مقاله تحلیلی بر چگونگی مداخله و ساماندهی بافت فرسوده شهری ( مطالعه موردی : محله نوروز آباد شهر ایلام )

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

تحلیلی بر چگونگی مداخله و ساماندهی بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله نوروز آباد شهر ایلام)

چکیده

بافتهای فرسوده بخشهای بزرگی از اغلب شهرهای ایران را تشکیل میدهد که به مرور زمان فرسودگی اینگونه بافتها در حال تشدید شدن است. با این وجود آنچه بافتهای فرسوده را از بافتهای دیگر شهری متمایز میکند سه شاخص ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی است. هدف از انجام این پژوهش بررسی و شناسایی وضع موجود و راههای ارائه طرح ساماندهی و چالشهای پیش روی آن در بافت فرسوده نوروزآباد ایلام است. پژوهش انجام شده بر این فرض استوار است که با توسل به روشهایی چون طرحهای باززندهسازی، بهسازی، نوسازی و بازسازی شهری میتوان از چالشهای پیش رو محله نوروزآباد کاست و روند زندگی در این محله را بهبود بخشید. محله نوروزآباد از محلههای قدیمی شهر ایلام است که به دلیل قدمت زیاد از بافتهای فرسوده شهری به شمار میرود و به علت کمبود امکانات و خدمات و تجهیزات شهری در این محله از یک طرف، و نفوذ کاربریهای تجاری و فرامنطقهای از طرف دیگر، بخش زیادی از ساکنان قدیمی محله را ترک کرده و واحدهای مسکونی به خصوص در لبههای محله تبدیل به انبار و کارگاه و سکونتگاه گروههای کم درآمد شهری شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و با بهره گیری از مدل سوات و آزمون خی دو یافتههای تحقیق مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و فرضیات تحقیق نیز بر این مبنا آزمون شده است. نتایج حاصل از تحلیل یافتهها جهت ساماندهی محله با رویکرد سیستمی بیانگر آن است که کارکردهایی نظیر بهبود سیمای کالبدی، بهبود شرایط زیست محیطی، کاهش تراکم و تمرکز، حفظ و احیای رونق اقتصادی، بهسازی محیط اجتماعی و فرهنگی، تقویت و ایجاد ارزشهای بصری و هویت بخشی بایستی مورد توجه قرار گیرد. در واقع برای زنده و فعال نمودن این محله باید ساکنان آن احساس امنیت، آسایش و دلبستگی به محیط خود داشته باشند.

واژگان کلیدی: بافت فرسوده شهری، مداخله، ساماندهی، محله نوروزآباد ایلام

1

مقدمه:

شهر موجودی زنده است که در طول تاریخ تحول خود، بتدریج رشد کرده و شکل میگیرد. در این فرایند درازمدت، مانند سایر موجودات زنده، سلولها و اجزا شهر، بتدریج پیر و فرسوده شده و جای خود را به بافت نو و تازه میدهند. بدین ترتیب، در عین حفظ شکل و ساختار اصلی شهر، بافت آن بتدریج تغییر میکند. سرعت و میزان این تغییر و تحول به یک اندازه و یکسان نمی-باشد؛ در شهرهای بزرگ، تغییرات بسیار سریع بوده و در شهرهای کوچکتر، تغییر بافت شهر با سرعت کمتری انجام می گیرد. این سرعت، بیش از هر چیزی ناشی از ارزش زمین و اهمیت اقتصادی هر شهر است کهمعمولاًنسبت مستقیم با میزان گسترش و رشد شهر دارد. بافت کهن و فرسوده همیشه با سلولهای تازه جایگزین نمیشود، در مواردی، به دلیل اهمیت و ارزش تاریخی و فرهنگی آن، بجای تعویض، مرمت و نوسازی میشود و در مواردی به دلایل متعدد اقتصادی و اجتماعی، متروک باقی مانده و از صاحبان اصلی خود تهی میشود. همچنین ممکن است، به دلیل ضعف مالی و عدم توانایی ساکنان در تعمیر و یا تعویض بناهای اینگونه نواحی، بافت در وضعیت نامناسب خود باقی مانده و ساکنان نیز در زندگی در آن ادامه دهند. با توجه به تبعات اقتصادی و اجتماعی و همچنین آسیب پذیری اینگونه نواحی از بلایایی طبیعی،معمولاً مسئولان و حاکمان شهر، بدنبال یافتن راه حلهایی برای بهسازی، نوسازی یا بازسازی کامل اینگونه نواحی هستند (میر مقتدایی، .(5:1386
با وجود بافتهای فرسوده متعدد در شهرهای ما هنوز نگرش منسجم و متد خاصی دربارهی مشکلات این شهرها با توجه به ویژگی آنها در ایران پدید نیامده است. در واقع پس از رشد سریع و ناهنجار نقاط شهری و گسترده شدن ساخت و سازهای شهری در جهات مختلف، به تدریج نیاز به این موضوع پدیدار شد. از مهمترین عوامل بروز این پدیده تغییر در ساختار اقتصادی- اجتماعی کشور به سبب دگرگونی مناسبات تولیدی و افزایش درآمدهای ارزی و نیز رشد سریع بخش خدمات؛ بویژه خدمات اداری در نقاط شهری بود که مهاجرت وسیعی را به شهرها را در پی داشت. نیاز به فضاهای جدید در شهر برای سکونت، فعالیت و فضاهای وابسته به آن همراه با تغییرات در الگوی مصرف و تحولات تدریجی تکنولوژی شرایطی را پدید آورد که تقابل نواحی کهنه و نو در شهرها بیشتر شد(کلانتری، .(9:1384

