بخشی از مقاله
چکیده
ایجاد رابطه عاطفی پایدار و موثر در فضای کلاس، یکی از مهمترین نکات در امر تدریس و فرآیند آموزش است. با ایجاد رابطه عاطفی معلم، دانشآموز میتواند با اطمینان خاطر و با انگیزه و علاقه در روند آموزش شرکت فعال داشته و از قبل آن فرآیند یادگیری از درصد بالایی از بازدهی برخوردارشود. در این مقاله کوشش شده است تا با روش تحقیق میدانی و توصیفی و تاسی از پژوهشهای انجام گرفته در حوزه تربیت و آموزش، به تاثیر ایجاد روابط عاطفی پویا و اثربخش بین معلم و دانشآموز در درس ریاضی، با توجه به نوع جهتگیری ذهنی دانشآموزان نسبت به این درس در دوره یاد شده، پرداخته شده و درنهایت ارتباط آن با یادگیری و میزان بازدهی واکاوی گردد. بعلاوه ضمن بهرهگیری از متد مشاهده عینی و مقایسه عملی در کلاس ریاضی پایه هفتم دوره متوسطه اول مدرسه آسیه ورامین از بین 120 نفر دانش آموز، در دو کلاس هر یک شامل 30 نفر با انتخاب تصادفی در قالب دو گروه الف و ب؛ با الگوی ثابت آموزش درس ریاضی و متغیر نوع برقراری رابطه عاطفی معلم، ارزیابی کمی و کیفی صورت گرفته است. نتایج حاصل حاکی از آن بود که به صرف برقراری ارتباط عاطفی موثر در کلاس درس ریاضی توسط معلم، یادگیری عموم دانشآموزان با ضرایب هوشی متفاوت در این درس به طرز چشمگیری افزایش مییابد.
مقدمه
درس ریاضی از جمله دروسی است که عملکرد مناسب در آن همواره برای دانشآموزان و والدین آنها از اهمیت بالایی برخوردار بوده و هست. شاید این اهمیت جنبهای تاریخی دارد؛ چرا که ریاضیات به عنوان علمی پایه و مورد استفاده در امور روزمره، در تاریخ و تمدن بشری مطرح بوده است. به هرحال اهمیت این رشته علمی - و در سطح آموزشی این درس - و مسائل مربوط به یادگیری آن بسیار بالا است. ریاضیات یک موضوع پیچیده است که زبان، کمیت و فضا را دربرمیگیرد، در آموزش این درس توجه به این نکته خارج از لطف نخواهد بود که دستیابی به سطوح پایین مهارتهای ریاضی نیز مستلزم تواناییهای بسیار پیچیده است. از طرفی این درس بگونهای است که به شدت از جانب دانشآموزان نهی میشود بگونهای که عمدهترین مشکل از نظر دانشآموزان سختی ارتباط و گاهی ناممکن بودن برقراری ارتباط با این درس و به تبع آن با معلمین این درس میباشد که بنا به ذهنیت اغلب دانشآموزان، معلم ریاضی همچون محتوی درسی آن فردی خشک و سرد و بیعاطفه است. این ذهنیت در دوران متوسطه بخصوص متوسطه اول نمود بیشتری دارد آنگاه که دانشآموز از دوران ابتدایی با تمام انعطاف پذیری آن خارج و پای در دورانی جدید میگذارد که وی را با سختی و پیچیدگی مطالب درسی و سنگینی آن مواجه میسازد؛ و فقدان یک رابطه صمیمی و عاطفی آن را کم جاذبهتر میکند.
در پایان دوران ابتدایی دانشآموزان وارد دوره متوسطه اول که شامل پایههای هفتم و هشتم و نهم است میشوند. رده سنی دانشآموزان در این دوره بین 13- 15سال میباشد که مصادف با دوران بلوغ دختران است. دورانی که آنان در اوج عواطف و احساسات قرار دارند و همین موضوع اهمیت برقراری روابط عاطفی را در مدرسه دوچندان مینماید. همچنین در این دوره دروس متعددی برای دانشآموزان پیشبینی شده است تا آنان را برای ورود به دوره دوم متوسطه و انتخاب رشته مورد علاقه آماده سازد. شناسایی تواناییها و دروس مورد علاقه دانشآموزان در این مقطع زمانی باید به بهترین نحو صورت گیرد زیرا وی با ذهنیتی خاص وارد این دوران میشود و متاثر از تمام وقایع و روابط و شرایط بوجود آمده در طی این سه سال تحصیلی، آرام آرام ذهنیت خود را راجع به دروس مختلف شکل میدهد و تصمیمگیری و برنامهریزی برای آینده خود را آغاز میسازد. نقش روابط عاطفی در این میان بسیار پررنگ جلوه میکند بگونهای که با برقراری یک رابطه مناسب میتوان ذهنیتی راجع به یک درس برای یک دانشآموز ایجاد نمود تا آینده وی متاثر از آن باشد. بعلاوه دروس علوم پایه - مانند ریاضی و ... - که از دروس اصلی دورههای ابتدایی و متوسطه است، به نوبه خود باید بتواند به دو هدف دست یابد؛ در این دروس، محتوا و روش باید بگونهای طراحی شود که از یکسو به نیازهای فطری دانشآموزان در زمینه شناخت محیط پاسخ گوید و به آنان در پیبردن به شگفتیهای جهان خلقت کمک کند و معرفت آنان را نسبت به خالق جهان افزایش دهد، و از دیگرسو، آنها را با دانش و بینش مورد نیاز زندگی حال و آینده آشنا سازد. همچنین ماهیت ومحتوای این علوم ازجهت ساختار، تنوع، پراکندگی و وسعت مطالب به گونهای میباشدکه یاددهی و یادگیری مطلوب درجهت نیل به اهداف یاد شده، مستلزم داشتن فضای آموزشی مناسب همراه با شرایط روانی وعاطفی مطلوب میباشد. بدیهی است که در این مسیر مهمترین کار، ایجاد رفتار مطلوب در سایه ارتباط خوب و مؤثر با دانشآموز است. ایجاد رفتار مطلوب در دانشآموزان، بخش مهمی از کار معلم و کلاس و زمینه مناسب برای یادگیری است. به نظر میرسد معلم ریاضی با آسیب پذیری بالقوه طرح شده فوق، در ایجاد موقعیت مطلوب و مفید کلاس درس به مهارت برقراری ارتباط مؤثر و مثبت با دانشآموزان نیاز بیشتری دارد.
