بخشی از مقاله
چکیده
نخستین قدم در برنامه ریزی توسعه منطقه ای شناسایی وضع موجود آن مناطق است که این شناسایی مستلزم تجزیه و تحلیل بخش های مختلفاقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی آن است. تعیین سطح برخورداری این دهستان ها از شاخص های توسعه و تعیین محروم ترین و برخوردارترین آنها و نشان دادن اولویتهای توسعه در منطقه است.
شاخص توسعه در حوزه های جمعیتی اموزشی بهداشتی درمانی تاسیساتی زیر بنایی سیاسی اداری ارتباطی اطلاع رسانی و اجتماعی رفاهی و سهم هر یک از شاخصها و تاثیر انها در توسعه تعیین شده است . به منظور سازماندهی بهینه نظام سکونتگاهی نیاز است به تحلیل و تبیین نظام سکونتگاهی و تحلیل فضایی انها پرداخته شود و الگوهای ساماندهی مورد بحث و بررسی قرار گیرند.
مقدمه :
مهمترین مسله در تعریف توسعه نگاه ان به انسان است . در این مورد باید در نظر داشت که توسعه چه دیدی از انسان به دست میدهد نگرش ان به انسان چگونه است و هدف خود را بر چه مبنایی استوار می سازد؟ توسعه درحقیقت برای انسان و برای بهبود اوست. همین امر در طی قرن ها باعث رشد و ترقی تمدن های بشری شده است زیرا برای تبیین توسعه ابتدا باید انسان را با تمام جنبه های وجودی او به عنوان موجودی متفکر شناخت و نیازهای او را تعریف نمود.
توسعه جدید توسعه ای است که به حقوق و منزلت انسان و مکان زندگی او توجه می کند و هدف نهایی ان هم رسانیدن انسان به مرحله ای است که وی از زندگی خود اظهار رضایت کند.توسعه در مفهوم وسیع ان یعنی بهبود کیفیت سطح زندگی از همه ابعاد ان چیزی بیش از افزایش درامد اموزش بهتر بهبود استاندارهای بهداشتی و تغذیه کاهش فقر محیط زیست بهتر و برابری اقتصادی واجتماعی بالاتر در برخورداری از امکانات و فرصت ها ازادی بیشتر فردی و زندگی غنی تر فرهنگی.
بحث نابرابری توسعه در میان مناطق از جمله موضوعاتی است که اخیراَ در فرهنگ برنامه ریزی منطقه ای مطرح شده است و هنوز در کشور ما جایگاه مشخصی ندارد. نابرابری های توسعه ای که به دلایل متعددی نظیر دلایل تاریخی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... ایجاد می شوند، رشد ناهمگون و نامتعادل میان نواحی را سبب می شوند. وجود این نابرابری ها سبب شده است که شکاف توسعه بین نواحی توسعه یافته و محروم روز به روز بیشتر شده و عدالت اقتصادی و اجتماعی مفهوم خود را از دست بدهد، محرومیت نواحی محروم تداوم یابد و نواحی مرکزی امکانات را در خود متمرکز کنند.
این امر نه تنها باعث رشد و توسعه کشور نشده، بلکه روند کلی توسعه را نیز ناعادلانه تر و آهسته تر کرده و توسعه نیافتگی را شدت می بخشد پژوهشگران اجتماعی و اقتصاددانان توسعه، از واژه توسعه تعابیر مختلفی داشته اند که از میان آن می توان به افزایش تولید - رشد کمی - ، افزایش بهره وری، ارتقای کمی و کیفی سطح زندگی، رفع فقر و محرومیت و ... اشاره کرد توسعه در لغت به معنای گسترش و بهبود است و به طور ضمنی به مفهوم بهبود و گسترش وضع اقتصادی کشور است. توسعه متغیری است کیفی و بلند مدت، به معنای رشد همه جانبه در تمام شئونات زندگی افراد یک جامعه است که پایه ی آن سرمایه های اجتماعی و اقتصاد دانش محوراست.
