بخشی از مقاله
چکیده
امروز صنعت گردشگری به عنوان یکی از منابع درآمد زا برای کشورهای در حال توسعه شناخته شده است که اکثر مسئولان و برنامهریزان برای استفاده هرچه بهتر از این صنعت در حال فعالیت میباشند.
گردشگری شهری نیز از جایگاه خاصی در صنعت گردشگری برخوردار میباشد و نقش فعال و مؤثر در ارتقاء ساختار اقتصادی اجتماعی و فرهنگی کشورها دارد. شهر تنکابن که در پژوهش حاضر به عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب شده، از جمله شهرهایی میباشد که به علت همجواری با دریا و عبور رودخانه بزرگ »چشمه کیله« از مرکز شهر می تواند به عنوان یکی از قطبهای گردشگری شهری در سطوح ملی محسوب شود که این امر مستلزم برنامه ریزی مدیران مربوطه میباشد.
هدف پژوهش حاضر شناسایی آسیبهای موجود در زمینه گردشگری شهری تنکابن مانند بررسی کمبود امکاناتی نظیر هتل، فضای سبز و عواملی که در جذب گردشگر مؤثراند میباشد. روش تحقیق این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی میباشد و جامعه آماری بررسی شده شامل گردشگران ورودی به شهر تنکابن است که به صورت تصادفی 384 نفر از آنها به منظور نظرسنجی انتخاب شده اند.
در نهایت با توجه به پرسشنامه هایی که توسط گردشگران تکمیل شده و همینطور بر اساس اطلاعاتی که در مشاهدات عینی و میدانی جمعآوری گردید به امر تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش مبادرت گردید که در این راستا برای ارزیابی فرضیه تحقیق از آزمون همبستگی پیرسون در نرمافزار آماری SPSS بهره گرفته شد.
یافته های تحقیق نشان می دهد که آسیب های موجود در زمینه گردشگری شهری تنکابن در فضای شهری و نظام کالبدی آن یعنی ساخت وسازها، کمبود امکاناتی نظیر هتل، فضای سبز و ...، می باشد و اصلاح آن می تواند زمینه رشد و جذب توریست را فراهم آورد. پس از جمعبندی و نتیجهگیری، راهکارهایی به منظور توسعه گردشگری شهری در شهر تنکابن پیشنهاد گردید.
.1 مقدمه
با شروع قرن بیست ویکم، صنعت گردشگری به یکی از پر درآمدترین صنایع دنیا تبدیل شده و رقابت فشردهای میان بسیاری از کشورهای جهان برای جذب گردشگران به چشم میخورد؛ صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و با ویژگی های منحصر به فرد، بخش مهمی از فعالیتهای اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص داده است
این صنعت تأثیرگذار از شاخههای گوناگون و متنوعی تشکیل شده که هر یک از آنان در اقصی نقاط جهان طرفداران منحصر به خود را دارند که یکی از مهمترین گونههای آن در طی سالهای اخیر به گردشگری شهری معروف گردیده است. نواحی شهری به علت جاذبه های تاریخی و فرهنگیغالباً، مقاصدگردشگری مهمی محسوب می شوند معمولاً جاذبه های متنوع و بزرگی شامل موزه ها، بناهای یادبود، سالن های تئاتر، استادیوم های ورزشی، پارک ها، شهر بازی، مراکز خرید، مناطق با معماری تاریخی و مکانهایی مربوط به حوادث مهم یا افراد مشهور را دارا هستند که خود گردشگران بسیاری را جذب میکند
اما از سوی دیگر امروزه گردشگری به عنوان یک پدیده اثرگذار بر فرایند توسعه شهرها و روستاها توجهات زیادی را به خود جلب کرده و به عنوان عاملی در جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع در حال توسعه تلقی میشود. این پدیده از جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اکولوژیکی و ...، اثرات شگرفی از خود به جای می گذارد که هر یک از این ابعاد در جهات مثبت و منفی مورد مطالعه پژوهشگران قرار گرفته است. همچنین پیشرفت و توسعه صنعت گردشگری در جهت نیل به توسعه پایدار، ارتباط تنگاتنگی با چگونگی نگرش سیاستگزاران، برنامهریزان و گردشگران به مسائل زیست محیطی هر جامعه دارد.