تدریس و یادگیری موثر
در دنیای امروز، برنامههای آموزشی مطلوب باید ماهیت پویا داشته و به دنبال بازخوردهای محیطی بطور مرتب بازنگری æ اصلاح گردد. تدریس برنامه ریزی شده، یکی از اصول پذیرفته شده آموزش نوین است. این نوع تدریس بر مبنای اهداف مشخصی که با نگرش ایجاد تغییر در رفتار و عملکرد تهیه میشود، صورت میگیرد و تغییر رفتار از طریق تجربه æ ممارست به دست میآید. برای تغییر رفتار فراگیر لازم است شرایط ممارست دانشآموز فراهم گردد. معلم نیز وظیفه دارد که محیط مناسبی را برای نفکر و عمل دانشآموز فراهم آورد تا با شرایط مناسب، امکان مواجهه فراگیر با مشکلات ایجاد شود تا از این طریق، به رشد مهارتهای فکری و عملی لازم برای تجزیه و تحلیل و حل مشکلات دست یابد - عزیزی ، 2003 بر گرفته از لطفی،. - 1389 در کنار این عمل با فرآیند یادگیری مواجه هستیم که در واقع حاصل روند تدریس میباشد و میتوان اثربخشی تدریس معلم را در یادگیری دانشآموزان جستوجو نمود. زیرا تدریس یک فعالیت است، اما نه مانند دیگر فعالیتها؛ بلکه فعالیتی است که آگاهانه و بر اساس هدف خاصی انجام میگیرد. فعالیتی که بر پایه وضع شناختی فراگیران انجام میپذیرد و موجب تغییر آنها میشود؛ و در نهایت عمل تدریس یک سلسله فعالیتهای مرتب، منظم، هدفدار و از پیش طراحی شده است - کیا و نساج، . - 1386
یادگیری، فرآیند تغییر و پیشرفت مستمر افراد یا سازمانها است و در این فرآیند، باورهای بنیادی یا منطق غالب آنها تغییر نمیکند. آگریس و سکون این تعریف را »حلقه منفرد«، اسپندر »یادگیری صریح« و تروبرت »یادگیری انطباقی« یا »اولین نظم« نامیدهاند، این یادگیری، فرآیندی افزایشی و مستمر است که براساس تجربه و تعامل با محیط انجام میشود. یادگیری دوباره، جایگزینی ساختارهای دانش بیرونی با ساختارهای درونی است و این جایگزینی برای انطباق با ساختارهای محیط انجام میشود - «عدلی، . - 1389 به عبارت دیگر، »یادگیری و آموزش انسانی فرآیندی مستمر است که به دلیل افزایش سرعت تغییر در جوامع امروزی اهمیت بیشتری یافته است - 1«رفیع پور، . - 1391 در این میان »پیچیدگی عمل تفکر و یادگیری انسان و طبیعتنسبتاً دشوار و مجرد مقولات ریاضی، یادگیری ریاضی را با دشواریهای بیشتری نسبت به علوم نظری و تجربی مواجه کرده است. تجربه نشان داده است که با ایجاد شرایط و محیط مناسب، یادگیری ریاضیات برای بسیاری از افراد میتواند لذت بخش باشد - «علمالهدایی، . - 1381 لذا معلمان برای ارائه مؤثر درس در کلاس ریاضی میبایستی شرکت کردن کل دانشآموزان را تشویق کنند و علاوه بر کیفیت ارتباط، بازخورد مربوط به ریاضیات را فراهم کنند - . - Adler, 1999 در اکثر کلاسهای ریاضی، سؤال پرسیدن معلم و بازخورد آن به منظور انتقال اطلاعات به دانشآموزان استفاده میشود که منجر به برداشت معلم میگردد. نظر معلمان درمورد استفاده از گفتگو در کلاسهای ریاضی آنها، مرحله مهم جهت درک چگونگی تأثیر اجتماعی گفتگو بر یادگیری ریاضی دانشآموزان است . - Truxaw et al, 2008 - چنانچه معلمان بخواهند در روابط انسانی موفق باشند، باید انواع ارتباط و مهارتهای اساسی ارتباط را مدنظر قرار دهند - صالحیان ، » . - 1379روابط انسانی خوب، روابطی است که به سلامت روانی، اجتماعی
