بخشی از مقاله
- چکیده فارسی
گیاه دارویی لعل کوهستان - . - Oliveriadecumbens Vent از مهمترین گونه های اسانس دار جنوب غرب ایران است که بدلیل خواص دارویی موثر در درمان بیماریهای دستگاه گوارش کاربرد وسیعی در طب سنتی این منطقه دارد. در این تحقیق توده های مختلف از سه رویشگاه مهم در استان خوزستان شامل بهبهان، شوشتر و مسجد سلیمان جمع آوری و به روش تقطیر با آب توسط دستگاه کلونجر اسانس گیری شد. سپس در قالب یک طرح آماری کاملا تصادفی بهمراه 3 بار تکرار درصد تخریب رادیکالهای آزاد DPPH در غلظت های مختلف اسانس شامل 50، 100 ، 200، 300 و 400 میکرولیتر - - µl جهت تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی اسانس، محاسبه شد. تست آنتی اکسیدانی، لعل کوهستان را از نظر خواص آنتی اکسیدانی، گیاهی پر اهمیت نشان داد. در این تحقیق میزان IC50 لعل کوهستان بومی منطقه شوشتر، مسجد سلیمان و بهبهان به ترتیب34/21 ،26/85 و 21/23 بدست آمد.درنهایت می توان گفت اکوتیپ بهبهان با بیشترین خاصیت آنتی رادیکالی می تواند بعنوان منبع طبیعی جدیدی جهت تامین آنتی اکسیدان، در نظر گرفته شود.
کلمات کلیدی: آنتی اکسیدان، اسانس، خوزستان، لعل کوهستان.
-مقدمه:
یکی از مهمترین و با ارزش ترین ترکیبات شیمیایی موجود در گیاهان دارویی، آنتی اکسیدانها می باشد. امروزه با تغییر سبک زندگی و بالارفتن استرس، میزان عوامل اکسیداتیو در بدن افزایش یافته است - . - Esteghamati et al., 2001کاربرد آنتی اکسیدان ها در موادغذایییکی از مؤثرترین روشهایکُند کردن اکسایش لیپدها ومحافظتاجزایسلولانسانیدربرابرخطررادیکالهایآزاداست. شواهدی در دست است که رژیم های غنی از آنتی اکسیدان های گیاهی ، سلامت انسان را از دیدگاه سرطان زایی و بیماری های کرونری قلب کمتر به خطر می اندازند - . - Saidi, 2014لعل کوهستان - Oliveriadecumbens Vent. - ، گیاهی علفی، یکساله و معطر از خانواده چتریان است که در استان خوزستان در مناطق مختلف با خاکهای گچی و مارنی در شهرهای امیدیه، آغاجری، مسجد سلیمان، شوشتر، دزفول و بهبهان وجود دارد - . - Mozafarian, 1999
مطالعات گیاهشناسی و استفاده های دارویی این گیاه در طب سنتی ایران نشان می دهد که از زمانهای بسیار دور در نیمه غربی ایران از گیاه دارویی لعل کوهستان، جهت درمان سوء هاضمه، اسهال، دردهای شکمی و رفع تب استفاده می شد - . - Amin et al., 2005 بر اساس تحقیقات بعمل آمده، اسانس حاصل از گلها و سرشاخه های گل دار این گیاه، دارای اثرات ضد میکروبی قوی است - . - Mahboubi et al., 2008 از آنجا که تاکنون اثرات آنتی اکسیدانی اکوتیپ های لعل کوهستان در استان خوزستان مورد بررسی و مقایسه علمی قرار نگرفته، بدین منظور تحقیق حاضر جهت معرفی و شناسایی اکوتیپ های مختلف به لحاظ فعالیت آنتی رادیکالی اجرا گردید.
