بخشی از مقاله
چکیده
شهرها مانند موجودات زنده حیات دارند و اگر در بستر زمان ، عوامل به هم زننده تعادل زیستی آنها کنترل نشود، زمینه های زوال و نیستی شان پدید می آید . فرسودگی های طبیعی عناصر و اجزای شهری در صورت عدم نوسازی به موقع در مراتبی از اثرات تشدیدی ، به اضمحلال زندگی بافتهای شهری منجر می گردد و مدیریت عادی و روزمره شهری را از مرزهای مدیریت بحران فراتر می برد. بافت فرسوده شهرها میراثی که در طول زمان در هویت بخشی به حیات شهری نقش ویژه ای ایفا می کند . لذا دراین میان نقش و اثرات مدیریت شهری در برنامه ریزی و فرسوده شهرها بسیار تعیین کننده است. .
دراین تحقیق با استفاده از مدل SWOT به تحلیل نقش عوامل درونی و بیرونی در مدیریت بافت فرسوده شهری جیرفت و ارایه راهبردهای مدیریتی مناسب برای نوسازی و بهسازی استفاده شده است در این مقاله ضمن معرفی و شناسایی مشکلات مدیریت شهری فرسوده شهر، برنامه راهبردی جهت احیاء آن ارائه می شود.
هدف تحقیق
هدف تحقیق شناسایی و شناساندن بافت فرسوده شهر جیرفت و ویژگی ها و پتانسیل ها ی نهفته در این بافت و عواملی که موجب عدم رشد و رونق این منطقه شده یا در عدم توسعه آن نقش داشته و همچنین شناسایی پتانسیل هایی که می تواند رونق بخش این منطقه باشد.
روش تحقیق
نوع تحقیق توسعه ای -کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است.در مرحله اول با مراجعه به منابع ، بافت فرسوده شناسایی گردیده و اطلاعات لازم به منظور تدوین مبانی نظری پژوهش گردآوری شد. سپس با برداشتهای میدانی متعدد ،داده ها ی مورد نیاز از بافت فرسوده شهر جیرفت جمع آوری گردید و با ترسیم نقشه بافت فرسوده در ابتدا شناخت کاملی از ویژگیهای این بخش به دست آمد سپس با مقایسه آن با کل شهر ، آمار و اطلاعات بیشتری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
مقدمه
حق اسنفاده همگان از مواهب زندگی شهری و داشتن فرصتهای برابر در برخورداری از محیط مناسب جهت زندگی و فعالیتهای شهروندی ، حقی است که احقاق آن به موجب بنیان های عقیدتی و حقوق اساسی انسان ها، بر عهده حاکمیت است. از این رو تحقق عدالت اجتماعی در قانون اساسی مورد تاکید بوده و ایجاد محیطی مطلوب و ایمن برای زیست و فعالیت،جزء اهداف کلان سند چشم انداز کشور قرار گرفته است. امکان دسترسی و برخورداری از امکانات زندگی شهری از چنان اهمیتی برخوردار است که سازمان ملل متحد، عقب ماندگی را، فقدان فرصتهای برابر جهت استفاده از فضای زیستی مناسب برای فعالیت انسان ها،تعریف می کند
امروزه ضرورت موضوع نوسازی بر کسی پوشیده نیست ، تامین حق حیات شهروندان و کاهش مخاطرات بلایای طبیعی، دستیابی به عدالت اجتماعی در شهر از طریق تامین فرصتهای برابر بهره مندی از خدمات شهری، تامین عرصه های لازم جهت دستیابی به اهداف اسناد فرادست، تامین بخشی از نیاز شهر به مسکن و کاهش فقر قابلیتی از طریق آموزش، توانمندسازی و نهاد سازی ، مهم ترین عناوینی می باشند که ضرورت بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری را تبیین می نمایند
امروزه الگوی رایج برنامه ریزی احیاء و مرمت بافت فرسوده شهرها ، برنامه ریزی سیستمی و همه جانبه است که در یک فرایند به هم پیوسته و منسجم ، مسائل اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، جمعیتی و کالبدی را با هم و برای هم می بیند و تلاش می کند که ضمن تحلیل ویژگیها و اثرات آن بر یکدیگر ، پیوندی میان آنها برقرار کرده و در نهایت برنامه ای جامع و یکپارچه جهت برنامه ریزی و احیاء بافت فرسوده شهرها ارائه نماید .
تجربه نشان داده است که برنامه های تک بعدی و یک جانبه ، ضمن آنکه مشکلات را برطرف نکرده بلکه اخلالی جدی در سیستم حیات شهری محدوده بافت فرسوده به دنبال داشته است . بنابراین توجه به جوانب مختلف موضوع و برنامه ریزی منسجم و جامع بر اساس مؤلفه های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، مدیریتی و ... تضمین کننده سایر برنامه ها می باشد .
