بخشی از مقاله
چکیده
صنعت خودرو در اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در جهان امروز به لوکوموتیو بخش صنایع مشهور است و تولید آن نشانه رشد و هویت ملی است. هدف از این پژوهش تحلیلی از بازار خودروی سواری در طی 4 دوره از سال 1375 تا 1390و تحلیلی از شرکای تجاری ایران در بازار خودرو وقطعات آن و مقایسه تعرفه گمرکی وارد بر خودرو در ایران با کشورهای منتخب میباشد.
نتایج حاکی از آن است که با وجود کاهش در سهم ایران خودرو با گذشت زمان ولی همچنان بترتیب بیشترین سهم بازاری را ایران خودرو و سایپا دارا میباشد و همچنین با بررسی شرکای تجاری میتوان بیان کرد که در سالهای منتهی به 1390 تعداد شرکای تجاری ایران کاهش پیدا کرده است. نتایج مقایسه نرخ تعرفه نشان میدهد که ایران بیشترین نرخ تعرفه را در بین کشورهای منتخب را داراست و همچنین نتایج تخمین نشان میدهد که هزینههای گمرکی و عوارض تاثیر مثبت و معنیداری بر قیمت خودرو در بازار ایران دارد.
-1مقدمه
صنعت اتومبیلسازی در سال 1891 توسط یک فرانسوی بنام »پانارد« پایهگذاری شد. اتومبیلسازی در آمریکا نیز توسط »فورد« شروع شد و این صنعت در کشور آمریکا بهتر از اروپا توسعه یافت، متقارن با همین سالها تعدادی اتومبیل وارد ایران شد که مربوط به اوایل دهه 1920 است. ایران به دلیل عدم توانایی در ساخت اتومبیل مجبور به خارج کردن ارز و واردات اتومبیل بود.
اولین کارخانهای که توانست مونتاژ و سپس ساخت خودرو سواری را در ایران را به عهده گیرد، کارخانه جیپ ایران بود که در سال 1336 تأسیس یافت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی به علت مشکلات ناشی از جنگ، تولید خودرو دچار افت شدیدی گردید. صنعت خودرو به دلیل ارتباط با بیش از 60 صنعت دیگر، به »لکوموتیو صنایع« مشهور است. خودروسازی بعد از صنعت نفت دومین صنعت بزرگ اشتغالزای کشور محسوب می شود.
صنعت خودرو، به لحاظ نقش حساس آن در زندگی افراد جامعه، سودآوری فوقالعاده، اشتغالزایی و گردش مالی وسیع، مورد علاقه و رقابت بسیاری از کشورها و شرکتهای بزرگ بینالمللی میباشد. این صنعت به سبب پیوند عمیقی که با سایر بخشهای اقتصادی و صنعتی دارد و همچنین از پیشرفتهترین تکنولوژی جهان بهرهمند میباشد، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
صنعت خودرو در کشور ما همچنان با مشکلات بسیاری مواجه میباشد، به طوری که به رغم تجربه 30 ساله، هنوز جایگاه مشخص و قابلاتکایی در ساختار اقتصادی و صنعتی کشور ندارد. بدین ترتیب، بررسی وضعیت صنعت خودرو در کشور، به ویژه در بخش خودرو سواری، دارای اهمیت خاصی است. صنعت خودروی ایران از ابتدا تا کنون دورانهای مهم و تاثیرگذاری را به خود دیده است.
دوره اول صنعت خودرو کشور از سال 1336 تا 1359 بوده است، این دوران، دوره مونتاژ خودرو بود که توسط بخشهای خصوصی و با همکاری شرکتهای خارجی انجام میگرفت. دوره دوم از سال 1359 تا 1369 بود در این دوران بخاطر انقلاب و وقوع جنگ تحمیلی و مشکلات ناشی از آن، این صنعت دچار رکود شدید شد. دوره سوم از سال 1369 تا 1384 دوران رشد و بلوغ صنعت خودرو با راهبرد جایگزینی واردات بود. از سالهای 1384 تا 1390 دوره چهارم در صنعت خودروی ایران بود،
در این دوران با رسید به تیراژ یک میلیون خودرو در سال 1384 به عنوان یک خودروساز در جهان شناخته شد، این روند تا سال 1390 ادامه داشت و تولید به بالغ بر یک میلیون و ششصد هزار دستگاه رسید و رده سیزدهم در رشد تولید را در جهان کسب کرد، اما بدلیل بروز مشکلات مختلف و شکست بعضی از طرحهای خودروهای جدید در بازار، شوک توقف تولید پیکان در ایرانخودرو، رشد تورم داخلی کشور، نوسانات در ارائه تسهیلات بانکی، مشکلات طرح خصوصیسازی در صنایع مختلف و تحریمها از جمله اتفاقات مهم این دوره میباشند که همگی در کاهش تولید خودرو در ایران نقش بسزایی داشتهاند.
