بخشی از مقاله
چکیده:
مناطق ساحلی تجلی فعل و انفعالات پیچیده و پویای فرآیندهای طبیعی، جمعیتی و اقتصادی است که در شبکه ای از تأثیر و تأثر متقابل بهم پیوند می خورند. امروزه گسترش گردشگری سواحل یکی از منابع در آمدی - در کنار سایر فعالیتها - شهرها بشمار می رود که می تواند توسعه پایدار شهری را با چالش مواجه سازد. گردشگری با هریک از شاخه های خود که به نوعی جاذب گردشگری است می تواند آثار و پیامدهای مثبت و منفی را به همراه داشته باشد که اثرات زیست محیطی به عنوان یکی از مهمترین این پیامدها می باشد که این امرنه تنها گردشگری پایدار و حتی توسعه پایدار شهر و منطقه را تحت الشعاع قرار خواهد داد.
توسعه پایدار شهر تنکابن به عنوان یک مقصد گردشگری تحت تاثیر فعالیتهای گردشگری ساحل و پیامد های زیست محیطی آن قرار دارد. در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم گردشگری و توسعه پایدار شهری،اثرات و پیامدهای زیست محیطی گردشگری ساحل، بر توسعه پایدار شهری شهر تنکابن مورد بررسی قرار گرفته است. روش شناسی حاکم بر این تحقیق ترکیبی از روش پرسشنامه ای و اسنادی است پاسخهای مردم و مسولین حاکی از تاثیرکم گردشگری بر توسعه پایدار شهری و گاهی اوقات به عنوان یک معضل زیست محیطی محسوب می شود. فراوانی ساخت و سازها در سواحل این شهر که بیش از کنجایش و ظرفیت اراضی است، علاوه بر گسترش بی رویه و ناهمگون افقی شهر سبب آلودگی زیست محیطی و به خصوص آلودگی منابع آب گردیده است.
واژگان کلیدی: گردشگری ساحلی، توسعه پایدار شهری، گردشگری سبز، شهر تنکابن
مقدمه:
صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید . بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند - چاگ،وای،گی،1377، - 27،صنعت گردشگری امروزه به قدری در توسعه اقتصادی، اجتماعی، کشورها اهمیت دارد که اقتصاد دانان آن را »صادرات نامرئی« نام نهادند - رضوانی،1374 - ،رونق گردشگری در هر مکان جغرافیایی در کنار پیامد های مثبت و منفی اقتصادی،اجتماعی،اثرات زیست محیطی به همراه دارد که در صورت ادامه یافتن می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورد امروزه حجم فعالیت های بشر و تأثیر آن در محیط زیست از چنان ابعادی برخوردارشده است که حوزه نفوذ آلودگی ها و تخریب محیط زیست به نقطه خاصی ازجهان محدود نشده است، این معضلات اقصی نقاط جهان را در نوردیده است - هنربخش،. - 79 :1385
گردشگری در صورتی می تواند برای یک منطقه جغرافیایی حمایت پایه ای و اساسی را به همراه آورد که شاخص های زیست محیطی آن را رعایت شود،»یعنی تحلیل سیستمی درباره محیط زیست و برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی باید به تفصیل و با ملاحظات ویژه به انواع مختلف توسعه گردشگری انجام شود - .«زاهدی،. - 49 :1384 با اوج گرفتن نگرانی از عواقب فعالیت های انسانی برای کره زمین بر پایه قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر سال 1982 کمسیون جهانی به ریاست خانم برانت لند از نروژ,جهت بررسی جامع و مسایل زیست محیطی و توسعه جهانی تشکیل شد.در پی گفت و شنودهای وسیع بین المللی این کمیسیون گزارش نهایی خود را تحت عنوان - آینده مشترک ما - منتشر کرد و از آن پس واژه توسعه پایدار که بحث محوری این گزارش را تشکیل داد مقبولیت و رواج گسترده ای یافت.
کمیسیون برانت لند,توسعه پایدار - sustainable development - را نیازهای کنونی بدون کاهش توانایی نسل های آتی در برآورد نیازهایشان تعریف نمود. - شاه علی,. - 14'1388با توجه به این مفهوم بررسی اصل توسعه پایدار در همه فعالیت هایی که در بستر مکان انجام می گیرد حائز اهمیت است.این امر در گردشگری نیز بسیار مورد توجه واقع شده است که از آن به عنوان گردشگری پایدار نیز یاد می شود.مناطق ساحلی به خصوص سواحل ماسه ای به دلیل اینکه حد فاصل بین انبوهی از آب و خشکی می باشد،دارای اهمیت ویژه ای است،به پیوست این اهمیت این ناحیه بطور ذاتی برای انسانها جاذب و از پتانسیل لازم جهت اجتماع گردشگران برخوردار می شود.