در این بین نقش و اثرات مدیریت شهری در برنامه ریزی محدوده فرسوده شهرها بسیار تعیین کننده است . بطوریکه اجرا و پیشبرد هر نوع برنامه از پیش تعیین شده و نظارت ، حفظ و نگهداری از آنها با اهرم مدیریت شهری تحقق پیدا می کند . به لحاظ ویژگیهای خاص بافت فرسوده و تاریخی ، مدیریت شهری آن نیز شرایط و الزامات خاص خود را می طلبد که تفاوتهای اساسی با سایر مناطق شهری دارد .
در این پژوهش ضمن معرفی سازو کارهای دخیل در بافت فرسوده و شناسایی مسائل و مشکلات مدیریتی نقش و اثرات آن را در نوسازی ، بازسازی و بهسازی بافت فرسوده شهر جیرفت مورد بررسی قرار می گیرد .
طرح مسئله
با توجه به قدمت طولانی بافت فرسوده شهرها و سیر تحول آن در دوره های مختلف ، آثار بجای مانده آئینه ای از هویت تاریخی گذشته است که حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند فرهنگی نیاز به شناخت اجزاء و عناصر تأثیرگذار آن دارد و نوع و شدت تأثیرگذاری عوامل مختلف در دوره های گذشته نیز متفاوت از یکدیگر بوده است . دگرگونی های صورت گرفته در دوره اخیر در نظام های اقتصادی و اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی ، وضعیت خاصی را خلق کرده و در نتیجه حیات بافت فرسوده شهر ، با چالشی جدی مواجه گشته است . در واقع نوعی تقابل بین سنت و الگوهای جدید زندگی پیش آمده است و به دلیل تفاوت ماهوی این ناحیه با نواحی جدید و تازه شکل گرفته شهر یک گسست اقتصادی و اجتماعی و کالبدی را در کلیت شهرها می توان مشاهده کرد .
روند توسعه و گسترش فعالیتها در شهرها ، همواره گسترش و توسعه کالبدی و افزایش جمعیت آن را به دنبال داشته است . بی شک بافت فرسوده شهرها نیز از این تغییر و تحولات تأثیر پذیرفته و به دلیل فرسودگی بافت ، گروههای اجتماعی ساکن در آن ، فقدان برنامه های رهبردی متوازن و یکپارچه ، کمبود خدمات و امکانات ، معابر کم عرض و سایر مسائل و مشکلات در مقایسه با سایر نواحی شهر آسیب پذیرتر بوده است . این ناحیه از یک سو به دلیل بافت ارگانیک و تثبیت زیرساختهای شهری خود و از سوی دیگر در اثر سرعت تحولات در بخشهای دیگر شهر نتوانسته که خود را با تحولات نوین شهری منطبق سازد . سایر مسائل اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی و به ویژه شیوه مدیریت و برنامه های ارائه شده از سوی دستگاههای ذیربط نیز بر مشکلات آن افزوده است .
در نتیجه امروز بافت فرسوده شهرها با مشکلات عدیده ای در ابعاد مدیریتی ، اقتصادی ، اجتماعی ، کالبدی ، تأسیسات و تجهیزات شهری و سایر خدمات و امکانات شهری روبرو است . مسئله مدیریت ، احیاء و مرمت بافت فرسوده شهرها از جمله مسائلی است که برنامه های ارائه شده و نظام مدیریت شهری آن نتوانسته بصورت منسجم نتایج مورد انتظار را داشته باشد .
سازمان ها و مراکز ذیربط و دخیل در این قسمت از شهرها نیز هر یک بر اساس وظایف و دغدغه های خود مسئولیتی واحد بر عهده دارند و برنامه هایی را تا به حال به اجرا گذاشته اند که همین برنامه ها اجزایی از یک کل هستند و زمانی می توانند در یک سیستم کارآمد خود را نشان دهند که یک مرجع واحد بتواند آنها را در کنار هم قرار داده و طرح کلی را ارائه نماید .
چارچوب نظری پژوهش
مفهوم مدیریت شهری
شهر به عنوان یک منبع توسعه مطرح است. جایگاه مدیریت شهری در روند توسعه شهر و بهبود سکونتگاه های شهری نقشی بسیار مهم و تعیین کننده دارد. از دیدگاه دیگر میتوان، مدیریت شهری را در مسیر یک توسعه قانونمند و پایدار مورد توجه قرار داد. این مورد، بیشتر از این جهت اهمیت دارد که نحوه مدیریت بر جریان مطلوب زندگی شهری، میتواند در بهبود سکونتگاه های انسانی و پایداری توسعه شهری، مهمترین نقش را ایفا کند.