به هرحال برای پایداری یک منطقه گردشگری که از مواهب طبیعی بهره زیادی میبرد، پرداختن به پیامدهای ناشی از رشد فعالیتهای گردشگری که هم به آثار مثبت و هم آثار سوء احتمالی اشاره دارد، بسیاری از قابلیتها و تنگناها را برای مدیران و برنامهریزان گردشگری آشکار و نمایان خواهد کرد و آنها را قادر خواهد ساخت تا متناسب با توان های خدادادی یک منطقه، به رونق صنعت گردشگری و توریسم در آن بپردازند. این در حالی است که کمترین بازخوردهای منفی و پیامدهای سوء نیز محتمل و مورد انتظار خواهد بود. لذا شناسایی این اثرات از جمله ضروریات برای ارائه برنامه ریزی دقیق و رسیدن به توسعه پایدار این صنعت است.
شهر تنکابن که در پژوهش حاضر به عنوان محدوده مورد مطالعه شناخته شده، با دارا بودن جاذبههای گردشگری مهم، از جمله جاذبه های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و ...، میتواند نقش مهمی در زمینه های توسعه گردشگری شهری با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، ایفا نماید. در سالهای اخیر اقداماتی در این زمینه صورت گرفته اما با توجه به توان های بالقوه شهر تنکابن در زمینه فعالیتهای گردشگری، کارهای انجام شده رضایتبخش نبوده است
اهمّیت و ضرورت گسترش فعالیت های گردشگری در شهر تنکابن؛ تسریع در عمران و انجام پروژه های هدفمند و با برنامه، جذب گردشگران بیشتر به منظور درآمدزایی برای ساکنان محلی و ایجاد اشتغال، افزایش تعاملات فرهنگی بین مردم منطقه و گردشگران، شناسایی مکانهای طبیعی با ارزش اکوتوریستی بالا و معرفی آنها به علاقه مندان برای بازدید و جلوگیری از تخریب جاذبه های طبیعی است. بر این اساس در پژوهش حاضر، به معرفی زمینهها و بسترهای عدم توسعه گردشگری شهری و آسیبهای ناشی از آن در شهر تنکابن پرداخته شده است.
.2 بیان مسئله و ضرورت تحقیق
گردشگری یکی از بزرگترین فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی در جهان میباشد و جنبههای روانشناختی، جامعهشناختی، زیستمحیطی و سیاسی را نیز شامل میشود و میتوان با آسیبشناسی، از بروز بسیاری از ناهنجاریها در بدنه گردشگری جلوگیری کرد و یا به حداقل ممکن کاهش داد.
گردشگری شهری، عملکرد متقابل گردشگر میزبان و تولید فضای گردشگری در رابطه با سفر به مناطق شهری با انگیزههای متفاوت و بازدید از جاذبهها و استفاده از تسهیلات و خدمات مربوط به گردشگری است که آثار متفاوتی را بر فضا و اقتصاد شهری بر جای مینهد و نقش فزایندهای در سیاستهای توسعه محلی ایفا میکند. رشد اقتصاد محلی، علاوه بر اینکه تغییرات شگرفی در نظام زندگی شهری بوجود میآورد، پدیده آورنده یک رشته مشکلات کارکردی و سازمانی است، که می باید با انجام اقدامات نو که بوسیله آمایشگران و مسئولان امور جهانگردی اتخاذ میشود به این نیازها پاسخ داده شود.
