردن محیط مناسب زندگی و توازن شهر و روستا و بوجود آوردن شرایط مناسب زندگی برای جوانان و افراد تحصیل کرده، عدم رعایت ضوابط فنی در ساخت و ساز. بر اساس مطالعات و بررسیهای ان جام پذیرفته، روستاهای کشور از نظر کالبدی و فیزیکی دچار مسائل عدیده ای میباشند.
عدم دسترسی به مسکن استاندارد، معابر تنگ و باریک، کیفیت پایین ساخت و مقاومت کم در مقابل عوامل مخرب طبیعی و در نتیجه آسیب پذیر بودن بافت خانه ها، استفاده از مصالح کم دوام و بومی، و غیره جامعه روستایی کشور را دچار آسیب های اقتصادی، اجتماعی نموده است . بر این اساس از آنجا که مسکن در روستاهای کشور از کیفیت خوبی برخوردار نیست، ضرورت توجه به مسئله بهسازی مسکن روستایی اهمیت پیدا می کند. توسعه روستایی از عوامل مختلفی نشأت می گیرد که یکی ا ز آنها مسکن مطلوب و استاندارد است که بررسی دقیق آن در مطالعات اجتماعی اقتصادی و فضایی مورد توجه برنامه ریزان بخصوص فعالان عرصه مسائل روستایی است. بویژه اگر مسئله مسکن در روند اجرای برنامه های توسعه اثرات نامطلوب داشته باشد، ضرورت توجه به آن دو چندان خواهد بود .
سنجش کیفیت مسکن روستایی مستلزم کمی کردن عوامل تشکیل دهنده کیفیت آن است بنابراین لازم است بدانیم عوامل مؤثر یا شاخص های کیفی یک ساختمان مسکونی چیست؟ ایمنی، بهداشت، آسایش و صرفه اقتصادی، چهار عامل تشکیل دهنده کیفیت ساختمان است - پورمحمدی، 1382، ص . - 75 در این مقاله به بررسی و شناخت شاخصهای توسعه مسکن روستایی در ایران با تاکید بر شاخص های کیفی - نوع و کیفیت مصالح - در دوره زمانی 1375-1345 پرداخته شده است.
روش تحقیق
رویکرد این تحقیق توصیفی تحلیلی است . در این تحقیق با جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از طریق بررس یهای کتابخانه ای، شاخصهای توسعه مسکن روستایی مورد کنکاش قرار گرفته است
ناحیه مورد مطالعه
ناحیه مورد مطالعه کل کشور ایران و از سال 1335 تا 1375 را شامل می شود.
یافته های تحقیق
در ایران چهار گروه شاخص در نظر گرفته شده است : -1 شاخصهای کیفیت مسکن که شامل مصالح بکار رفته در ساختمان، عمر واحد مسکونی و تسهیلات مسکونی می باشد؛ -2 شاخص استفاده از واحد مسکونی که از طریق سنجش تعداد خانوار ساکن در یک واحد مسکونی تعیین می گردد؛ -3 شاخص تراکم مسکونی، که با تعیین نسبت نفرات ساکن در هر واحد مسکونی به اتاق مشخص می شود؛ -4 شاخص نحوه مالکیت مسکن که شامل نسبت خانوارهای مالک و اجاره نشین می باشد - مسکن و انقلاب، 1372، ص . - 17
با توجه به شاخص کیفیت مسکن مساکن روستایی را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
-1 نوساز: به ساختمانهایی اطلاق می شود که نیاز به هیچ گونه تعمیر و مرمتی در آنهادیده نمیشود و عموماً حداکثر عمر آنها در زمان برداشت کالبدی 10 سال است -2 قابل نگهداری و مرمتی : به ساختمانهایی اطلاق می شود که برای بالا بردن عمر مفید آنها با توجه به استاندارد واحدهای مسکونی باید در آنها تغییراتی ایجاد شود و تعمیر، ترمیم و یا مرمت آنها لازم است -3 تخریبی: به ساختمانهایی اطلاق می شود که عمر مفید آنها تمام شده و از بعد سکونت در مقابل خطراتی چون زلزله، سیل و حتی باد شدید بسیار آسیب پذیرند و لذا باید برای آنها چاره ای اندیشیده شود . - معیارها و احکام طراحی معماری روستایی بر اساس گونه شناسی ...: 1378، . - 78
