بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه کاربری زمین از اساسی ترین بخش های برنامه ریزی شهری است، زیرا مطالعات کالبدی و فیزیکی شهر در این بخش می گنجد. مطالعه کاربری زمین از آن جهت مهم است که راه را برای ارائه الگوی توسعه آتی شهر باز می کند. به گونه ای که یکی از اهداف برنامه ریزان وطراحان شهری دسترسی سریع وآسان به امکانات و منطقه بندی اصولی می باشد. لذا، مطالعه ی تعیین کمبودها و جانمایی کاربری فرهنگی - مذهبی در منطقه ی سه شهر اصفهان نیازمند بررسی وبرنامه ریزی جامع می باشد.
این امرازآنجا ضرورت دارد، که این منطقه ی شهری، بخش نسبتاً وسیعی از محدوده ی مرکزی شهر اصفهان را دربرمی گیرد و از نظر تاریخی بسیار اهمیت دارد. بنابراین برای رسیدن به توسعه ی پایدار و عدالت اجتماعی، بررسی و شناخت وضعیت موجود در مورد کاربری های مذکور ضروری است، که یکی از اهداف اصلی این پژوهش می باشد.
بنابراین با توجه به نقش و اهمیت فضاهای فرهنگی- مذهبی، در این پژوهش به بررسی این فضاها در منطقه سه اصفهان پرداخته وکمبودها و محدودیت ها را شناسایی کردیم. نوع مطالعه در پژوهش حاضر ترکیبی از روش های کتابخانه ای، میدانی و با استفاده از نرم افزار ARC GIS است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که ، منطقه مورد مطالعه از وضعیت مساعدی نسبت به کاربری های فرهنگی مذهبی برخوردار می باشد. و در منطقه از نظر این نوع کاربری ها محدودیت و کمبودی احساس نمی شود.
مقدمه
در حال حاضر رشد و توسعه روزافزون شهرها، نتیجه ی روند صنعتی شدن جوامع بشری است. بر این اساس در شهرها تنوع در کارکردهای مختلف روز به روز بیشتر شده و از دامنه وسیعتری برخوردار می گردد. با عنایت به نکته ی فوق، بررسی کاربری های زمین در شهرها که می بایستی براساس عملکردهای مختلف هر شهر تعیین گردد، مقوله ای پیچیده و در عین حال گسترده می باشد
برای انتخاب راهبردهای منطقی در محدوده ی شهر، به میزان توجه ما به موضوع برنامه ریزی شهری بستگی دارد که هسته اصلی آن را برنامه ریزی کاربری اراضی شهری تشکیل می دهد. برنامه ریزی که با مجموعه ای از اقدامات هدفمند می خواهد محیط مصنوع را در قالب مقدورات وخواست شهروندان نظم ونسق دهد - پورمحمدی،. - 1:1385
برنامه ریزی کاربری اراضی، علم تقسیم زمین و مکان برای کاربردها و مصارف مختلف زندگی است که به منظور استفاده مؤثر از زمین و انتظام فضایی مناسب وکارا صورت می گیرد. در این برنامه ریزی تلاش می شود که الگوهای اراضی شهری به صورت علمی مشخص شوند و مکان یابی فعالیت های مختلف در شهر در انطباق و هماهنگی با یکدیگر و سیستم های شهری قرارگیرد
زمانی که شهر توسعه می یابد هنگام استفاده از زمین های شهری منطقی است که زمین برای مصارف ویژه ای در نظرگرفته می شود تا از بهره برداری های غیر منطقی از زمین های شهری جلوگیری گردد؛ یعنی به سبب محدود بودن زمین شهری، از طریق منطقه بندی از اتلاف زمین شهری جلوگیری می گردد. در همه ی شهرها به ویژه شهرهای بزرگ، به موازات افزایش جمعیت شهری و توسعه ی شهر، ارزش منطقه بندی وکاربری زمین ازجهت ارائه خدمات ضروری به شهروندان بیشترشده است.
آشنایی با وضع موجود برنامه ریزی کاربری اراضی فرهنگی- مذهبی منطقه سه اصفهان تحولات سریع در دنیای امروز، امکان تحقق برنامه های بلند مدت را بدون بازنگری مستمر، نا ممکن ساخته است. علاوه بر این، امکانات، توانایی ها و الویت های جامعه شهری، مرتباً در حال تغییر است. بنابراین درک وضعیت کاربری های مختلف شهری و تعیین میزان کمبود و عدم تعادل در سطوح مختلف منطقه ای، به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر، مطرح می شود.
در این راستا از میان کاربری های مختلف شهری، کاربری های فرهنگی - مذهبی، به دلیل نقشی که در غنای فرهنگی جوامع شهری و روح و روان شهروندان دارند، الزامات خاص خود را می طلبد و از اهمیت شایانی برخوردارند؛ بنابراین آگاهی از وضعیت آنها، جهت برنامه ریزی و مدیریت این فضاها، امری ضروری است.