-2پیشینه
مطالعات متعددی در زمینه صنعت خودرو در ایران انجام شده است. که از جمله میتوان به نفری و فرزین - 1377 - ، حسنقلیپور - 1387 - ، ملک اخلاق و همکاران - 1390 - ، داوودی و کابلی - 1387 - ، ولیبیگی و همکاران - 1383 - ، بلالی و همکاران - 1391 - و اسنفدیاری و احمدیان - 1387 - میتوان اشاره کرد که در زیر به تفصیل آمده است:
نفری و فرزین در سال - 1377 - به بررسی سیاستهای تجاری در صنعت خودرو ایران پرداختند. نتایج نشان میدهد که این صنعت از ابتدای تآسیس تا کنون، از حمایتهای شدید بازاری و غیربازاری برخوردار بوده است. اما متاسفانه این حمایت، مبتنی بر زمانبندی و برنامه مشخصی نبوده و پیوسته در حال تغییر و تحول شدید بوده است. تدوین یک برنامه بلندمدت مبتنی بر تصویر کامل و شفافی از همه سیاستهای تعرفهای، محدودیتهای واردات و شرط محتوای داخلی برای تمام واحدهای تولید خودرو کشور، از امور مهمی است که باید در دستور کار سیاستگاران صنعت خودرو کشور قرار گیرد.
ولیبیگی و همکاران در سال - 1383 - به بررسی رقابتپذیری صادراتی صنعت قطعات خودرو ایران در بازارهای صادراتی پرداختند. نتایج نشان میدهد که الگوی رشد جریان صادرات از اثر کالایی و تقاضای جهانی به سمت اثر کشوری و رقابتی در حال تغییر است. همچنین اندازهگیری شاخص پلان تجاری کشور، حاکی از آن است که عمده قطعات صادراتی علیرغم اینکه از رشد نسبتا خوبی نیز برخوردار بودهاند روانه بازارهایی شدهاند که تقاضا در آنها در حال کاهش بوده است.
داوودی و کابلی در سال 1387 به بررسی مزیت نسبی در صنعت خودرو و قطعات آن پرداختند. در این پژوهش تلاش شده تا ضمن ارائه مبانی نظری این معیارها، مزیت نسبی کشور در محصولات صنایع خودرو و قطعات آن، مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که ایران در صادرات محصولات صنعت خودرو و قطعات آن از مزیت نسبی صادراتی بسیار پایینی برخوردار میباشد.
اسفندیاری و احمدیان در سال - 1387 - به بررسی جهانی شدن و تاثیر آن بر صنعت خودرو ایران پرداختند. نتایج نشان داد که جهانی شدن اقتصاد ایران بر روی تقاضای داخلی و واردات خودرو اثر مثبت دارد، بر صادرات بیتاثیر است و بر عرضه داخلی خودرو، اثر منفی دارد.
حسنقلیپور و همکاران در سال - 1387 - به شناسایی و رتبهبندی مشکلات و موانع صادرات خودرو در ایران پرداختند. نتایج نشان میدهد که از جمله موانع و مشکلات را میتوان نوع مالکیتهای شرکتهای خودروساز، دیدگاههای راهبردی مدیران صنعت خودرو، فشردگی رقابت در بازار داخلی خودرو، عدم حمایت دولت از سرمایهگذاری خارجی در ایران، عدم وجود برنامهها و طرحهای مدون تشویقی برای صادرات، فقدان توان رقابتی در صنایع مرتبط و پشتیبان صنعت خودرو و نوسانات و تغییرات مداوم نرخ بهره و نرخ ارز دانست.
ملک اخلاق و همکاران در سال - 1390 - به شناسایی و رتبهبندی شاخصهای ارزیابی عملکرد ایران خودرو در ورود به بازارهای خارجی پرداختند. در این تحقیق، از تکنیکهای متفاوت تعیین درجه ارجحیت مولفهها نسبت به یکدیگر، شامل روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - ، بردار ویژه و روش SMART استفاده شده و عملکرد استراتژیورود به بازارهای خارجی شرکت ایران خودرو در طی سالهای 88 و 89 با استفاده از کارت امتیازی متوازن ارزیابی شده است. یافتهها نشان دادهاند منظرهای کارت امتیازی متوازن به ترتیب درجه موفقیت شامل نوآوری و توسعه 0,62، مشتری 0,52، فرآیندهای کسب و کار 0,47 و مالی 0,24 است.
بلالی و همکاران در سال - 1391 - به بررسی نقش برند در خرید خودروهای لوکس کشور پرداختند. نتایج نشان داد که به دلیل تعرفه بالا و تنوع کم محصول وارداتی، خودروهای مونتاژ داخل، با پوشش خدمات گستردهتر، تعرفه قطعات پایینتر و قیمت مناسبتر بازار بهتری دارند. اعتماد مشتریان به برند خودروهای کره نسبت به ژاپنی و اروپایی کمتر است ولی به علت قیمت مناسب بازار خوبی دارند.
