بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق، شناسایی و شدت روابط بین عناصر دو مدل کارت امتیازی متوازن - - BSC و مدل تعالی - EFQM - در صنایع بزرگ استان اردبیل بود. روش پژوهش، توصیفی- همبستگی و همه جامعه آماری 180 نفری کارشناسان و مدیران صنایع بزرگ استان اردبیل، به روش سرشماری انتخاب شد. پایایی پرسشنامه ها با آلفای کرونباخ بررسی گردید. استفاده از آزمون های آماری همبستگی پیرسون، آزمون t تک نمونه ای و تحلیل رگرسیون خطی در نرم افزار spss، نشان داد که رابطه مثبت قوی بین مناظر - BSC - و شاخص های مرتبط در مدل تعالی - - EFQM وجود دارد و ضرایب رگرسیون در تاثیر مناظر - BSC - بر شاخص های مرتبط در مدل - EFQM - مثبت و در سطح بالایی معنی دار بود.
-1 مقدمه
سنجش عملکرد سازمان ها، یکی از قوی ترین ابزارهای مدیریتی است که می توان به کمک آن، اطلاعات مورد نیاز از وضعیت سازمان را به دست آورد. روش های متفاوتی برای سنجش و ارزیابی عملکرد طراحی شده است که مدیران سازمان ها با توجه به هدف از ارزیابی و نوع سازمان از روش یا مدل خاصی بهره می گیرند و یا با ترکیب و تلفیق چند مدل، مدل مورد نیاز خود را طراحی می کنند. مدل تعالی سازمانی - EFQM - 1 چارچوبی روشمند برای ارزیابی عملکرد سازمان ها در دو حوزه فرآیندها و نتایج حاصل از این فرآیندها است. دستاوردهای حاصل از ارزیابی در این مدل عبارت است از نقاط قوت سازمان و زمینه های قابل بهبود آن، که برای دستیابی به بهبودها، فهرستی از برنامه های الویت بندی شده را نیز پیشنهاد می کند - فرهی یزدی، . - 1388 این مدل دربرگیرندهی پنج شاخص توانمندسازِ »رهبری«، »سیاست و استراتژی«، »مدیریت کارکنان«، »منابع و شرکا« و » فرآیندها« و چهار شاخص نتایج »رضایت مشتری«، » رضایت کارکنان« و » اثر روی جامعه» « نتایج کلیدی عملکرد« می باشد. معیارهای توانمندساز بررسی می کنند که سازمان چه کارهایی را انجام می دهد و معیارهای نتایج نیز به دنبال آن هستند که بررسی کنند، سازمان چه دستاورهایی کسب کرده است - فضل اللهی، . - 1386 مهمترین هدف EFQM، بسترسازی یک دیدگاه سیستمی برای فهم رویکرد مدیریت، بر پایه 9 معیار کلی موجود در تمامی ساختارهای مدیریتی می باشد.
از طرف دیگر برخی از محققان مدل کارت امتیازی متوازن - BSC - 2 را یک چارچوب مدیریت عملکرد راهبردی منسجم می دانند که سازمان ها را در ترجمه اهداف راهبردی به سنجه های عملکردی مرتبط با آنها یاری می دهد - Kaplan & Norton, 2001 - سازمان هایی که از BSC استفاده می کنند، باید آن را با محیط خاص خودشان و همچنین فرآیندهای درونی خود هماهنگ سازند . - Kaplan & Norton, 1996 - در روش BSC علاوه بر مقیاس مالی، عملکرد سازمان از سه منظر مشتری ، فرایندهای داخلی، و رشد و یادگیری نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد - . - Banker , et al, 2004 از طرف دیگر BSC باعث متمرکزشدن عملکرد بر اهداف سازمان می شود و به عنوان ابزاری برای اولویت بندی اقدامات و تخصیص منابع به منظور تمرکز برحوزه های استراتژیک استفاده می شود. مدل EFQMباعث عمیق ترشدن رویکرد کارت امتیازی متوازن در کل سازمان خواهد شد - بختیاریان، . - 1386