بافتهای فرسوده از دیدگاههای مختلفی تعریف شده است هرکدام از این تعاریف به جنبههای خاصی از مسئله اشاره کردهاند. اما شاخصهای قابل تعریفی توسط شورای عالی شهرسازی و معماری برای شناسای این محدودهها بکار گرفته شده است. شاخصهای مورد استناد شورای عالی شهرسازی و معماری (ریزدانگی، نفوذناپذیری، ناپایداری) شاخصهای فیزیکی - کالبدی است این شاخصها مانع و جامع نیستند ولی میتوان گفت که بافت فرسوده؛ کل یا آن بخش از فضای شهری است که نظام زیستی آن، هم از حیث ساخت و هم از حیث کارکرد اجزای حیاتی خود دچار اختلال و ناکارآمدی شده است(کمانرودی، .(30:1386
طبق برآوردهای اولیه، 40 شهر کشور با مسئله ساختمانهای فاقد استحکام و محلات قدیمی فاقد معیارهای پذیرفته شده شهری مواجه هستند.، طبق برآوردی دیگر؛ هفت میلیون واحد فرسوده یا به عبارتی 12 تا 14 هزار هکتار بافت فرسوده در کشور وجود دارد که 374 هکتار آن در شهر ایلام واقع شده است که ساختمانهای آن فرسوده یا فاقد استحکام میباشد (علیخواه و دیگران، .(123:1386 طبق شاخصهایی که توسط شورای عالی شهرسازی و معماری مشخص شده، بافت فرسوده بر اساس شاخصهای ناپایداری، نفوذ ناپذیری و ریز دانگی به شرح زیر در طرح جامع سال 85 این گونه تعریف شده است:
ناپایداری، معرف فقدان سیستم سازهای مناسب و غیرمقاوم بودن ابنیه است.
نفوذناپذیری، معرف عدم دسترسیهای مناسب و قابلیت معابر با عرض کافی برای حرکت سواره است.

ریزدانگی، معرف فشردگی بافت و کثرت قطعات (پلاکهای تفکیک زمین) کوچک با مساحت اندک است.(طرح جامع تهران؛ (1385