به طور کلی ساختار فضایی شهر از سه عنصر اساسی و پایه تشکیل میشود؛ فضای طبیعی، فضای مصنوع یا خلق شده و فضای اجتماعی. هر کدام از عناصر مطرح شده میتواند نقش مهمی در گردشگری شهری داشته باشد، به نحوی که آن عنصر از کمّیت و کیفیت مطلوب برای معرفی به گردشگران به عنوان جاذبه، برخوردار باشد. اما مقوله آسیبشناسی به بررسی آن دسته از عوامل مهم تأثیرگذاری که شکلگیری و تداوم آنها میتواند فرایند تحقق اهداف مورد نظر را متوقف و یا به صورت محسوس کُند نماید میپردازد از قبیل - اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و ... - . جاذبههای توریستی، امکانات، زیرساختهای لازم، توانهای محیطی بالقوه و تعداد گردشگران در شهر تنکابن از عواملی هستند که سعی شده تا در این تحقیق با استفاده از اطلاعات موجود به امر شناسایی آنها و میزان تأثیری که بر نحوه گردشگری شهر میگذارند پرداخته شود. از اینرو مهمترین سوالی که در پژوهش حاضر، محققین در پی پاسخگویی به آن میباشند، عبارت است از: عمدهترین آسیبهای گردشگری شهری در محدوده مورد مطالعه کدام است؟
لازم به ذکر است که مطابق با سوال تحقیق، فرضیهای بدین شرح تدوین گردید: به نظر میرسد آسیب عمده گردشگری شهری تنکابن، در نظام کالبدی آن میباشد.
.3 مروری بر ادبیات تحقیق
.1-3 پیشینه تحقیق
گلدوست - 1386 - ، در پژوهش خود به بررسی گردشگری شهری در شهر بندر انزلی با تأکید بر مکانیابی فضاهای جدید بر اساس مدل A.H.P پرداخته و به این نتیجه رسیده که توجه به امر توسعه اماکن خدماتی، رفاهی و استاندارد سازی آنها در امر جذب سرمایه های داخلی و خارجی و کاهش نرخ بیکاری کمک شایانی نموده و در امر برنامه ریزی منطقه ای و فرا منطقه ای، افقهای تازهای به دنبال دارد.
اور مزدی - 1386 - در پژوهش خود به بررسی راهکارهای توسعه گردشگری در شهر تنکابن با کاربرد GIS پرداخته و به این نتیجه رسیده که موفقیت فعالیت توریسم در مناطق در گرو برنامه ریزی، پژوهش و توسعه آن میباشد که در این تحقیقاهمّیت GIS برای رشد گردشگری تنکابن آشکار شد.
زرنگار - 1387 - در پژوهش خود به بررسی توریسم شهری در رشت به منظور ارائه راهکارهای ماندگاری گردشگران پرداخته و به این نتیجه رسیده که کمبود امکانات گردشگری، گرانی تسهیلات، عدم توجه مسئولین و عدم برنامه ریزی و مدیریت صحیح از موانع عمده ماندگاری گردشگر در این شهر میباشد.
لزر دوستی - 1388 - در پژوهش خود به بررسی، امکان سنجی توسعه اکوتوریسم در شهرستان تنکابن پرداخته و به این نتیجه رسیده که تنکابن با داشتن طبیعت بسیار زیبا قابلیتهای بسیار زیادی برای جذب گردشگرانی که به طبیعت علاقمند هستند دارد ولی نیازمند یک برنامهریزی مناسب میباشد.
هوتی - 1390 - در پژوهش خود به بررسی آسیبشناسی گردشگری شهر چابهار با تأکید بر عامل جغرافیایی پرداخته و به این نتیجه رسیده که شهر چابهار به علت سیاستهای خاص منطقه و دولت و عوامل مذهبی و اقتصادی از رشد کافی جمعیت با سواد محروم میباشد و به خاطر این از لحاظ فرهنگی با جامعه ای که پذیرای گردشگر باشد فاصله دارد
