بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بارزترین مشخصههای هر جامعه که در ارزیابی سطح اندیشه آن ملت دخیل بوده و نقشی اساسی بر عهده دارد، همانا علم و فرهنگ آن جامعه است. یکی از مواردی که نگدارنده این فرهنگ میباشد چاپ و ارائه مجموعه فرهنگ و هویت یک کشور و حفظ و صیانت آن بوده و در این میان نقش کتابخوانی و ترویج فرهنگ کتابخوانی بسیار مهم و ضروری میباشد. این پژوهش نیز بر اساس روشی تحلیلی-توصیفی و بهرهگیری از منابع مکتوب و غیرمکتوب به بررسی نقش کتاب و کتابخانه در صیانت از فرهنگ در جامعه پرداخته است و بر اساس آن با توجه به فرهنگی دینی جامعه نقش کتابخانه در حفظ فرهنگی دینی بسیار ضروری میباشد.کتابخانههای میتواند نقشی مهم در توسعه کتابخوانی داشته باشد. کتابخوانی میتواند فرهنگ را غنیتر و در برابر فرهنگ بیگانه استقامت نماید.
کتابخانه از آن جهت برای تهاجم فرهنگی حائز اهمیت ویژه است که گنجینهای است از دانشهای گوناگون و مکانی است برای انجام تحقیقات که محققین در آن به مطالعات علمی و بررسی دانش موجود میپردازند و تحولات دیگر مناطق را مورد بررسی قرار می دهند. کتاب و کتابخوانی در پیشبرد اهداف خانوادهها در تربیت دینی کودکان نقش اساسی دارد. جامعه امروز جامعه تجربهاندوز صرف و حافظه محور نیست بلکه جامعهای است دانایی محور و مولد، لذا نقش نهادهای دانایی پرور و دانش گستر در این بین انکار ناشدنی است که از مهمترین این نهادها مدرسه، دانشگاه و کتابخانه است. اکنون زمان استفاده از پتانسیلهای موجود در کتابخانهها و محیط های آموزشی است تا بتوانیم فرهنگ اسلامی را در دنیا فراگیر کنیم. کتابخانههای عمومی بازوان مهم فرهنگی جامعه هستند که شایسته است بیشتر مورد توجه و حمایت جدی قرار گیرند.
واژههای کلیدی: کتاب، فرهنگ، جامعه، کتابخوانی، کتابخانه.
مقدمه
کتابخانه ها در هر کشوری با هر درجه از توسعه نقش بسیار مهمی در سوادآموزی بر عهده دارند کتابخانههای عمومی نیز نقش بسزایی در پیشرفت نهضت کتابخوانی ایفا میکنند. در حقیقت این کتابخانه ها دنباله رو سیاستهای کتابخانه آموزشگاهی محسوب شده ومکمل برنامههایی هستند که در کتابخانه های آموزشگاهی شکل گرفتهاند. یکی از بارزترین مشخصههای هر جامعه که در ارزیابی سطح اندیشه آن ملت دخیل بوده و نقشی اساسی بر عهده دارد، همانا علم و فرهنگ آن جامعه است. میتوان گفت یک جامعه با مجموعهای از کردارها، هنجارها، بایدها و نبایدهای به هم پیوستهای است که در سایه رفتار جمعی مردم یک جامعه به وجود آمده و شاکله آن جامعه را پی ریزی مینماید.
با نگاهی به تعاریف مختلف از فرهنگ در جوامع و اندیشههای مختلف چنین بر می آید که علم و فرهنگ همواره در ارتباطی تنگاتنگ با هم بودهاند و جامعهای که از سطح علمی بالایی برخوردار است از سطح فرهنگی بالایی نیز نسبت به تعریف بومی آن جامعه از فرهنگ برخوردار است. فرهنگ وسیلهای است که فرد به کمک آن با محیط خود سازگار میشود و برای ابراز خلاقیت خود ابزاری بوجود می آورد - باقری ، . - 1386 فرهنگ مجموعه کلیتی است که در برگیرنده دانش، باور، هنر، اخلاقیات، قانون، سنت و هر قابلیت و عادت دیگری که انسان به عنوان عضوی از جامعه کسب میکند - بلینگتون، . - 1380
یک نظریه کارشناسی میگوید که هرگاه ضرورت کتابخوانی واهمیت آن برای همگان تبیین وتفسیر شود در آن صورت هیچ گاه و در هیچ محلی نباید انسانی رایافت که با مطالعه بیگانه باشد که نقش محوری وکلیدی کتاب در ان نادیده انگاشته شودحتی با داشتن گرفتاریهای متعدد زندگی نباید از کتابخوانی دست برداشت در کنار این مسائل باید به این موضوع توجه کردکه مقوله کتاب وکتاب خوانی باید از نگاه ملی بر خوردار باشد و عزم واراده وهمت جدی مسئولان دستگاههای ذی صلاح فرهنگی برای ارتقای سطح فرهنگ مطالعه وگسترش کتابخانه های عمومی نیزوجود داشته باشد - نشریه کتابداری، . - 1379 این پژوهش نیز بر اساس روشی تحلیلی-توصیفی و بهره گیری از منابع مکتوب و غیر مکتوب به بررسی نقش کتاب و کتابخانه در صیانت از فرهنگ در جامعه پرداخته است و بر اساس آن با توجه به فرهنگی دینی جامعه نقش کتابخانه در حفظ فرهنگی دینی بسیار ضروری میباشد.
