بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری یکی از صنایع بزرگ در جهان است. گردشگری ورزشی نیز بخشی از گردشگری به شمار میآید که از تلفیق ورزش و گردشگری به وجود آمده است و با سرعت بالایی در حال رشد و تبدیل شدن به صنعت بزرگ و مستقل است. یکی از عواملی که بر توسعه گردشگری ورزشی در یک کشور اثرگذار است منابع طبیعی آن کشور است. بنابراین هدف اصلی این تحقیق تحلیل توسعه گردشگری ورزشی کوهستان در کلاردشت میباشد.
روش تحقیق در مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی میباشد که به صورت میدانی انجام شده است. سه گروه جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند: -1کارشناسان بخش گردشگری -2کارشناسان آژانسهای مسافرتی فعال در زمینه تورگردانی -3کارشناسان ورزشی - کوهنوردی - و همچنین این تحقیق به صورت موردی بر روی کوه علم کوه انجام شده.
ابزار گرد آوری دادهها شامل پرسشنامه، اطلاعات علمی موجود، نقشه کوهستان با مقیاس 1:50000، نقشههای ماهوارهای، منابع کتابخانهای و نوشتاری الکترونیکی میباشد. از تحلیل عاملی برای تعیین اهمیت جاذبههای طبیعی و ورزشی در شهر کلاردشت و مشکلات موجود در گردشگری کوهستان منطقه از دیدگاه کارشناسان استفاده شده است.
نتایج نشان میدهد که مقدار آزمون KMO برای این تحقیق برابر با 0/80 بوده و گویای این است که این دادهها برای تحلیل عاملی مناسب می باشند. مقدار بار عاملی برای جاذبههای مربوط به ورزشهای طبیعت گردی و کوهنوردی عدد بالایی میباشد که این امر نشان دهنده این است که کلاردشت توان توسعه گردشگری ورزشی کوهستان را دارد. همچنین مهمترین مشکلات گردشگری کوهستان در کلاردشت بر اساس دیدگاه کارشناسان با بار عاملی 0/75 مشکلات مربوط به زیر ساختها در بخش گردشگری کوهستان است.
-1مقدمه
بسیاری از مردم در جهان در حال توسعه در مناطق شهری زندگی میکنند.کوهها،دریاچهها، اقیانوسها،جنگل، جزیره، صحرا و دیگر مکانهای وحشی نشان دهنده مکانهای فرار و ارائه دهنده هیجان، تحریک و ماجراجوییهای بالقوه میباشند. این جابهجایی از یک حالت عادی به فوق العاده برای توریست یک تجربه لذت بخش است - . - Rojek & Urry,1997کوهها2 به طور خاص و به مدت طولانی به عنوان مقصد گردشگری3 مورد توجه بودند اما تا کنون این مقاصد ارزشمند مورد توجه افرادی قرار گرفتند که به
طور فعال و مستقل در جستجوی ماجراجویی بودند - . - Collister,1984 گردشگری با این حال سیستم ماجراجویی را گسترش داده است و کوهها از ویژگی برجسته در این تحولات میباشند.مناطق کوهستانی دارای اهمیت فراوانی برای صنعت گردشگری هستند.
با این حال توسعه و مدیریت منافع گردشگری در مناطق کوهستانی با مسائلی مرتبط است که در برنامههای جهانی برجسته میباشند. مناطق کوهستانی یک پنجم از سطح زمین را پوشانده و برای بیش از نیمی از جمعیت جهان منابع را تامین میکنند.