در واقع گردشگری ساحلی از مهمترین زیر بخش های طبیعت گردی به عنوان یک منبع جهت ارزش افزوده و درآمد ویژه برای شهرهای ساحلی مورد توجه قرارگرفته است،امروزه درکنار انواع گردشگری، اکوتوریسم با تاکید بر سواحل اهمیت فراوانی یافته است،اما نکته ای که نباید فراموش شود این است که»اکولوژی محیط زیست ساحلی خیلی حساس و آسیب پذیر بوده،و فشار ناشی از فعالیت های توریستی می تواند تعادل اکولوژیکی محیط را برهم زند - .«سرابی،1378،. - 75شهر تنکابن با داشتن سواحلی زیبا و اقلیم مناسب و دیگر جاذبه های طبیعی یکی از مقاصد گردشگران داخلی به شمار می آید،گردشگران با حضور خود در سواحل تنکابن آسیب هایی را به سواحل وارد کرده اند که پیامد های زیست محیطی آن حتی توسعه پایدار شهر تنکابن را بشدت تهدید می کند.با توجه به این امر بررسی پیامد های زیست محیطی حاصل از گسترش فعالیت گردشگری در سواحل شمالی به خصوص شهر تنکابن ضرورت می یابد. تاثیرات وارد بر محیط اکولوژیک سواحل تنکابن خسارات جبران ناپذیری را به همراه آورده است، که عبارتنداز:
. آلودگی های ناشی ازپسماند زباله ها؛
. آلودگی آب؛
. تغییر چشم انداز؛
. تغییر کاربری زمین به جهت گسترش تاسیسات وابسته به گردشگری در ساحل؛ آلودگی آب های ساحلی و افزایش میزان کربن در آب تهدیدی جدی برای جانوران دریایی می باشد.پیامدهای زیست محیطی آن می تواند،توسعه پایدارشهری را که ساحل در آن واقع شده با چالش مواجهه سازد.در واقع گسترش گردشگری ساحلی در شهر تنکابن علاوه بر تخریب محیط زیست ساحل باعث افزایش قیمت زمین و گسترش ساخت و ساز و رشد فیزیکی بی رویه و ناهمگون شهر تنکابن شده است.هدف از این تحقیق شناخت مسایل اساسی زیست محیطی گردشگری ساحل و پیامد های حاصل از آن بر توسعه پایدارشهری تنکابن از دیدگاه شهروندان می باشد.که خود می تواند مانع مدیریت و برنامه ریزی جهت توسعه پایدار شهری تنکابن باشد
تفکرات نظری و فرضیات تحقیق :
با توجه به رشد روز افزون تعداد گردشگران در مناطق گردشگرپذیر واز جمله در سواحل,پیامدهای متعددی در طول زمان در منطقه واقع خواهند شد که اثرات و پیامدهای زیست محیطی یکی از این تاثیرات است که می تواند بر توسعه پایدار شهری تاثیر بگذارد.با توجه به این مسائل و ویژگی های منطقه مورد مطالعه می توان فرضیه های زیر را پیشنهاد نمود
-1با برنامه ریزی دقیق در سواحل و با وارد کردن گردشگر به این مناطق، با به حداقل رساندن آثار منفی زیست محیطی می توان توسعه پایدار در طول زمان را تضمین نمود.
-2گردشگری در یک روی سکه می تواند موجب رونق اقتصادی و جذب افراد از نقاط مختلف کشور و حتی جهان به یک منطقه شود اما از سوی دیگر می تواند صدمات جبران ناپذیری را از نظر فرهنگی و زیست محیطی بر پیکره منطقه وارد نموده و توسعه ناپایدار این مناطق را فراهم آورد.
-3حضور گردشگران در سواحل و مناطق مختلف گردشگری پیامدهای نامطلوب همسانی را ایجاد نمی کند,با این حال این مناطق بستر مناسبی برای تضعیف منابع و در نهایت از بین رفتن محیط زیست را دارند.
روش تحقیق:
در این مقاله از روش توصیفی - تحلیلی جهت دست یابی به اهداف مورد نظر استفاده شده است.در این زمینه اطلاعات مورد نیاز به دو شیوه جمع آوری گردید.
. مطالعات اسنادی که شامل بررسی و مطالعه کتب،مقالات و پایان نامه های مرتبط با موضوع، مبانی نظری،تعاریف و مفاهیم مورد نظر نوشته شده است.
. مطالعه میدانی که با حضور در منطقه، پیامد های زیست محیطی گردشگری سواحل در توسعه پایدار شهری مورد بررسی قرارگرفت.