کتاب پادزهر اساسی در برابر تهاجم فرهنگی دشمن
با نگاهی منصفانه به برنامههای تهاجم فرهنگی دشمن، میتوانیم نیاز نسل امروز را به کتاب و برنامههای غنی فرهنگی را درک کنیم - فخری، . - 1390 کتابخانه از آن جهت برای تهاجم فرهنگی حائز اهمیت ویژه است که گنجینهای است از دانشهای گوناگون و مکانی است برای انجام تحقیقات که محققین در آن به مطالعات علمی و بررسی دانش موجود میپردازند و تحولات دیگر مناطق را مورد بررسی قرار میدهند. محتویات کتابخانه نه تنها وسیله دانش اندوزی است بلکه لذت بخش نیز هست. مطالعه، رایج ترین سرگرمی هاست و کتابخانهها میتوانند برای هر نوع سلیقهای کتابی فراهم کنند. اهمیت کتابخانه از آن رو مورد تاکید است که هیچ چیزنمیتواند جای محتویات کتابخانهها را که شامل کتاب و سایر مواد مکمل کتاب است بگیرد. چون مطالعه کتاب و دیگر رسانههای انتشاراتی، ایجاد علاقه و عادت به مطالعه، توسعه کتابخوانی و ارائه راهها و مهارتهای مطالعه و یادگیری، در بالابردن سطح آگاهیهای یک جامعه در برابر دشمنان و افراد آن نقش بسزایی دارد.
کتاب و تربیت دینی
کتاب و کتابخوانی در پیشبرد اهداف خانواده ها در تربیت دینی کودکان نقش اساسی دارد - فخری، . - 1390 کتابخانه ها در جوامع مختلف به عنوان بانک اطلاعات دانش و اندیشه به شمار میروند و از این رو با دربرداشتن میراثی گرانبها از عصارهاندیشه دانشمندان در دل خود مرجعی است مطمئن و در دسترس برای مطالعه و پیشرفت و در این مقطع، کتابدار به عنوان مشاوری امین، با در دست داشتن این میراث عظیم میتواند به یاری مردم خواهان پیشرفت و اعتلای فرهنگی شتافته و با اشاعه دانش آنان را در این مسیر همراهی کند.
کتابخانه روشنگر آینده بهتر کشور
جامعه امروز جامعه تجربهاندوز صرف و حافظه محور نیست بلکه جامعهای است دانایی محور و مولد، لذا نقش نهادهای دانایی پرور و دانش گستر در این بین انکار ناشدنی است که از مهمترین این نهادها مدرسه، دانشگاه و کتابخانه است و با حاکمیت نظامی منسجم و هوشمندانه بر این سه عنصر میتوان به اعتلای فرهنگی در جامعه دست یافت. کتابخانه تعاریف و انواع مختلفی داشته است اما همواره به دنبال یک هدف بوده و آن تعالی اندیشه بشریت بوده است که از راه گردآوری، مدیریت و اشاعه دانش و اطلاعات در جهت دست یافتن به این هدف گام بر میدارد خواه کتابخانه در نوع سنتی خود باشد و خواه در نوع دیجیتال و الکترونیکی. با افزایش سطح کیفی و کمی کتابخانهها میتوانیم آینده زیباتری را برای ایران اسلامی رقم بزنیم - فخری، . - 1390
مقوله هایی که در بخش فرهنگ برنامههای توسعه همواره به آن پرداخته شده است، مقوله کتاب و کتابخانه است. گردآوری، ذخیره و اشاعه کتاب یا اطلاعات، در کتابخانه ها انجام میشود. هر کتابخانه بسته به وظایف و اهداف خود سعی در برآوردن نیازهای اطلاعاتی مخاطبان خود دارد. مهمترین نهادی که در هر کشور موظف است به نیازهای فرهنگی و اطلاعاتی همه اقشار جامعه بدون در نظر گرفتن سن، جنس، مذهب، شغل، میزان تحصیلات، و دیگر خصوصیات و تواناییهای فردی پاسخ دهد، کتابخانه است. یکی دیگر از نقشهای کتابخانه در توسعه فرهنگی با تاکید بر مرجعیت آن، به روز بودن دانش و تکنولوژی در آن است.علم در دانشگاه تولید میشود و در کتابخانهها پرورش یافته در جامعه به بار مینشیند. کتابخانهها بایستی با گردآوری منابع به روز به این نوع نیازها پاسخ بگویند.