2

بافتهای فرسوده بخشی از پیکره شهرند که طی زمان فرسودگی آنها رو به افزایش است و در حیات اجتماعی و اقتصادی شهر تأثیر گذارند. این بافتها ساختارهای فرسوده کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارند. مهمترین شاخصهای این بافتها، واحدهای ساختمانی فرسوده و فاقد سیستم سازهای از جمله محاسبات فنی برای مقاومت در برابر سوانح طبیعی مانند زلزله هستند همچنین این بافتها از کمبود و ناکافی بودن سطح شبکهها و معابر دسترسی به خدمات شهری رنج میبرند به طوری که بیشتر معابر آنها دارای پهنای کمتر از 6 متر است. همچنین در بافتهای مذکور کمبود شماری از خدمات فرهنگی، آموزشی و شهری آشکار است. بافتهای فرسوده شهری به لحاظ زیبایی چشماندازی نیز دچار ناهنجاریهای پرشماری هستند. با وجودی که در برخی موارد دارای ارزشهای غنی معماری و شهرسازی میباشند اما به علت عدم همپوشی با نیازهای زندگی امروز شهری باعث رویگردانی شهروندان از این مناطق شده است. تنزل رتبه اجتماعی محدودههای مذکور در نگاه شهروندان باعث افزایش مهاجرت افراد اصیل و بومی با توان اقتصادی مطلوب و جایگزین شدن آنها با افراد با توان اقتصادی پایینتر و اقشار مبتلا به آسیبهای اجتماعی شده است بنابراین مشکل بافت فرسوده به عنوان یک واقعیت در بطن بیشتر شهرهای کشور ما قابل مشاهده است. ویژگیهای بافت فرسوده محله نوروزآباد: ضعف استخوانبندی منطقی به سبب وجود کاربریهای بزرگ بدون امکان عبور، وجود معابر تنگ، غیرهندسی و نامناسب با حجم آمدوشد وسایل نقلیه در بافتهای مسکونی، فرسودگی زود هنگام بافتهای محله به سبب مسائل ساختاری، ناشی از فقدان هرگونه برنامهریزی و آیندهنگری و ناتوانی اقتصادی ساکنان ثانویه به دلیل مهاجرت نسل-های جدید و بالنده ساکنان اولیه از محله و ساکن شدن مهاجران تازه وارد به جای آنان، تراکم جمیعتی بیش از ظرفیت در اغلب زیرپهنههای فرسوده، علاوه بر این، مشکلات اقتصادی شامل بالاتر بودن نرخ بیکاری در محله نوروزآباد از متوسط شهر ایلام، پائین-تر بودن سطح درآمدی خانوارهای ساکن محله نوروزآباد از متوسط شهر ایلام و مشکلات اجتماعی همانند پایین بودن نرخ باسوادی و گسترش نابهنجاریهای اجتماعی در محله مشهود است. ملاحظه میشود که ضرورت تجدید حیات بافتهای فرسوده از طریق بهرهبرداری از تمامی پتانسیلهای موجود در این محله شهری، بهینهسازی وضعیت موجود و به طور کلی ساماندهی سازمان فضایی محله نوروزآبادکاملاًنمای ان است.

پیشینه تحقیق

کشورهای مختلف تجارب متنوعی در زمینه بافت فرسوده دارند. به ویژه در کشورهای توسعه یافته توجه به ارزش ها و مفاهیم فرهنگی در فضاهای ساخته شده شهری از دلائل اصلی تمرکز بر بافت فرسوده شهرها است. کشورهای مختلف متناسب با رخدادهای مختلف داخلی و خارجی در حوزه مدیریت شهری، تجربیات ارزندهای طی زمان انباشتهاند که ناظر بر هویت و کارکرد شهرهای آنها بوده است که شماری از این تجارب در اقدامات و آثار هوسمان در پاریس و نوشتههای راسکین و موریس در انگلستان و اقدامات سیت در اتریش نمود یافته است. بررسیهای به عمل آمده نشان دهنده تجاربنسبتاًموفق کشورهای انگلستان و آمری کا در خصوص اجرای طرحهای احیاء و بازسازی بافتهای فرسوده به ویژه بعد از سالهای جنگ جهانی دوم است. این طرحهاغالباً بر احیاء و بازسازی بافتهای درونی شهر و نه تاریخی متمرکز بودهاند.گسترش فقر، بیکاری، تمرکز قومیتها و تبعات اجتماعی و فضایی آن در جلب توجه به این بافتها بسیار مؤثر بود. توصیف بافتهای فرسوده در قالب استعاراتی همانند جنگل و ناحیه جهنمی توسط رسانهها به ویژه مطبوعات این دو کشور طی سالهای 1950 و 1960 میلادی بیانگر ضرورت اجرای این طرحها بود که در دو بازه زمانی قبل و بعد از سالهای 1980 صورت گرفت. هدف کلی این برنامهها تا پیش از دهه1980، جایگزینی این محدوده با منازل سازمانی در سایر نقاط شهر بود به همین دلیل این برنامهها را بهانهای برای کاهش جداییگزینی قومی و نه بهبود وضعیت اقتصادی- اجتماعی ساکنان این بافتها تلقی کردند. افزایش بیکاری، فقر، قطبی شدن اجتماعی شهر و بروز ناهنجاریهای