از پیامدهای این عامل در کشورهای توسعه یافته، توسعه یافتگی متوازن در تمام نقاط کشور است. محققان و دانشمندان در سال های طولانی با به کارگیری روش ها و مدل هایی سنجش رشد و توسعه و با تاکید بر اطلاعاتی که عمدتاَ ماهیتی اقتصادی داشت، نتوانستند بصورت صحیح میزان رشد و توسعه را در سطوح بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی تبیین نمایند.
به طور اعم برنامه ریزی ابزاری است برای تبدیل وضع موجود به وضع مطلوب با هدف توسعه و عمران. بدیهی است برای رسیدن به وضع مطلوب درجه اول باید شناخت دقیق و همه جانبه ای از وضع موجود داشت . برنامه ریزی روستایی عبارت است از فراهم ساختن امکانات جهت توسعه همه جانبه روستایی به منظور رفع تدریجی اختلا فهای که در زمینه های مختلف بین مناطق شهری وروستلیی موجود است .
توسعه فرایندی پیچیده و چند بعدی ومسلزم اعمال تغییرات در ساخت اجتماعی طرز تلقی مردم و نهادهای ملی ونیز تسریع رشد اقتصادی کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر است. توسعه قبل از هر چیز تعهدی است به وسیله انسان و برای انسان رشد و توسعه بسیاری از کشورها در گرو ساماندهی عرصه های روستایی است امروز از جغرافیای روستایی به عنوان اهرمی در برنامه ریزی های ملی منطقه ای و ملی به منظور توسعه روستا و در نهایت توسعه کشور استفاده می شود. برنامه ریزی متمرکز روستا یی در کشوری با تنوع طبیعی و انسانی وسیع از موانع اصلی توسعه روستایی به شمار می رود.
در این باره به منظور برنامه ریزی صحیح باید شناختی دقیق و همه جانبه از کلیه روستاها در دست داشت .
رشد و توسعه به عنوان یک مقوله اقتصادی Bاجتماعی ابتدا از سوی اقتصا ددانان و سپس جامعه شناسان پژوهشگران برخی از علوم مورد توجه و اساس برنامه ریزی قرار گرفت. از جمله دشوارهای همیشگی در بررسی ادبیات توسعه اقتصادی و دگرگونی اجتماعی مشخص کردن مفهوم توسعه و رشد است . توسعه همان رشد اقتصادی نیست زیرا که توسعه جریان چند بعدی است که در خود تجدید سازماندهی رسمیت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی اجتماعی را به همراه دارد. بهترین مفهوم توسعه رشد همراه با عدالت اجتماعی است .
اساسا توسعه به معنی بهبود شرایط زندگی بوده با توجه به این که علم اقتصاد دانش درباره استفا ده موثر و کارا از منابع جهت رفع نیازهای مادی واساسی زندگی بشر می باشد. نخستین قدم در برنامه ریزی توسعه منطقه ای شناسایی وضع موجود ان مناطق می باشد که این شناسایی مستلزم تجزیه و تحلیل بخش مختلف اقتصادی اجتماعی وفرهنگی ان میباشد. برای تخصیص اعتبارات و منابع میان مناطق مختلف شاسایی جایگاه ان منطقه در بخش مربوطه و رتبه بندی سطوح برخورداری از مواهب توسعه ضروری است. توسعه یکی از مفاهیمی است که بعد از جنگ جهانی دوم در مباحث علمی اقتصادی اجتماعی وسیاسی و کشور داری و همچنین در مسایل بین المللی جایگاهی ویژه پیدا کرده است .هدف اصلی توسعه روستایی کاهش فقر روستایی است
برای دستیابی به توسعه پایدار شناخت وضع موجودوترسیم فضای مطلوب ضروری است از جمله
مهمترین اهداف برنامه ریزی در سطح کلان وخرد کشور محسوب می شود . وبرای دستیابی به این مهم ،بهره برداری بهینه از امکانات وقابلیتها وشناسای محدودیتها وتنگناها ضروری است
روش تحقیق :
روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است و داده های آن شامل نقشه شهرستان میاندرود به تفکیک دهستان و روستاها و پایگاه اطلاعاتی داده های جمعیتی براساس سرشماری سا ل - 1385 - و اطلاعات مربوط به خدمات و تسهیلات روستاها برگرفته از مرکز آمار ایران می باشد. داده های اولیه جمع آوری شده وارد اکسل شده و پس از جمع خدمات موجود در هر روستا، رتبه برخورداری هر روستا تعییین شده است. و در مراحل بعد درصد کارکرد خدمات توسعه هر روستا نسبت به توسعه یافته ترین روستا است. و در پایان طبقه بندی روستاها بر حسب سطح برخورداری طبقه ارائه شده است.
