بخشی از مقاله
چکیده
معمولاً مناطق سکونتگاههای غیررسمی، محل محرومیت های مختلف اقتصادی، فرهنگی و زیربنایی عدیده ای هستند که این محرومیت ها در کنار سایر شرایط نامساعد اجتماعی برای ساکنین، آسیب های اجتماعی مختلفی را نیز به بار می آورند. تحقیق حاضر از نظر هدف از تحقیقات کاربردی، با ترکیبی از روش توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر اطلاعات کتابخانهای و پیمایشی به انجام رسیده است.
در این تحقیق، بهمنظور تحلیل و سنجش آسیبهای اجتماعی، شش بُعد، بیکاری، فقر، اعتیاد، مهاجرت، سرقت و انحرافات جنسی به عنوان متغیرهای مستقل - آسیب-های اجتماعی - ، با سکونتگاههای غیررسمی به عنوان متغیر وابسته سنجیده شده است. جامعه مورد بررسی در این تحقیق کلیه خانوارهای محله اسلامآبادکشتارگاه شهر ارومیه میباشد. برای این کار ابتدا با استفاده از فرمول کوکران، نمونهای با حجم 376 نفر در بین ساکنین محله به صورت تصادفی انتخاب شد.
پایایی پرسشنامه توسط 5 نفر از کارشناسان و متخصصان برنامهریزی شهری و شهرسازی به روش مصاحبهای بررسی شد و روایی پرسشنامه - به علت اینکه از متغیرهای چندارزشی برای سنجش متغیرها استفاده شده است - با استفاده از آلفای کرونباخ 0.91 به-دست آمد. سپس با استفاده از ابزار پرسشنامه به سنجش شاخصهای مربوط به متغیرهای مستقل پرداخته شد. برای تجزیه و تحلیل دادههای به دست آمده از مدلسازی معادلات ساختاری در نرمافزار لیزرل استفاده شده است.
نتایج نشان داد. در بین انواع آسیبها، شاخص اعتیاد و پخش مواد مخدر با میزان اثرات مستقیم و مثبت 0.65 ، درگیری و ایراد ضرب و جرح با میزان اثر مستقیم و مثبت 0.63، دزدی و سرقت با میزان 0.61، شاخص مزاحمتهای خیابانی با میزان 0.60 ، جزء تاثیرگذارترین آسیبهای اجتماعی در محله حاشیهنشین اسلامآباد کشتارگاه هستند.
مقدمه
تقریباً همه کشورهای جهان در حال تجربه پدیده »شهری شدن« هستند. بر اساس آمار سازمان ملل بیش از نیمی از جمعیت جهان 54 - درصد - در سال 2014 در شهرها زندگی میکردند که پیشبینی میشود این تعداد تا سال 2050 به 66 درصد برسد. افزایش جمعیت شهری چالشهای جدی را به همراه داشته است، از جمله مهمترین آنها می-توان به »شهری شدن فقر«، نابرابریهای اقتصادی و افزایش شکاف بین گروههای درآمدی، مشکلات اجتماعی و آلودگیهای زیست محیطی اشاره کرد
بنابراین همگام با افزایش جمعیت، شهرنشینی و تمرکز صنایع، سرمایهها، امکانات و خدمات شهری رشد کرده و شهرهای بزرگ به کلانشهرهای کنونی تبدیل شده و مشکلات جبرانناپذیری برای بشر پدید آمده است
جوامع در حال گذر، به دلیل تغییرات متنوع و متعدد، معمولاً با تضادهای مختلف در ساختارها و زیرساختهای
اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مواجهند. عدم تطابق و رشد ناهماهنگ عناصر مادی و غیرمادی فرهنگ در این جوامع، موانع و مشکلاتی را در سازگاری اجتماعی به وجود آورده است در چنین جوامعی افراد به سختی و به زحمت میتوانند خود را با محیط سازگار و با تغییرات و دگرگونیهای تازه و سریع همراه کنند. لذا از این حیث دارای تأخرهای فرهنگی، بیهنجاری و ناهنجاری، کشاکشهای مختلف اجتماعی، از خودبیگانگی و در سطحی وسیعتر، بیسازمانی و از همگسیختگی اجتماعی هستند
این بینظمیها و سازمانها منجر به عدم تعادل و ثبات اجتماعی در مقاطع مختلف زمانی و افزایش آسیبپذیریها و تحمیل بحرانهای مختلف اجتماعی شده است که در صورت عدم توجه و برنامهریزی صحیح میتواند نهتنها امنیت ملی- اجتماعی که امنیت وجودی و هستی شناختی آنها را با تهدید جدی کند - هادی،
کشور ایران در حالی سده اخیر را آغاز کرد که با چالش پیوستن به سرمایهداری جهانی روبهرو بود و اقدام به مدرنیزاسیون و صنعتی کردن کشور گرفت. بسط امکانات اشتغال و زندگی در برخی نقاط - عمدتاً شهرها - بر اثر توسعه مناسبات پیش سرمایهداری از یکسو، کاهش این امکانات در نقاط دیگر، زمینه مهاجرتهای داخلی و شهرنشینی در ایران را فراهم کرده است
شهر و شهرنشینی در ایران با بروز و ظهور مشکلاتی چون بیمسکنی و بدمسکنی، حاشیهنشینی و رشد زاغه ها و سکونت گاه های غیررسمی؛ چالشهای زیستمحیطی، عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، معظل دفع زباله و عدم بازیافت آن؛ مشکلات ترافیکی و آمد و شد؛ گسترش آسیبها و انحرافات اجتماعی؛ گسترش آسیب-های روانی و شخصیتی؛ مشکل توزیع عادلانهتر امکانات و خدمات شهری مورد نیاز شهروندان؛ مسئله تامین کار و درآمد برای همه آحاد شهروندان؛ انواع نارضایتیهای جمعی و ظهور پدیدهی وندالیسم و احساس عدم تعلق و بیگانگی با شهر همراه بوده است
بروز مفاسد اجتماعی یکی از تبعات ویرانگر حاشیهنشینی است. افزایش دزدی و سرقت، فساد اخلاقی و فحشا و موادمخدر، مزاحمتهای ناموسی، قتل و غارت، نمونههای بارز و آشکاری از پیامدهای مخرب حاشیهنشینی است. امروزه مناطق حاشیهنشین شهرها جرمخیزترین مناطق شهری به حساب میآیند. قاچاق، موادمخدر، اعتیاد، تجاوزات جنسی، زورگیری، اختفا و تجمع مجرمان، حبس، گروگانگیری، قتل، خودکشی، دفن اجساد به صورت غیرقانونی، آلودگیهای زیستمحیطی و نابسامانیهای مکانی و ... از جمله آسیبهای اجتماعی این مناطق است
مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ به دلیل وجود مشکلات اقتصادی، از اصلی ترین دلایل افزایش جمعیت حاشیه نشین شهرهای استان آذربایجانغربی محسوب می شود که باعث توسعه بیش از اندازه حاشیه این شهرها، بدون در نظر گرفتن مولفه های مورد نیاز زندگی شهری شده است به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ به دلیل وجود مشکلات اقتصادی، از اصلی ترین دلایل افزایش جمعیت حاشیه نشین شهرهای استان محسوب می شود که باعث توسعه بیش از اندازه حاشیه این شهرها، بدون در نظر گرفتن مولفه های مورد نیاز زندگی شهری شده است.