3

اجتماعی (به ویژه در تعدادی از شهرهای انگلستان مانند بیرمنگام و گلاسکو) بعد از سالهای 1980مجدداً احیاء و بازسازی این بافتها را کانون توجه قرار داد.

- از جمله کتابهایی که در مورد احیاء و نوسازی بافتهای فرسوده شهری تألیف گردیده است، میتوان به کتابهای زیر اشاره کرد:
- رهنما، محمد رحیم، برنامهریزی مناطق مرکزی شهرها دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ اول، 1388

در این کتاب به مفاهیم مربوط به برنامهریزی، انواع الگوهای برنامهریزی شهری، مناطق مرکزی شهرها، تکنیکهای تعیین محدوده مرکزی شهرها، تبیین جایگاه ارزشهای میراثی در محدوده مرکزی شهرها، تئوریها و نظریات مربوط به احیای مراکز شهری(تئوری اصالت بخشی و...) بیان شده است. همچنین سابقه احیای بافتهای مراکز شهری در جهان (آمریکا، اروپا و کشورهای جهان سوم) و ایران تشریح شده است. در نهایت ارائه روشهای احیای مراکز شهری از جمله احیای کالبدی، عملکردی، اجتماعی و اقتصادی و کاربرد مدل SWOT برنامهریزی استراتژیک در فرایند احیای بافتهای قدیم شهری در شهر والد نیکوزیای شمالی(قبرس) و مدل AHP و GIS در شناسایی مناطق بالقوه مستعد توسعه در مرکز شهر مشهد(نمونه محله پاچنار) موضوع بحث این کتاب میباشد.

- فلامکی، محمد منصور، نوسازی و بهسازی شهری، انتشارات سمت، چاپ دوم، 1386 این کتاب به چرای مرمت شهری؛ بهسازی و نوسازی شهری، شناخت شهرهای تاریخی، واژه ها و اصطلاحات کاربردی در دانش

مرمت شهری، نگاهی به سیر نظریهسازی در مرمت شهری، نگاهی به نظم هندسی ساختار بافتهای شهری تاریخی، شناخت مقیاسهای بافتهای شهری تاریخی، بازشناسی بافتهای شهری تاریخی و مؤلفههای تعیین کننده طرحهای مرمت شهری می-پردازد.

- پور احمد، احمد، شماعی، علی، بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1385 کتاب حاضر در هفت فصل تدوین شده است که فصل نخست آن به ارتباط ساختارهای محیط جغرافیایی با بهسازی و نوسازی شهری اختصاص دارد. در فصول بعدی به تعاریف و مفاهیم بهسازی و نوسازی شهری، نارساییهای بافتهای قدیم شهری و علل آن، مکتبهای بهسازی و نوسازی شهری و دیدگاههای مهم و مؤثر در آن، اندیشهها و نظریههای بهسازی و نوسازی شهری، پیشینه بهسازی و نوسازی شهری و تجارب حاصل در جهان و بالاخره به بررسی و تحلیل بهسازی و نوسازی شهری در ایران پرداخته شده است.
- عمرانی، بهروز، اسمعیلی سنگری، حسین( (1385، بافت تاریخی شهر تبریز، انتشارات سمیرا تهران.

این کتاب از دو زاویه تاریخی و معماری شهرسازی به شهر تبریز نگریسته است که به نگرش مؤلفین کتاب که یکی باستان شناس و دیگری معمار میباشد مربوط میگردد. همچنین این کتاب شامل مباحث تاریخ، جغرافیا، اقلیمشناسی، باستان شناسی، معماری و شهرسازی تبریز بوده که هر کدام از این مباحث تا آن حد که بتواند مقصود کتاب را برساند استفاده شده است.