بیان مسأله پژوهش
برنامه ریزی شهری از جامعیت خاصی برخوردار می باشد و محتوای آن به نسبت عمق ارتباطی که با محیط شهر و ساکنان آن دارد، بسیار گسترده است. بنابراین، جهت تأمین نیازهای خدمات شهری و در نظر گرفتن عوامل مختلف اقتصادی و اجتماعی در یک سیستم برنامه ریزی شهری جامع و پویا از اولویت ویژه ای برخوردار است
با گسترش شهرنشینی، پیدایش نگرش ها و نظریه های جدید از قبیل کیفیت زندگی شهری، رفاه اجتماعی، عدالت اجتماعی، آسایش شهری و....، موضوعات جدیدی در عرصه برنامه ریزی کاربری زمین ایجاد شده است. که در الگوها و روش های پیشین، یا اصلاح نبوده و یا به صورت فرعی مورد توجه بوده است. با توجه به افزایش مسایل و مشکلات روحی و روانی و بروز بحران های اجتماعی شهری، ناشی از گسترش های بی رویه شهری، از جمله مهم ترین تغییرات به وجود آمده، متحول در فضاهای فرهنگی،مذهبی شهر، ضرورت توسعه و ایجاد فضاهای باز عمومی که اهداف اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فضای کا لبدی را در درون خود دارد، می باشد.
برنامه ریزی شهری در این شهر، باید همه جانبه، دوراندیش وآینده نگر باشد و نیز تمام جوانب مناطق شهری را در نظر بگیرد. به طوری که توزیع جمعیت وکاربری ها - فرهنگی، تجاری، مسکونی و ... - باید متعادل گردد. که توجه به این اوامر در بلند مدت به توسعه ی پایدار شهری منجر می شود. عدم توزیع متعادل امکانات و خدمات در مناطق شهری موجب بروز مشکلات شدید اجتماعی و اقتصادی می گردد.
برای رسیدن به توسعه ی پایدار انسانی در مناطق شهری اصفهان که یکی از اهداف مهم برنامه های توسعه است، نیاز به شناخت گذشته، بررسی وضع موجود، تحلیل روابط بین متغیرها و نیز آینده نگری دقیق داریم. این امر از آنجا ضرورت دارد که منطقه سه اصفهان جزء بافت قدیم شهر اصفهان محسوب می گردد و از نظر تاریخی بسیار اهمیت دارد.
بنابراین برای رسیدن به عدالت اجتماعی و کاستن مشکلات شهری باید با برنامه ریزی دقیق و اصولی توزیع کاربری ها متعادل گردد تا موجب ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان، افزایش دسترسی و رفاه ساکنان شهر و استفاده بهینه از خدمات و امکانات گردد.که با توجه به عوامل ذکر شده اهمیت و ارزش پژوهش را می رساند.
بنابراین با توجه به نقش و اهمیت فضاهای فرهنگی، نگارنده در این پژوهش سعی دارد به بررسی این فضاها پرداخته وکمبودها و محدودیت ها را شناسایی نماید. و نیز با توجه به اهمیت این نوع کاربری، کاربری های فرهنگی- مذهبی منطقه سه مطالعه شده است.
روش تحقیق
نوع مطالعه در پژوهش حاضر ترکیبی از روش های کتابخانه ای، میدانی می باشد و برای تجزیه و تحلیل و نمایش نقشه ها از نرم افزار ARC GIS استفاده شده است.
معرفی منطقه سه شهر اصفهان
منطقه سه اصفهان بخش نسبتاً وسیعی از محدوده مرکزی شهر اصفهان را در بر می گیرد که ازجنوب به رود خانه زاینده رود وخیابان های حاشیه آن، یعنی کمال اسماعیل ومشتاق اول، ازشمال به خیابان های سروش و مدرس، از شرق به خیابان بزرگمهر و از غرب به خیابان های چهارباغ عباسی، چهارباغ پایین محصور می باشد. وسعت این منطقه 11/817/250 مترمربع است که 17/4 درصد مساحت محدوده مرکزی و 8/5 درصد مساحت کل محدوده طرح جامع اصفهان را در برمی گیرد. باجمعیت 111/900 نفر و33/975 خانوارمی باشد
مناطق تاریخی و بافت کهن که به عنوان قلب شهرها تلقی می شوند به لحاظ دارا بودن اصالت وهویت تاریخی و فرهنگی به عنوان یک بافت شهری دارای پتانسیل های بالقوه ای هستند که مدیریت صحیح، حفظ و نگهداری از مجموعه های ارزشمند قدیمی وفرهنگی و تقویت سازمان کالبدی آن ها باعث پویایی شهرو رضایت شهروندان و بازدیدکنندگان خواهد شد. ارزش کالبدی این بافت ها را صرفاً نباید به ارزش های تاریخی و فرهنگی بلکه باید در ارزش های اقتصادی، عملکردی، گردشگری و... نیز دانست.