زندگی در فقر، زیر دکل های فشار قوی برق، کوچه ها و معابر خاکی، نبود امکانات بهداشتی، آموزشی، نبود امنیت افزایش آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد و طلاق به همراه بزه های متعدد بخشی از تصویر نامطلوب مناطقی است که حاشیه نشینی را با خود یدک می کشند - پایگاه خبری و تحلیلی دورنانیوز،1394، 12خرداد - . محله ی اسلام آباد کشتارگاه یکی از محلات حاشیه نشین در شهر ارومیه می باشد که از لحاظ کالبدی، اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی در سطح بسیار پائینی قرار دارد و جلوگیری از گسترش و بهبود وضعیت موجود این محله ضروری است. در این راستا تحقیق حاضر به شناسایی مهمترین آسیبهای اجتماعی ناشی از حاشیهنشینی در محله اسلامآباد کشتارگاه شهر ارومیه میپردازد. و این سوال مطرح میشود که؛ تاثیرگذارترین آسیبهای اجتماعی در محله اسلامآباد کشتارگاه شهر ارومیه کدامند؟
پیشینه تحقیق
آهی و همکاران - 1389 - در تحقیقی رابطه آسیبهای اجتماعی با امنیت اجتماعی با تأکید بر پدیده اعتیاد را مورد بررسی قرار دادند. نوع تحقیق حاضر پیمایشی و جامعه آماری آن را روسای سرکلانتری ها و افرادی است که بیش از 10 سال در بخشهای مبارزه با مواد مخدر سابقه خدمتی داشته اند. روش نمونه گیری پژوهش تصادفی ساده است و ابزار جمع آوری اطلاعات پژوهش این پرسشنامه محقق ساختهمی باشد. یافته های پژوهش نشان داد وضعیت خانوادگی و اقتصادی و فرهنگی با اعتیاد رابطه معناداری 0.01 دارد و همچنین در سطح اعتیاد با امنیت اجتماعی رابطه معناداری دارد؛ یعنی پدیده اعتیاد میتواند باعث برهم زدن امنیت اجتماعی گردد و هرچه گرایش به اعتیاد در جامعه بیشتر باشد امنیت اجتماعی به ویژه امنیت عمومی به مخاطره می افتد.
موسوی و همکاران - 1389 - در مقالهای تحلیل شاخصهای کمی و کیفی مسکن در سکونتگاههای غیررسمی - مطالعه موردی: محلهی شهرک قائم شهر قم را مورد بررسی قرار دادند. در این تحقیق با استفاده از روش تطبیقی به مقایسه شاخصهای مسکن در محله شهرک قائم با شهر قم و کشورهای در حال توسعه پرداخته شده است. نتایج نشان داد به توجه به سطح پایین آگاهیهای اجتماعی در شهرک قائم و بیاعتنایی ساکنان به سیاستهای تنظیم خانواده، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این محله بالا بوده و بعد خانوار 5.48 نفر میباشد. همچنین به این دلیل که درصد بالایی از خانوارهای ساکن در این محله خانوارهای افغانی میباشند، بعد خانوار در آنها بیشتر از خانوارهای ایرانی و حدود 6.7 نفر میباشد.
محسنی - 1390 - در مقاله ای به بررسی نسبت حاشیه نشینی با جرم و آسیب های اجتماعی پرداخته و تلاش کرد ضمن تحلیل چند بعدی این مسئله به معرفی سیاست ها و راهبرد های اجرایی به منظور پیشگیری از جرم و انحرافات اجتماعی در مناطق حاشیه نشینی پرداخته است.
صادقی و دویران - 1391 - در پژوهشی به تحلیل سطوح و عوامل ناامنی در سکونتگاه های غیررسمی پرداختند. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی و با بررسی های میدانی و توزیع پرسشنامه با انتخاب تعداد 115 نمونه آماری، به انجام رسیده است. نتایج پژوهش نشان داد، که تجمع ارازل و اوباش و وجود معتادان از جمله مهمترین و عمومی ترین دلایل ناامنی فضاهای مورد نظر می باشد. در ضمن، در اغلب فضاهای یاد شده، تمایل به عبور و مرور مطمئن، به جز در روز وجود ندارد . ضمن این که در مجموع، احساس امنیت مردان بیشتر از زنان می باشد.
نورانی و همکاران - 1392 - در پژوهشی به تحلیل امنیت در سکونتگاههای غیررسمی با تاکید بر آسیبهای اجتماعی - مطالعه موردی: محله خاک سفید تهران - پرداختند. روش تحقیق توصیفی -تحلیلی است و جمعآوری داده ها، به روش کتابخانهای و میدانی با استفاده از پرسش نامه بوده است. تحلیل ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرمافزار Expert Choice انجام شده است.