علاوه بر این، مقالاتی چند نیز در مورد بافتهای فرسوده شهری تألیف گردیده است، از جمله آنها میتوان به»تحلیل بر ساماندهی و مداخله در بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر خرمآباد)« نوشته دکتر عیسی ابراهیمزاده و ملکی اشاره داشت که در این پژوهش با استفاده از مدل SWOT و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) به بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای بافت فرسوده شهری در خرمآباد پرداخته است که به راهبردهای راهگشا برای اصلاح و بهبود بافت فرسودهی شهری منجر شده است.
- مقاله »معرفی و ارزیابی تئوری اصالتبخشی در فرآیند احیاء بافتهای قدیم شهری (نمونه محله سرشور مشهد)« نوشته دکتر محمد رحیم رهنما اشاره داشت که با بررسی خصوصیات محله سرشور مشهد و با توجه به ساخت اجتماعی، اقتصادی و کالبدی

4

محله، الگوی »اصالت بخشی پایین به بالا« را برای آن پیشنهاد میدهد که هدف اصلی آن »کمک به مردم برای کمک به خودشان« میباشد.

- همچنین در مقاله دیگری تحت عنوان »اثرات اجرای طرحهای بهسازی و نوسازی مرکز شهر مشهد بر محله پایین خیابان« نوشته دکتر محمد رحیم رهنما ؛ اثرات اجرای طرحهای نوسازی بر ساکنان محلی را بررسی کرده دارد که حاکی از نارضایتی ساکنین محلی از طرحهای اجرا شده میباشد. به طوری که مالکان زیادی مجبور به ترک محله و مهاجرت به سایر مناطق شهر شدند .

- دکتر علیرضا عندلیب در مقالهای تحت عنوان »توسعه نوسازی بافتهای فرسوده شهر تهران: ضرورتها و راهبردها« ضمن تعمق در علل فرسودگی و پیامدهای ناشی از آن، مجموعه اقدامات گذشته را نقد و با توجه به وضعیت موجود بافتهای فرسوده شهر، راهبردهای کلان سازمان نوسازی شهر تهران را به عنوان متولی بافتهای فرسوده شهری معرفی میکند.

»احیاء اقتصادی بافت قدیم شهری، دستاوردهای دو تجربه« ترجمه و اقتباس: دکتر اصغر ارجمند نیا، در این مقاله با دو تجربه در دو شهر آمریکا، عمدهترین دستاورد این دو پروژه احیاء اقتصادی بافت قدیم، با بهرهگیری از همسویی و همکاری بخش عمومی و خصوصی به ویژه مشارکت مردمی و بسیج تأمین مالی از نهادی مردمی و بخش خصوصی است. کاراترین شیوه جلب مشارکت مردمی در احیاء حیات شهری بهکارگیری ابزارهای احیاء اقتصادی است.

»راهکارهای اجرائی در بهسازی بافتهای فرسوده شهری در قالب برنامهریزی کشوری« نوشته دکتر شهرام یارمند، مهندس سید مهدی هاشمی، عزیز دولتخواه، در این مقاله ضمن بررسی اجمالی قوانین موجود کشور در خصوص احیاء بافتهای فرسوده شهری به بیان وظایف قانونی هر یک از دستگاههای اجرایی نسبت به ارائه راهکارهای اجرایی در سطح کشور و ملی و منطقهای پرداخته است.

- »برنامهریزی مداخله در بافت کهن شهری« خانم بیتا جمالپور، این مقاله در پی ارائه روشی جهت مداخله در بافت کهن شهری است. بدین منظور از چهار گروه »داده« استفاده شده است: منشورها و قطعنامههای جهانی، اندیشههای جهانی، تجربیات کشورها و اقدامات مداخلهای انجام شده در ایران. سپس با تدوین انگاره اصلی پژوهش از یک سو وضعیت موجود کشور ایران در زمینه مداخله در بافتهای کهن از سوی دیگر، از سه گروه داده اول (منشورها و قطعنامههای جهانی، اندیشه های جهانی، تجربیات کشورها) اصول عملی استخراج شده است. از سوی دیگر به کمک مدل سیستماتیک برنامهریزی، روش مناسب مداخله در بافتهای کهن شهری ایران نیز انتخاب شده و اصول عملی استخراج شده در آن جایگذاری شدهاند. نتیجه کار به عنوان یک مدل کلی، برای استفاده در بافتهای کهن شهری قابل استفاده است.