هدف :
هدف مقاله حاضر تعیین سطح برخورداری روستاهای دهستان کوهدشت شرقی ، بخش مرکزی، شهرستان میاندرود است. که براساس تکنیک اسکالوگرام محاسبه می گردد. بنابراین هدف مقاله تعیین روستاها ی کمتر توسعه یافته و پیشرفته است.
تکنیک اسکالوگرام :
شاخصهای توسعه روستایی ، به عنوان جزئی از شاخصهای اقتصادی اجتماعی، پدیده های توسعه روستایی را در سطوح مختلف اندازه گیری و نظام اطلاعاتی را برای تشریح نظام سکونتگاههای روستایی فراهم می کند. کاربرد شاخصهای در برنامه ریزی ها می تواند میزان نابرابری در برخورداری جوامع مختلف از دستاوردهای رشد را نشان دهد و کمبودها الگوهای رشد را جبران کند.
روشهای متفاوتی برای برنامه ریزی وجود دارد که یکی از آنها استفاده از روشهای طبقه بندی یا آنالیز اسکالوگرام است. این روش در تعیین مرتبه فضاها در برنامه ریزی کاربرد دارد و از روشهای سطح بندی سکونتگاه هاست. و در آن داده های مختلف مربوط به فضا به عنوان متغیر های مختلف انتخاب می گردند. در این روش علاوه بر سطح بندی ، به بررسی تاثیر شاخصهای توسعه پرداخته می شود. از امتیازهای آنی این روش ، سادگی و پویایی آن است ، ضمن اینکه در برنامه ریزی آینده می توان آن را لحاظ کرد.
معرفی محدوده مورد مطالعه :
شهرستان میاندرود یکی از شهرستانهای استان مازندران به مرکزیت شهر سورک میباشد. این شهرستان از شمال به دریای خزر، از غرب به شهرستان ساری، از شرق به شهرستان نکا و از جنوب به جنگل ارتباط دارد . جمعیت شهرستان میاندرود در سال 1390، برابر با 55776 نفر بودهاست. این شهرستان دارای دو بخش به نام بخش مرکزی به مرکزیت شهر سورک، دارای سه دهستان به نامهای دهستان کوهدشت شرقی، دهستان میاندرود بزرگ و دهستان کوهدشت غربی و بخش گهرباران به مرکزیت روستای طبقده با دو دهستان به نامهای دهستان گهرباران شمالی و دهستان گهرباران جنوبی میباشد.
میاندرود به لحاظ سه مؤلف" نزدیکی به کوه، مجاورت جنگل و همسایگی با دریا از آب و هوایی بسیار مطلوب بر خوردار می باشد. حاصلخیزی خاک و سلامت محصولات و فراوانی فرآورده-های کشاورزی و دامی از دیگر مشخصات این شهرستان به شمار می آید.شهرستان میاندرود دارای فرودگاه بین المللی دشت ناز، شرکتهای بزرگ صنعتی نظیر نکاچوب و کشت و صنعت و... می باشد
پیشینه تاریخی :
مازندران که در سوابق دیر پای تاریخنگاری این بخش از قاره کهن، علائم و مستنداتی کهن و باستانی دارد، در برخی از مناطق خود نیز از تاریخی غنی تر و قدیمی تر برخوردار است که میاندرود ، یکی از برجسته ترین آنها است.
