بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، شناسایی شایستگیهای حرفهای معلمان میباشد.امروزه نمیتوان ضرورت، فوریت و نیز اعجاز آموزشوپرورش را برای آینده کمارزش شمرد. بنیان همبستگی اجتماعی، پیشرفت همهجانبه جامعه، توسعه پایدار، تعالی انسانیت و صلح و دوستی، به آموزشوپرورش وابسته است. البته نیل به این اهداف، درگرو عوامل متعددی است. با نگاهی بهنظام تربیتی و مطالعه عناصر و مؤلفههای گوناگون آن، خواهیم دید که شاخصترین و ممتازترین مؤلفه آن، »معلم« است که بنیانی برای رویارویی با چالشها و بحرانهای حال و آینده نظام آموزشی محسوب می شود. البته نگرش نظاممند ایجاب میکند که همه مؤلفهها را موردتوجه قرار دهیم؛ لیکن با توجه به موضوع بحث، میتوان نقش برخی عناصر ازجمله معلم را برجستهتر دانست.
لذا با چنین تأکیدی، آنچه فوریت دارد، تغییر نگاه نسبت به »نقش معلم« است نقشی که بهمراتب از نقش منتقلکننده مفاهیم و مطالب علمی به فراگیران، فراتر میرود. در عصر پرشتاب تحولات امروزی، معلم باید در فرایند آموزش و تدریس بهعنوان عامل یا »کارگزار فکور« ظاهر شود. بر این مبنا، وی باید از توان و شایستگی ایجاد، تقویت عزم، اهتمام، رغبت و انگیزه یادگیری در دانش آموزان برخوردار باشد. این مقاله، ضمن توجه به اهمیت آموزشوپرورش و جایگاه ممتاز معلم، به عواملی که به ایفای نقش هرچه مطلوبتر حرفه و تفکر معلمی کمک می کند، پرداخته است.
مقدمه
مفهوم شایستگی و ارتقای حرفه ای معلمان از اواسط قرن بیستم و با ضرورت یافتن اجرای اصلاحات در نظام های آموزشی،پدیدار شده است.در شکل گیری این مفهوم،یافته های پژوهشی و بررسی مقایسه ای نظام های آموزشی تأثیر زیادی داشته اند زیرا به صورت علمی نشان داده شد که »معلم« در انجام اصلاحات آموزشی نقش دوسویه ای دارد.از یک سو موضوع اصلاحات آموزشی و از سوی دیگر عامل اصلاحات آموزشی محسوب می شود.لذا عمده ترین اهداف رایج در آموزش معلمان عبارتند از: حرفه ای سازی - تمرکز بر معلمان بدون کیفیت یا با کیفیت پایین - . ظرفیت سازی در معلمان - آماده سازی معلمان برای پذیرش مسئولیت های جدید یا مواجهه با تغییرات برنامه های درسی - .به روز کردن معلمان - به روز نگه داشتن و توانایی تدریس متناسب با شرایط و روش های جدید تدریس - - ملکی، - 1380
شایستگی
شایستگی عبارت است از ویژگیها و رفتارهایی که منجر به اثربخشی فرد در محیط شغلی میشوند - غفاریان،1371، ص . - 72 مک کللند - 1993 - 3، شایستگی را ویژگیهای انسان مرتبط با موفقیت شغلی دانسته و مک لگان - 1990 - 4، نیز شایستگی را صلاحیت های شخصی موردنیاز برای تولید برون داد باکیفیت، تعریف کرده است. شایستگیها شامل روشها، مهارتها، تواناییها و رفتارهای فرد در موقعیت کاری می شود که برای دست یابی به نتایج مرتبط با راهبردهای کاری سازمان ضروری است. - مؤسسه مدیریت منابع انسانی خدمات عمومی کانادا، 1999 - ؛ بنابراین خصوصیت افرادی که میتوانند به معیارهای اثربخشی دست یابند، شایستگی آن افراد خوانده می شود، بدین معنی که افراد شایسته افرادی هستند که الگوهای رفتاری مطلوبی را ارائه می دهند و این امر در عملکرد به معیارهای اثربخش تعبیر میشود - خنیفر، 1382، ص . - 82
شایستگی حرفهای
فردی دارای شایستگی حرفه ای است که از دانش، مهارت و توانایی لازم برای انجام شغل خود برخوردار بوده و میتواند مسائل و وظایف شغل را به طور مستقل و انعطاف پذیر انجام دهد و توان برنامهریزی برای آینده در حوزه کاری خود را دارد - معصومی، بیتا، 1387، ص - 6 در تعریف دیگری از شایستگی حرفه ای می توان گفت که شایستگی های حرفه ای به مجموعه دانش ها و تجارب شخصی، مهارت ها و گرایش های معلم که از طریق آ نها معلمان به دنبال بهبود کارایی و ارائه کیفیت سطح بالا و ایجاد کننده تجارب یادگیری برای همه دانش آموزان می باشند، گفته می شود - استرانگ5، . - 2002
مفهوم صلاحیت و مهارت حرفه ای آموزگاران
صاحبنظران تعلیم وتربیت درباره مفهوم صلاحیت ومهارتهای حرفه ای آموزگاران، که از اواسط قرن بیستم درنظا مهای آموزشی پدیدار شده است، نظریات مختلفی بیان کرده اند. از جمله هایبرمن و بومهان - - 2005 به مؤلفه های - رو شهای تدریس و ارز شیابی - اشاره کرده اند و ویلگاسو ریمرس - - 2007 نیز نقش مهار تهای حرفه ای معلم را درتغییر در نظام آموزشی بسیار ضروری دانسته و در این رابطه به مولفه های - رو شهای جدید تدریس، تکنولوژی آموزشی وارزشیابی - پرداخته اند. مهرمحمدی به توانایی های مربوط به روشهای تدریس و ارز شیابی و استفاده کردن معلم ازتکنولوژی آموزشی اعتقاد دارد.