روش تحقیق

روش پژوهش بر اساس هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، از نوع توصیفی - تحلیلی و روش جمعآوری اطلاعات اسنادی و میدانی است.

- جامعه آماری و حجم نمونه

5

به منظور اطمینان از نتایج حاصل از مطالعه بر روی جامعه هدف و با توجه به عدم امکان مطالعه و بررسی کلیه خانوارها، اقدام به تعیین حجم نمونه گردیده است. جامعه آماری در این تحقیق شامل ساکنین بافت فرسوده محله نوروزآباد شهر ایلام در محدوده مورد مطالعه 1489) خانوار معادل 5215 نفر) میباشد.

در این پژوهش جهت برآورد حجم نمونه از روش کوکران (Cochran) استفاده شده ونهایتاً 145 خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شدهاند.

- تعیین حجم نمونه آماری

در این تحقیق برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران((COCHRAN استفاده شده است. برای استفاده از این فرمول، ابتدا بایستی دقت احتمالی مطلوب و ضریب اطمینان قابل قبول را معین کنیم. آنچه در مرحله بعدی بایستی تعیین شود پـیش بـرآورد واریانس است. با فراهم بودن این فاکتورها، محاسبه حجم نمونه با استفاده از فرمول زیر امکان پذیر است:

که در آن :n حجم نمونه، :N تعداد کل جامعه آماری، :t سطح اطمینان، :S پیش برآورد واریانس جمعیت و :d دقـت احتمـالی مطلوب میباشد.

در این تحقیق جامعه آماری برابر با 145 نفر میباشد. ضریب اطمینان در تحقیقات اجتمـاعی در حـد %95 مطلـوب اسـت هـر چند به ندرت تا سطح %99 هم در نظر گرفته میشود ولی ما همان %95 را کافی میدانیم. در این صورت ضریب اطمینان برابـر بـا 1/96 خواهد بود. برای بدست آوردن( ( S 2 از فرمول فاصله اطمینان استفاده میکنیم، چرا که S 2 P 1 P میباشـد. از آنجـا که S 2 p.q میباشد و:

p=0/5 نسبت حائزین صفت خاص در جمعیت نمونه

q=0/5 نسبت فاقدین صفت خاص در جمعیت نمونه

مقدار( ( S 2 را از دو طریق میتوانیم بدست آوریم که نتیجه هر دو روش یکی خواهد بود.

حجم نمونه تحقیق 145 نفر میباشد.

- روش گردآوری اطلاعات
روش گردآوری اطلاعات و دادههای مورد نیاز تحقیق از رهگذر مطالعات کتابخانهای (مجلات، کتب، اینترنت، پایاننامه و غیره) مشاهده، فیشبرداری، عکسبرداری، تهیه نقشه، مصاحبه و تکمیل پرسشنامه گردآوری شده است. سپس به منظور آشنایی با خصوصیات اجتماعی و اقتصادی ساکنین، وضعیت کالبدی محدوده مورد مطالعه و آزمون فرضیات پرسشنامهای تهیه گردید.
- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

6

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات توصیفی _ تحلیلی خواهد بود. با توجه به اهداف، فرضیات پژوهش و نوع دادهها، تجزیه و تحلیل پژوهش حاضر ماهیتی کمی و کیفی دارد که با استفاده از سنجش و اندازهگیری میزان فرسودگی بافتهای شهری از نرمافزار SPSS و آزمون خی دو برای آزمون فرضیات و رسم نمودارها استفاده شده، ترسیم نقشهها با نرمافزار Arc GIS انجام گرفته، از طریق استراتژی راهبردی SWOT نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدهای محدوده مورد مطالعه مشخص شده و در نهایت به ارائه راهبردهای لازم در راستای بهبود و بهینهسازی بافت فرسوده پرداخته شده است.

