بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه اهداف کالبدی - فضایی به عنوان یکی از اهداف مهم برنامهریزی کاربری زمین بر پایه توسعه پایدار شهری قرار گرفته است. هدف این تحقیق بررسی میزان برخورداری مناطق شهر اهواز از کاربریها و امکانات شهری میباشد. روش این تحقیق توصیفی - تحلیلی است و با روشهای ارزیابی کمی و روش ضریب مکانی LQi با استفاده از استاندارد سرانهها و وزن هر کاربری به تحلیل توزیع کاربریها در مناطق مختلف شهر میپردازد.
تحقیقات نشان میدهد کاربریهای تفریحی - گردشگری و فرهنگی سرانه نامطلوبی دارند و کاربری مسکونی در شرایط خوبی قرار دارد. همچنین رتبه بندی مناطق نشان میدهد که منطقه سه از لحاظ برخورداری از امکانات و کاربریها بالاترین و منطقه هفت پایین ترین رتبه را دارا است. با استفاده از روش ضریب مکانی وزن هر کاربری در 8 منطقه شهر اهواز محاسبه و تفاوت مکانی کاربریها در هر منطقه نسبت به کل شهر مشخص گردید که نشان دهنده توزیع نامناسب کاربریها، عدم شناخت و برنامهریزی نامناسب در این زمینه میباشد.
مقدمه
در دو دهه اخیر توسعه شهرنشینی موجب تغیرات اساسی در الگوی کاربری زمین و فضای کالبدی شهر شده است . - Wu, Ye, Shi, & Clarke, 2014 - توسعه فیزیکی شهر فرآیندی پویا و مداوم است. اگر این روند سریع و بیبرنامه باشد فضا و کالبد شهر را با مشکل روبرو خواهد کرد. هماهنگ نبودن برنامهریزی با کاربری اراضی موجب عدم تطابق مناطق شهر میشود
امروزه برنامه ریزی کاربری اراضی شهری بر پایه دو اصل ارزش های توسعه پایدار و اعتلای کیفیت زندگی در پی تدوین معیارها و استانداردهای مناسب کاربری است در واقع هدف نهایی برنامهریزی کاربری زمین ایجاد نوعی تعادل اکولوژیک و عدالت اجتماعی در روند توسعه و عمران شهر است - خمر و گلزایی، . - 1391 چگونگی کاربری اراضی در پیوستگی با کالبد شهر، از عواملی هستند که شهر، منظر و سیمای خود را طی زمان در ارتباط با آنها بدست میآورد
مفهوم کاربری اراضی به معنای به کارگیری زمین برای اهداف مخصوص توسط انسان است
.برنامهریزی کاربری اراضی شهری، هسته اصلی نظام برنامهریزی شهری است. هدف از برنامهریزی کاربری اراضی، پیشنهاد آرایش فضایی و نظم مکانی مناسب برای کاربریها و فعالیت های شهری، بویژه در شهرهایی است که کاربریها ترکیب و تنوع زیادی دارند
برنامهریزی کاربری اراضی، همانا تخصیص بهینهی کاربری ها براساس سرانه ها و تراکم های شهری با توجه به ضوابط منطقه بندی است
و وسیلهای برای ساماندهی کالبدی - کارکردی فعالیتهای مختلف شهری به منظور افزایش کارایی شهری و جلوگیری از بروز نابسامانی و آشفتگی در نظام کالبدی شهری است
درسالهای اخیر مدلهای بسیاری برای تحلیل کاربری اراضی بکار گرفته شدند، از جمله؛ رگرسیون لجستیک، سلولهای خودکار، زنجیره مارکوو و ...
تخصیص زمین به کاربریهای گوناگون در سطح شهر باید به گونهای باشد که دسترسی به آنها برای تمامی افراد ساکن شهر به بهترین شکل و کمترین هزینه امکان پذیر باشد. در واقع توزیع و تخصیص متعادل کاربریها در برگیرنده تعیین مکان به صورتی است که همه گروه های اجتماعی معین با خصوصیات فضایی متنوع تا حد امکان از آن بهرهمند گردند. میزان و چگونگی توزیع خدمات شهری میتواند نقش موثری در جابجایی فضایی جمعیت و تغییرات اجتماعی داشته باشد از آنجایی که یکی از معیارهای توسعه پایدار شهری و عدالت توجه به توزیع متوازن خدمات و امکانات شهری است بنابراین توزیع خدمات شهری باید به گونهای باشد که عدالت اجتماعی برقرار شود
شهر اهواز به دلیل افزایش جمعیت، توسعه صنایع نفتی، مرکزیت استان، استقرار خدمات شهری، جذب جمعیت شهرها و روستاهای استان در دهههای گذشته تحولات کالبدی - فضایی وسیعی داشتهاست که سبب توزیع ناهمگون کاربری ها و خدمات در سطح شهر شده است. تحلیل میزان دسترسی به کاربریهای شهری، مدیران و مسئولان شهری را در اولویتگذاری و برنامهریزی صحیح کاربرهایی که دارای سرانه استاندارد توزیع متوازن نیستند یاری دهد. با توجه به اهمیت موضوع در این تحقیق تلاش شده است تا توزیع کاربریهای شهری در سطح شهر و مناطق 8 گانه شهر اهواز مورد بررسی قرار می گیرد.
ادبیات پژوهش
برنامه ریزی کاربری زمین
برنامهریزی کاربری زمین علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی میباشد. هدف اصلی برنامهریزی کاربری زمین استفاده بجا و مناسب از زمین و در نهایت آماده سازی آن جهت مصارف مختلف شهری است
در برنامهریزی کاربری راضی شهری تلاش میشود الگوهای اراضی شهری به صورت علمی مشخص شود و مکانیابی فعالیت های شهری در انطباق و هماهنگی بایکدیگر و سیستمهای شهری قرار گیرد
برنامهریزی کاربری اراضی شهری به معنای الگوی توزیع فضایی یا جغرافیایی عملکردهای مختلف شهر میباشد، عملکردهای چون نواحی مسکونی، صنعتی، تجاری، خرده فروشی و فضاهای تخصیص داده شده برای استفادههای اداری، مؤسسات، نهادهای اجتماعی وگذران اوقات فراغت
برنامهریزی کاربری اراضی شهری علم تقسیم زمین در مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده موثر از زمین و انتظام فضایی مناسب و کارآ صورت میگیرد - حبیبی و پوراحمد، . - 1384 برنامه ریزی کاربری اراضی شهری مجموعه فعالیت هایی است که محیط انسانی را مطابق خواسته ها و نیازهای جامعه شهری سامان می دهد
تحلیل تناسب کاربری اراضی یکی از امور مهمی است که از سوی مدیران شهری و برنامهریزان مورد توجه قرار میگیرد، و هدف آن شناسایی الگوی فضایی مناسب برای کاربری اراضی آینده شهر میباشد
هدف از برنامهریزی کاربری اراضی شهری، تعیین چگونگی اختصاص نواحی به کاربریهای مختلف میباشد. برنامهریزی کاربری اراضی شامل مراحل شناخت، برنامهریزی و اجرا میباشد.