در میان مهمترین این منابع، منابع آب شیرین است که از مناطق کوهستانی به دست میآید. در بسیاری از مناطق کشورهای توسعه یافته،کوهها هسته اصلی محافظت از مناطق بیابانی میباشند. حدود 10 درصد از جمعیت انسانی ساکن کوهها هستند و کوهها جایگاه فرهنگهای گوناگون و بیشترین تعداد گروههای قومی میباشند
در سال 1990 تعهدی قوی نسبت به گردشگری در کوه به وجود آمد. پروژهها و برنامههایی در طول این زمان اجرا شد که شامل تحقیقات مرکز بین المللی توسعه یکپارچه کوه - - ICIMOD و تعدادی کتابهای مهم که رسیدگی به مسائل خاص ناشی از توسعه گردشگری کوه پرداختند. دوره جدید همراه با شواهدی از ادامه نگرانی و علاقه در این زمینه بوده است. هفتمین کنفرانس از کشوهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی - - 2001 بر روی تنوع زیستی از اکوسیستم کوهها تمرکز داشت. مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال 2003 را سال بین المللی کوهها و سال بین المللی اکوتوریسم اعلام کرده،کتاب Godde،Price،Zimmermann تحت عنوان Tourism and development in mountain Regain در افزایش آگاهی دانشگاهی، دولتی و مردمی سهم قابل توجهی داشت. گردشگری تعطیلات کوهنوردی تنها بخشی از ساختار گردشگری ماجراجویانه را تشکیل میدهد اما همچنان بین کوهنوردی و گردشگری راه مبهم و تاری وجود دارد که باید روشن شود.گردشگری ماجراجویی، مسافرت، ورزش و تفریح در فضای باز را به ارمغان میآورد.
این ممکن است به عنوان زیرمجموعه رو به رشد گردشگری در نظر گرفته شود اما در چارچوب وسیعتر تعامل تجربی، آن را متمایز میسازد. امروزه در کوههای سراسر جهان،کوهنوردی تقسیم شده و حتی از آن تعریف جدیدی میشود.کوهها به عنوان مقاصد خاص و جذاب برای گردشگری ماجراجویی میباشند که طیف وسیعی از گزینه های فعالیت در یک محیط و فرصتی برای تجربه در اوقات فراغت را ارائه میدهند
آنها همچنین مکانهای ناهموار خشن و دارای آب و هوای بد و شامل خطرات عینی مانند قرار گرفتن در معرض و شرایط عناصر افراطی و سنگ سست میباشند. فعالیت تفریحی کوه به طور ذاتی پرریسک بوده و خطرناک میباشد، با این حال این عدم اطمینان و آسیب شخصی که توام با هیجان است آن را در ردیف فعالیتهای ماجراجویی و چالش برانگیز قرار میدهد.
شهر کلاردشت یکی از شهرهای شمالی کشور به عنوان یکی از مقصدهای مهم گردشگری از جاذبه های گردشگری متنوع ومتعددی برخوردار است،که مشتمل بر جاذبههای طبیعی، جاذبههای یادمانی و تاریخی، جاذبههای فرهنگی و اجتماعی، جاذبه های صنایع دستی،که در مجموع بستر مناسبی برای توسعه انواع فعالیتهای گردشگری با انگیزه های متفاوت پدید آورده است. از این رو شناسایی عوامل افزاینده ارزش گردشگری برای مقصد کلاردشت میتواند به عنوان یکی از دغدغه های بازاریان و ذینفعان گردشگری قلمداد شود.کلاردشت در دوهه اخیر مورد توجه جدی گردشگران قرار گرفته است. مشاهدات میدانی بیانگر آن است که ارزش مکانی کلاردشت برای فعالیتهای گردشگری در سطح مطلوبی قرار دارد زیرا که تغییر ساختار اقتصادی منطقه بیانگر این مدعاست.
توسعه فعالیتهای مرتبط با گردشگری اعم از هتلداری، رستورانداری، حمل و نقل و توسعه خانههای دوم نمونهایی از شغلهای جدید در منطقه میباشد که با توسعه گردشگری شکل گرفته است. اما چالش اصلی این است کلاردشت نیز همانند بسیاری از مقاصد دیگر گردشگری دارای پتانسیلهای طبیعی و خاص نظیر رودخانه، کوهستان، دریاچه، جنگل و... می باشد.
در این راستا هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخگویی به سوال اصلی زیر است :
که آیا کلاردشت با توجه به داشتن طبیعت کوهستانی و ییلاقی توان توسعه گردشگری ورزشی کوهستان را دارد؟
-1مبانی نظری
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، گردشگری به طور فزایندهای به لطف ارائه خدمات، فرصتهای شغلی و درآمد خارجی به عنوان راهی برای تحریک رشد اقتصاد محلی میباشد
جریانات گردشگری به طور فزاینده در کشورهای جنوب در حال رشد میباشد. بر اساس برآوردها، گردشگران بین المللی در کشورهای در حال توسعه نشان دهنده حدود یک سوم مهاجران بین المللی در سراسر جهان است
تخریب محیط زیست یکی از نواقص گردشگری در مناطق در حال توسعه است
بخش بزرگی از صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه را گردشگری مبتنی بر طبیعت، به ویژه گردشگری در پارکها و مناطق حفاظت شده که در مناطق کوهستانی قرار گرفته تشکیل میدهد - . - IUCN,1994 برای مثال در برخی مناطق مثل رشته کوههای آلپ در اروپای غربی، رشته کوههای راکی در امریکای شمالی و تا حدی نیز هیمالیا از تواناییهای بالقوه گردشگری به خوبی استفاده شده است.