برخی سازمان ها در تلاش اند تا مدل های دیگری را متناسب با وضعیت شان خلق نمایند، بسیاری از آنها از مدل تعالی EFQM و BSC الهام می گیرند، یا با پوشش دادن دو مدل بایکدیگر روش سومی را ایجاد می کنند. بهتر است در ترسیم مطابقت ها و تشابهات بین دو مدل با یک زبان مشترک گفتگو کنیم و زمینه ی درک شده ی مشترکی را برقرار نماییم - . - Gaelle & Carter, 2000اُلوی و دیگران - 1999 - به ارائه چارچوبی پرداختند که در آن معیارهای مدل تعالی EFQM را در رویکرد های BSC قرار داده است و نشان دادند که رویکردهای BSC چگونه جنبه استراتژیک تری به معیارهای مدل EFQM داده اند - . - Wongrassamee, et al, 2003 همچنین آندرسون و همکاران - - 2000، ادعا کردند که تجارب عملی نشان می دهد که مدل تعالی EFQM به همراه BSCمبنای بهتری را برای توسعه ی یک ابزار برای مدیریت استراتژیک یک سازمان ارائه می کند - . - Henrik, et al, 2000 نتایج این مقاله قدری متفاوت با نتایجیاست که اُلوی و همکاران - - 1999 ارائه کرده اند و در واقع مدل آنها را تعدیل کردند. همینطور لاموت و همکاران - - 2000، به ارائه ی مدلی جهت ایجاد زبانی مشترک بین دو مدل، برای گنجاندن شاخص های مدل تعالیEFQM در قالب کارت امتیازی متوازن پرداختند - . - Persico, 1986 طبق این مدل پنج شاخص توانمندساز EFQM تحت عنوان »توانمندسازهای کارت امتیازی متوازن« در یک سمت مدل قرار می گیرند؛ که رویکرد یادگیری و رشد، شامل شاخص های » رهبری«، »سیاست و استراتژی«، »مدیریت کارکنان «، » منابع و شرکا « بوده و رویکرد فرآیندهای داخلی، دربرگیرنده ی »شاخص فرآیندها« می باشد. همچنین در این مدل چهار شاخص نتایج EFQM تحت عنوان »نتایج کارت امتیازی متوازن« در سمت دیگر مدل قرار می گیرند، که رویکرد مشتری، شامل شاخص های »رضایت مشتری«، » رضایت کارکنان« و » اثر روی جامعه« بوده و رویکرد مالی، در برگیرنده» شاخص نتایج کلیدی عملکرد« است.
سازمان های موفق به تدریج یاد گرفته اند که چگونه استفاده از مدل تعالی EFQM به عنوان ابزار مدیریتی جهت هدایت تنظیمات اندازه گیری های عملکرد شبیه مدل BSC گسترش دهند . - Dahlgaard, 2008 - مدل BSC به عنوان یک رویکرد مدیریتی از طریق 4 منظر و ایجاد روابط علت و معلولی این مناظر مشخص می شود . - Davis & Albright, 2004 - موفقیت اهداف تعریف شده تحت مدل BSC می تواند از طریق شاخص های مناسب مدل تعالی EFQM تایید یا رد شود. از این رو با استفاده از چهارچوب شکل 1 ویژگی ها و شدت روابط بین چهار منظر BSC و شاخص های مدل تعالی EFQM آشکار می شود. شکل - - 1 چهارچوب روابط بین مناظر مدل BSC، شاخص های مدل EFQM - پسیک و دالگارد، - 2013 استفاده از EFQM باعث می شود که سازمان ها شناخت مناسبی از نقاط قوت و ضعف فرآیندهای خود به دست آورند. اما اینکه کدام یک از حوزه ها دارای الویت استراتژیک هستند، یا اقدام در کدام یک از حوزه ها، نتایج ارزنده تری را برای بهبود در عملکرد سازمانی به ارمغان می آورد، تشخیص داده نمی شود. استفاده توامان از مدل تعالی کسب و کار و کارت امتیازی متوازن، این مشکل را حل می کند. با توجه به مطالب فوق، سوال اصلی این تحقیق عبارتست از: وضعیت ابعاد مدل کارت امتیازی متوازن - BSC - و شاخص های مدل تعالی سازمانی - EFQM - در صنایع بزرگ استان اردبیل چگونه است؟ آیا بین ابعاد مدل کارت امتیازی متوازن - BSC - و مدل تعالی - EFQM - در صنایع بزرگ استان اردبیل رابطه معنی دار وجود دارد؟
-2 روش شناسی پژوهش
تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی است و روش آن توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این تحقیق شامل مدیران صنایع بزرگ استان اردبیل است که تعداد افراد شاغل در آن ها بیشتر از 150 نفر باشد. بر اساس گزارش اداره کل صنایع و معادن استان اردبیل و بررسی میدانی در بهار 1396، حدود 180 نفر در سطوح مختلف کارشناسان، مدیران، سرپرستان، هیئت مدیره و مدیرعامل صنایع بزرگ شرکت های ذوب آهن اردبیل، کارخانه آرتاویل تایر - - 31، کارخانه