تدوین اهداف و فرایند بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد

اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد دارای طیفی گسترده است. اگر اهداف به شیوهای صحیح بیان گردد، امکان تدوین راهبردهای مناسب هم در برنامه کنونی و هم در برنامههای آتی امکان پذیر بوده و این امر منجر به رفع فرسودگی از بافت محله نوروزآباد خواهد شد. اعمال محدودیتهای بیش از حد در تدوین اهداف مانع رفع مشکلات محله و همچنین فرسودگی بافت موجود خواهد بود . از سویی دیگر، بیان کلی اهداف به گونهای که هیچ راهبرد محتملی حذف نگردد، فاقد کارایی خواهد بود. بیان اهداف به شیوهای ارزشمند و با توجه به آینده نگریها و تجزیه و تحلیلهای درونی موجب موفقیت در تحقق بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد خواهد گردید.

معرفی فرایند تدوین اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد

اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد بر اساس روش استنتاج اهداف از مشکلات در ابعاد مختلف بهسازی و نوسازی بیان گردیده است و در دو گام زیر صورت میپذیرد:

گام اول- تعیین و تحلیل فرسودگی بافت در محله نوروزآباد گام دوم- تعیین اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد

اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد

اهداف بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد از طریق بررسی معیارهای فرسودگی بافت در محله نوروزآباد و استنتاج اهداف از این معیارها تدوین گردیده است(شکل شماره .(1 این اهداف عبارتند از:

• ارتقاء کیفیت کالبدی محله

• رفع کمبودهای خدماتی مورد نیاز محله

• بهبود دسترسی های محله

• ارتقاء شرایط اجتماعی محله

• بهبود ساختار اقتصادی محله

• کمک به ایجاد محیطی پایدار، ایمن و جذاب برای ساکنین محله

• بهبود سیمای بصری محله

• ایجاد شبکه دفع مناسب برای آب های سطحی می باشد(جدول شماره .(1
جدول :(1) چگونگی تدوین اهداف بر مبنای فرسودگی بافت موجود در محله نوروزآباد

7

مکانی درون های فعالیت

فعالیت های بین مکانی

انواع فعالیت

فعالیتهای مسکونی با پایگاه واحد مسکونی

های فعالیت فعالیتهای مسکونی
مسکونی
با پایگاه خارج از
واحد مسکونی

فعالیتهای رفاه عمومی

دسترسیها

عوامل فرسودگی(افت شهری) محله نوروزآباد

· کیفیت کالبدی پایین واحدهای مسکونی

· کیفیت پایین مصالح به کار رفته در ساختمانهای مسکونی

· پایین بودن سطح سواد ساکنین و تعداد افراد دارای تحصیلات عالی

· فراگیر بودن جنبه های مختلف ناامنی در سطح محله نظیر مکانهای تجمع معتادین، عدم امنیت اجتماعی و وجود افراد مجرد

· بالا بودن میزان آسیب های اجتماعی در سطح محله

· پایین بودن میزان متوسط درآمد خانوارهای ساکن در محله

· پایین بودن ارزش زمین و املاک در محله

· بالا بودن آلودگی هوا

· پرشدن جوی های آب محله به هنگام بارندگی

· دفع فاضلاب از طریق چاههای جذبی

· وجود جنبه های مختلف آلودگی بصری از قبیل دیوارنویسی و پوسترچسپانی

· اشتغال ساکنین محله در بخش های غیر رسمی

· نبود فضاهای آموزشی، فضای سبز، تفریحی – ورزشی، بهداشتی – درمانی، فرهنگی – هنری

· وجود دسترسیهای باریک و تنگ در سطح محله

اهداف

· ارتقاء کیفیت کالبدی محله

· ارتقاء شرایط اجتماعی محله

· کمک به ایجاد محیطی پایدار، ایمن و جذاب برای محله

· بهبود ساختار اقتصادی محله

· رفع کمبودهای خدماتی مورد نیاز محله

· بهبود دسترسیهای محله

مأخذ: (نگارنده، .(1393

حال به اولویت بندی نهایی عوامل SWOT در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله نوروزآباد میپردازیم.