بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه موزههاي علوم و فناوري در سراسر جهان گسترش روزافزونی یافته و کشورهاي مختلف این مکانها را که در واقع تماشاگهی از انواع فناوريها و تاریخچه آنهاست براي نسل جوان و آینده ساز کشور مهیا کردهاند. آنچه که دانشآموزان در مدارس به عنوان علم میآموزند در موزههاي علوم و فناوري به صورت عملی میآموزند یا نتایج علم آموخته خود را به صورت وسایل فناوري ملاحظه میکنند.
در موزههاي علوم و فناوري سعی میشود سابقهاي از تاریخ علم در کشور نیز عرضه شود. حتی کشورهایی که هیچ گونه سابقهاي حتی در کشور شدن ندارند مانند کشورهاي عربی حوزه خلیج فارس با جعل تاریخ سعی میکنند سابقه علمی و فناورانه خود را براي بازدیدکنندگان به نمایش بگذارند. اما از آن جا که علم و فناوري صبغهاي جهانی دارد میتوان با نمایش کشفیات علمی و فناوري بشر، بازدیدکنندگان را با پیشینه علم و فناوري و حال و آینده آن آشنا ساخت.
موزههاي علوم و فناوري گونه گونگی فراوانی دارند. این تنوع را میتوان هم از لحاظ محتوا و اشیاء موزه مشاهده کرد و هم از لحاظ حجم و اندازه موزه دید و هم از نظر متولیان و بانیان موزه دریافت. اما آنچه که در موزهها اهمیت فوقالعادهاي یافته است، دانش، تواناییها و مهارت هاي کارکنان موزه است که شرط اصلی در موفقیت هرچه بیشتر موزه میباشد. این مقاله با بیان تاریخچه مختصري از موزههاي علوم و فناوري، ضمن برشمردن اهمیت آموزش کارکنان موزه و براساس تجربیات زیسته موزه علوم و فناوري تعدادي از عناوین دورههاي آموزشی را به عنوان دورههاي پیش و حین خدمت معرفی میکند.
مقدمه
ایکوم، شوراي بین المللی موزه ها، در یک تعریف رسمی از موزه بیان داشته است که: »موزه موسسهاي است دایمی و بدون هدف مادي که درهاي آن به روي همگان گشوده شده است و در ﺧﺪﻣﺖ جامعه و پیشرفت آن فعالیت مینماید. هدف موزهها در مورد شواهد بر جاي مانده از انسان و محیط زیست او و گردآوري و حفظ و ایجاد ارتباط بین این آثار بویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بهرهوري معنوي است.«
در گذشته موزه عبارت بود از یک خزانهي آثار و اشیاء جهت بهرهوري خواص، ولی اکنون موزه پاسخگوي نیازهاي عامه مردم است. باید آموزش بدهد و در جهت گسترش دانش عمل کند و نقش آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و پژوهشی را به عهده بگیرد، به گونهاي که براي تماشاگر نیز جذابیتی داشته باشد. اشیاي ارزشمند و نفیس گردآوري شده در موزه، هر یک به عنوان مدرك تاریخی میتواند روشنگر بسیاري از پیچیدگیهاي تاریخ گذشته بشر باشد. امروز داشتن موزههاي معتبر با گنجینه و آثار ارزشمند تاریخی، موجب اعتبار هر کشور است و میتواند جهانگردان بسیاري را به سوي خود بکشاند.
امروزه تاسیس و فعال نمودن موزه به عنوان نهادي که نقش آموزش جامعه را بر عهده دارد، یکی از مهمترین دستاوردهاي فرهنگی و ساده ترین و سازنده ترین روش نشر فرهنگ عمومی است. به هر رو موزه اکنون در جهان معاصر نظام پیچیدهاي از انواع تشکیلات، سازمانها، نهادها، فعالیتها، تخصص ها، تکنیکها، راهکارها، دانشها و شاخههاي موزهاي است با کوهی از ادبیات، مفاهیم و فرهنگ اصطلاحات خاص خود و صور نوینی از موزههاي تخصصی و مردمی تر مانند باغ- موزهها، کاخ- موزهها، پارك- موزه ها، زیست - موزهها است.
موزه، یک واقعیت چند منظورهاي نیز در جهان ما است. به این معنا که شامل فعالیتهاي پیچیده و چندجانبه اي میشود که مهمترین محورهاي آن گردآوري، نمایش، حراست، حفاظت، مرمت، آموزش، پژوهش، معرفی و مهمتر از همه آن که تلاش براي ایجاد نوعی ارتباط بین بشر امروز و دیروز، نوعی رابطه دیالوژیک بین احساس، اندیشه و خرد و خیال انسانی که در محیط و فضاي موزه با آثار مواجه میشود، میباشد . - 1 -
تاریخچه موزههاي علوم و فناوري
در اوایل رنسانس، بسیاري از اشراف، اشیاء جالب را براي کنجکاوي و شگفتی خانواده خود جمعآوري میکردند. دانشگاهها و مدارس پزشکی هم، مجموعههایی از نمونههاي مختلفی از اشیاء یا اسناد گذشته را براي مطالعه دانشجویان خود فراهم میکردند. دانشمندان و مجموعهداران یافتهها و آنچه را جمعکرده بودند در غرفهها و ویترینهاي خصوصی از عجایب مختلف نگهداري میکردند.
چنین مجموعههایی را میتوان نسل اول موزههاي تاریخ طبیعی مدرن نامید. اولین ساختمان موزه با اهداف موزه اي در سال 1683 در آکسفورد انگلستان به روي عموم گشایش یافت. این موزه که فلسفه طبیعی را پوشش می داد و شامل برخی موضوعات دیگر هم میشد، موزه اصلی اشمولین - 2 - بود که اکنون به عنوان موزه تاریخ علم شناخته میشود.
ساختمان اولیه موزه اشمولین
اما اولین موزهاي که به عنوان موزه علوم اختصاص داده شد، موزه طبیعی سینسیاس - - 3 بود که در سال 1752 توسط آنتونیو آلوا - 4 - در مادرید اسپانیا تأسیس شد. این موزه در دوران فرانکو در اسپانیا تقریبا از بین رفت اما پس از او مجددا احیا شد. موزه دانشگاه اوترخت در میان دیگر موزهها هنوز هم به نمایش مجموعه گستردهاي از حیواناتی که از قرن هجدهم جمعآوري شده و دستساختههاي کمیاب بشر میپردازد . - 5 -