-مواد و روش ها
در این مطالعه توده های لعل کوهستان در تابستان 1394 از شهرهای مختلف استان خوزستان - مسجد سلیمان، شوشتر و بهبهان - جمع آوری گردید. پس از خشک شدن نمونه ها در سایه اتاق، 100 گرم از هر نمونه را جدا نموده و با دستگاه خردکن کاملا خرد کرده، سپس اسانس گیری به روش تقطیر با آب1 بوسیله دستگاه کلونجر2به مدت 4 ساعت برای هر نمونه انجام شد.اندازه گیری مقدار آنتی اکسیدانی اسانس جمع آوری شده در گیاه لعل کوهستان براساس روش Tohidi و همکاران - Tohidi et al., 2017 - ، با اندکی تغییرات بدست آمد. اساسکاراینروشبرمصرفرادیکالهایDPPH3 محلولدرحضورآنتیاکسیدان - اسانس لعل کوهستان - وسنجشتغییررنگمحلولتوسطدستگاهاسپکتوفتومتراست - . - Hosseini et al., 2014
در ابتدا غلظتهای مختلف اسانس شامل: 50، 100، 200، 300 و 400 میکرولیتر انتخاب گردید، در مرحله بعد هر یک از غلظتهای فوق با واکنشگر شامل حجم 1 میلی لیتر از محلول 0/1 میلی مولارDPPH - معادل 0/04 گرم DPPH در لیتر متانول 95٪ - و 3 میلی لیتر متانول %95، مخلوط شد سپس هر یک از محلول های فوق برای مدت زمان 60 دقیقه در تاریکی تکان داده شد . در نهایت جذب محلولهای حاصله بعد از این مدت زمان در طول موج 517 نانومتر، هم برای شاهد - واکنشگر بدون نمونه - و هم برای نمونه ها، با استفاده از دستگاه اسپکتوفتومتر اندازه گیری شد و درصد RSC - درصد کاهش ظرفیت رادیکالی یا همان فعالیت آنتی اکسیدانی - ، محاسبه شد. مقایسه میانگین داده ها نیز با استفاده از آزمون دانکن در سطح 5 درصد و یک درصد انجام شد.
- نتایج و بحث
نتایج بدست آمده بیانگر وجود اختلاف معنی دار میان غلظت های مختلف اسانس لعل کوهستان در مناطق مختلف به لحاظ درصد تخریب رادیکالهای آزاد DPPH، در سطح % 1 بود . بالاترین درصد تخریب رادیکالهای آزاد، برای غلظت 400 میکرولیتر - - µl در منطقه بهبهان با 97/06 درصد و از سوی دیگر کمترین درصد تخریب رادیکالهای آزاد، برای غلظت 50 میکرولیتر - - µl در منطقه شوشتر با 81/32 درصد بدست آمد - نمودار شماره 1 و . - 3 بررسی نتایج حاصل از آزمایش اندازه گیری مقدار آنتی اکسیدان در اکوتیپ های لعل کوهستان بیانگر وجود مقادیر قابل قبول آنتی اکسیدان در این گیاه دارویی است که می تواند بعنوان منبع طبیعی جدیدی برای تامین آنتی کسیدان در صنایع غذایی، دارویی و صنعتی درنظر گرفته شود زیرا مصرف آنتی اکسی دانهای طبیعی از عوارض جانبی کمتر و اثرات درمانی بهتر برخوردار است.
مطالعه تاثیر غلظت اسانس لعل کوهستان جهت تخریب رادیکالهای آزاد DPPH نشان داد تفاوت معنی داری میان تیمارهای غلظت های مختلف اسانس شامل50، 100، 200، 300 و400 میکرولیتر - - µl وجود دارد بنابراین غلظت 400 میکرولیتر بعنوان بهترین تیمار این تحقیق شناسایی شد. همجنین در این مطالعه بیشترین و کمترین میزان IC50 - غلظتی که باعثحذف رادیکالهای آزاد به میزان 50درصد میشود - به ترتیب در اکوتیپ شوشتر و بهبهان بدست آمد. در نتیجه می توان گفت اسانس حاصل از اکوتیپ بهبهان با وجود داشتن کمترین میزان IC50 ، بالاترین خاصیت آنتی اکسیدانی را در این روش دارد.