رجوع به منابع تاریخ نگاری ایرانی همچون کتاب »کلیله و دمنه« و تاریخ نویسی یونانی همچون کتاب »تاریخ هرودوت« راهنمای عملی و مناسب ما به سوی گره گشایی و رازگشایی از سوابق دیرین جلگه آبرفتی مجاور دریای مازندران است که البّته دقت در متون کتبی همچون »مادها در سرزمین مارها« و یا »از فنیقیه تا طبرستان« بخوبی روشنگر جایگاه و نقش میاندرود است.
وجه تسمیه نام زیبای »میان دو رود« در حقیقت اشاره به موقعیت جغرافیایی کم نظیری دارد که این منطقه در آن واقع شده است. میاندرود، میانِ دو رود »تجن« و »نکارود« قرار گرفته است.
· برابر برخی از اسناد و کتب موجود، این منطقه از دیرباز جزء مناطق امن برای خاندان اهل بیت و شیعیان آنها به شمار می-رفته است. به گواهی تاریخ، بسیاری از شیعیانی که در دورانهای گذشته و بر اثر فشار حاکمان و سرداران ضد شیعه متواری می گردیده اند، یکی از مناطق کاملاً امن خود را، این نقطه از دیار طبرستان می دانسته اند
معرفی شاخص های توسعه مورد نظر در این پژوهش :
امکانات ارتباطی اطلاع رسانی :
شاخص دفتر پست روستایی در روستای اسرم و جامخانه و مرسم و وارمی در شرایط مطلوب قرار دارند. و روستاههای انجیل نسام و بادله و بازیارخیل و پیله کوه و جناسم و سرتا و صفراباد و کیاپی ولالیم و مسکونی سیمان ومجتمع شهید عباسپور و نکا چوب و مزرعه صلات و موسی کلا و نگهبانی و کارگاه در شرایط نامطلوب قرار دارند.
شاخص نقاط روستایی که دارای دفتر مخابرات هستند اسرم و انجیل نسام واوسا وپیله کوه وجناسم و داربکلا و سنه کوه و مرسم دارند. بقعیه روستاهها ندارند.
شاخص صندوق پستی روست ایی از این لحاظ روستا ههای جامخانه و داربکلا و مجتمع مسکونی سیمان دارند. بقعیه روستاهها ندارند.
شاخص دسترسی به وسیله نقلیه در ابادی از این نظر روستاههای اسرم وجامخانه و انجیل نسام و بازیارخیل و اوسا و صفراباد و مجتمع مسکونی شهید عباسپور و مرسم و موسی کلا و وارمی در شرایط مطلوب قرار دارند. 14 روستای دیگر در شرایط نامطلوب قرار دارند.
شاخص دسترسی به نشریات در ابادی روستاههای اسرم و بادله و داربکلا در شرایط مطلوب است. و 20 روستای دیگر کمترین دسترسی به روزنامه و نشریات دارند
امکانات بهداشتی و درمانی :
شاخص حمام وبهداشت درمانی و داروخانه و خانه بهداشت و پزشک این روستا ه ها در شرایط مطلوب قرار دارند. جامخانه و داربکلا و اسرم و در شرایط مطلوب هستند. و روستاههای اوسا وبادله وپیله کوه و کیاپی ولالیم ومجتمع شهید عباسپور در شرایط متوسط قرار دارند.و روستاههای انجیل نسام و جناسم و سرتا وسنه کوه و صفراباد و مسکونی سیمان و نکا چوب و مرسم و مزرعه صلات و موسی کلا و نگهبانی کارگاه و وارمی در شرایط نامطلوب قرار دارند.
شاخص داروخانه و خانه بهداشت فعال و پزشک ودندانپزشک روستای جامخانه دارای شرایط مطلوب و روستای انجیل نسام دارای کمترین شاخص داروخانه و خانه بهداشت فعال و پزشک ودندانپزشک که در شرایط نامطلوب قرار دارد