از سویی دیگر سایر اقشار جامعه نیز میخواهند همگام با پیشرفتها حرکت کنند و وظیفه کتابخانهها این است که با گردآوری منابعی متناسب با اینگونه نیازها سعی در ایجاد تعادل اندیشه و دانایی در جامعه نمایند.رانگاناتان نیز در پنج قانون خود بر این امر تأکید ورزیده که هر کتابی خوانندهاش و خوانندهای کتابش و این مهمترین وظیفه هر کتابخانه است اما در این میان نبایست نقش نظام آموزشی در این تعریف نادیده انگاشته شود. پیشرفتهایی که در فنآوری ارتباطی صورت گرفته، کتابخانهها را از حالت خودمداری خارج کرده و به سمت شبکه های کتابخانهای و اطلاعاتی سوق داده است. در این محیط دسترسی بی واسطه کاربران به اطلاعات راحتتر شده است و ممکن است نقش کتابداران متخصص را با چالش روبرو کند؛ اما کتابداران متخصص میتوانند با آموزش کاربران در دستیابی به اطلاعات، نقش مؤثرتری در عصر اطلاعات داشته باشند.
کتابخانه اشاعه دهنده فرهنگ
اکنون زمان استفاده از پتانسیلهای موجود در کتابخانهها و محیط های آموزشی است تا بتوانیم فرهنگ اسلامی را در دنیا فراگیر کنیم - فخری، . - 1390 کتابخانههای عمومی بازوان مهم فرهنگی جامعه هستند که شایسته است بیشتر مورد توجه و حمایت جدی قرار گیرند - حسینی، . - 1392 حضور کتابخانه در جامعه یک مرجع فرهنگی برای انسانها تلقی میشود. نقش این مرجع فرهنگی این است که با قرار دادن افکار، عقاید، و حاصل اندیشههای خلاق در کنار یکدیگر، وسیلهای برای ایجاد علاقه به مطالعه و تحقیق برای افراد جامعه پدید آورد. نقش کتابخانهها را به عنوان یک نهاد فرهنگی در توسعه این بخش نمیتوان نادیده گرفت.
کتابخانه دروازهای است به سوی دانش که شرایط اساسی را برای یادگیری مداوم، تصمیم گیری مستقل، و توسعه فرهنگی افراد و گروههای اجتماعی فراهم میآورد. علاوه بر اینها منابع موجود در کتابخانه باید انعکاس دهنده گونههای مختلف فرهنگ های ارائه شده در جامعه باشد و باید مواد خواندنی را به همان زبانهایی ارائه کند که در جوامع محلی به آنها تکلم میشود. از دیگر مقولههای مرتبط با فرهنگ هر جامعه آثار مکتوب به جا مانده از ادبیات و به عبارت دیگر فرهنگ مکتوب آن کشور است. در واقع ادبیات هر کشور یکی از ارزشمندترین میراثهای فرهنگی آن کشور است که ترویج و اشاعه آن میتواند نقش موثرتری در ترویج فرهنگ کتابخوانی آن جامعه داشته باشد.
این آثار و آثار دیگر در موضوعات مختلف در کتابخانهها حفظ، سازماندهی و اشاعه میشوند. از دیر باز گفتهاند که کتابخانه جزء مراکز فرهنگی است و دارای دو وجه فرهنگی و اطلاعاتی است. وظیفه اطلاع رسانی کتابخانه از طریق محلی که کلیه آثار مربوط به کتابخانه در آن وجود دارد، انجام میگیرد و کتابخانه وظیفه دارد که در تمام رشته های مختلف علوم، فنون، فرهنگ، هنر و کلیه معارف بشری برای عموم افراد جامعه - بینا و نابینا - مجلات و نشریات سودمند و جدید را جمع آوری کرده و در اختیار مردم بگذارد همه کس حق استفاده از کتابخانههای عمومی را دارند به همین جهت برای این نوع کتابخانهها باید مکانی مناسب ودرخوراستفاده همگان تدارک ببینند - استیگر، - 1364
نتیجهگیری
فرهنگ هر کشور تشکیل دهنده شاکله نهایی آن میباشد و محافظت و ارج نهادن بر آن نماد هویت آن کشور میباشد. یکی از مواردی که نگدارنده این فرهنگ میباشد چاپ و ارائه مجموعه فرهنگ و هویت یک کشور و حفظ و صیانت آن بوده و در این میان نقش کتابخوانی و ترویج فرهنگ کتابخوانی بسیار مهم و ضروری میباشد. کتابخانههای میتواند نقشی مهم در توسعه کتابخوانی داشته باشد. کتابخوانی میتواند فرهنگ را غنی تر و در برابر فرهنگ بیگانه استقامت نماید. کتابخانه از