استانداردهای حرفه ای
در زبان انگلیسی میانه، واژه ی استاندارد به معنای پرچم،عَلَم و کُتَلی بود که لشکریان پیرامون آن گرد می آمدند. واژه ی استاندارد از زبان فرانسوی باستانی گرفته شده و از نظر معنی تحت تأثیر واژه ی انگلیس - - stand یعنی ایستادن بوده است. در زبان فارسی واژه - معیار - ، - مقیاس - ، - شاخص - و - تراز - برای استاندارد به کار برده شده است. در سالهای اخیر،دانش - مدیریت منابع انسانی - استاندارد و استاندارد سازی عملکرد منابع انسانی مورد توجه پژوهشگران حوزه مدیریت قرار گرفته است.
با توجه به نقش منابع انسانی اثربخش درتحقق هدفهای تعلیم وتربیت در سازما نهای آموزشی،استانداردسازی عملکرد منابع انسانی و استانداردهای حرفه ای مدیران آموزشی، معلمان و فراگیرندگان مورد توجه قرار گرفته است. در آموز ش وپرورش استانداردسازی عملکرد آموزگاران برای ایجاد هماهنگی معقول در فرایند یاددهی - یادگیری متناسب با تحولات زمان و مکان صورت می پذیرد. - شاه محمدی، - 1393
صلاحیت های حرفه ی معلمی
هانتلی2008 - 6 - ، شایستگی های معلمان را در سه حوزه دانش حرفه ای، عمل حرفه ای و تعهد حرفه ای تقسیم بندی کرده است. دانش حرفه ای شامل دانش مربوط به محتوا، شناخت دانش آموز و آگاهی از تدریس و عمل یادگیری است. عمل حرفه ای از طراحی یادگیری، ایجاد محیط یادگیری و سنجش و ارزشیابی تشکیل شده است و تعهد حرفه ای نیز در برگیرنده یادگیری حرفه ای، مشارکت، رهبری، ارز شها، ارتباطات و اخلاقیات می باشد. - کریمی، - 1384
مطالب مطرح شده نشان می دهد که موفقیت هر نظام آموزشی در درجه اول به میزان موفقیت معلمان آن نظام بستگی دارد و موفقیت معلمان نیز به میزان برخورداری از صلاحیت های حرفه ای وابسته است. نتایج تحقیقات مختلف نیز بیانگر آن است که شایستگی های حرفه ای نقش اساسی در کارآمدی معلمان به ویژه در پیش رفت تحصیلی دانش آموزان دارد. با این وجود، شواهد و یافته های برخی از مطالعات داخلی حاکی از آن است که در بسیاری از موارد، معلمان از صلاحیت ها و مهار تهای لازم برخوردار نیستند. برای ارزیابی و بهبود صلاحیت های حرفه ای معلمان باید به شناسایی و بررسی این صلاحیت ها پرداخت.
از میان ابعاد شناسایی شده، بعد پیش نیازهای معلم رتبه اول را به خود اختصاص داده است. بر اساس نظر معلمان مورد مطالعه، معلمان در درجه اول باید برخوردار از این شایستگی ها باشند. پیش نیازهای معلم، دربرگیرنده پنج شایستگی در ارتباط با مهارتهای کلامی و دانش محتوایی معلمان می باشد. در میان این پنج شایستگی، داشتن توانایی کلامی برای انتقال مفاهیم به دانش آموزان مهمترین شایستگی است که معلمان اثربخش باید از آن برخوردار باشند. معلمان اثربخش همچنین معلمانی هستند که دارای تسلط کافی بر موضوع هستند.