در حالی که بخش قابل توجهی از جمله مناطق کوهستانی جدا، غیر قابل دسترس و از راه به دور باقی میماند، جوامع کوهستانی اغلب به علت ایجاد مناطق حفاظت شده به حاشیه رانده شده اند و به طور معمول از همتایان خود در مناطق دشتی کم مرفه تر و فقر نیز هنوز هم در بسیاری از مناطق کوهستانی حتی در کشورهای توسعه یافته یک واقعیت انکارناپذیر میباشد
توسعه زیرساختها در این مناطق با دسترسی دشوار و آب و هوای خشن محدود شده است
ترسیم سیاستها و برنامهها در مناطق کوهستانی کمتر موثر است چرا که در طول تاریخ این مناطق کمتر مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفتند و بنابراین در اولویتهای توسعه مورد غفلت قرار گرفتند - . - Messerli and Ives,1997 گردشگری در مناطق کوهستانی در سراسر جهان در دهههای اخیر به سرعت توسعه یافته است و زمینه هایی را برای جوامع کوهستانی در استفاده از برخی فرصتهای اقتصادی فراهم کرده، در حالی که محیط زیست طبیعی سالم باقی میماند. اینگونه است که برنامهریزان و تصمیم گیرندگان را ترغیب به تدبیر و اتخاذ رویکردهای نوآورانه نموده که به دنبال ایجاد موازنه بین توسعه گردشگری و حفاظت از طبیعت در کوه است.
فصل 13 و دستور کار - UNCED - 21در مناطق کوهستانی تمرکز دارد و انگیزه خوبی برای همکاری با یکدیگر برای بسیج تلاشهای جهانی و منابع برای توسعه مناطق کوهستانی میباشد. یکی از هدفهای اصلی - - UNCED تنوع بخشیدن به اقتصاد کوه از طریق ایجاد و یا تقویت گردشگری با توجه به مدیریت یکپارچه مناطق کوهستانی است - - Robinson,1993:213 .بحث اصلی در پتانسیلها و مشکلات این صنعت است و باید در جستجوی روشهای بهتر برای گردشگری زیست محیطی بود. از زمان ظهور مفهوم توسعه پایدار تلاش شده تا هر جنبهای از توسعه با آن پیوند برقرار کند. گردشگری نیز از این قاعده مستثنی نیست، از این رو گردشگری پایدار نیاز است
نظریه گردشگری پایدار بر اهمیت حیاتی حفاظت از محیط زیست - Brander et al,1995 - به خصوص برای مقاصدی که در مناطق کوهستانی هستند - - United Nation,1993 تاکید میکند. سازمان جهانی گردشگری این شکل پایداری را به عنوان فرآیندی که باعث بهبود کیفیت زندگی جوامع میزبان و یک تجربه با کیفیت بالا برای مهمان و حفظ کیفیت محیط زیست تعریف میکند - . - WTO,1993 بحثهای زیادی در مورد تعاریف گردشگری وجوددارد اما تلاشهای کمی برای تعریف گردشگری ماجراجویی کوه انجام گرفته
مطابق با تعریف کوهنوردی فقط یک بخش از گردشگری مبتنی بر طبیعت2 است، یک اصطلاح فراگیر از اشکال بیشمار از گردشگران است که به عنوان یک نتیجه یا حق درخواست از طبیعت منطقه سرچشمه میگیرد.
به منظور بحث در اینجا گردشگری ماجراجویی کوه شامل چند ایده میباشد.
- اول آنکه بر روی یک مشارکت عملی برای گردشگری تمرکز دارد.
- دوم،گردشگری ماجراجویی کوه یک مشارکت در کسب و کار است. مانند دیگر صنایع، شرکتهای بزرگ تمایل به تسلط بر بازار گردشگری ماجراجویی و رقابت با هم دارند
