بخشی از مقاله
چکیده :
هدف این پژوهش بررسی رابطه بین مهارتهای اجتماعی و سلامت روان با پیشرفت تحصیلی دانشجویان بود . جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایذه در سال 1394بود که از بین آنها 100 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. در این پژوهش به منظور گرد آوری داده ها از پرسشنامه های سلامت روان 28 سوالی - GHQ - و پرسشنامه مهارت اجتماعی استفاده شد. جهت تحلیل های آماری از روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شده است.
نتیجه تحقیق نشان داد که بین عدم سلامت روان و پیشرفت تحصیلی رابطه منفی و بین مهارتهای اجتماعی و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت معناداری وجود دارد. با توجه به نتایج تحلیل رگرسیون 28 درصد از واریانس متغیر ملاک پیشرفت تحصیلی توسط متغیرهای پیش بین سلامت روان و مهارت های اجتماعی تبیین می شود . همچنین ضرایب رگرسیون نشان می دهد که به ترتیب اهمیت عدم سلامت روان با ضریب بتا -0/47 متغیر ملاک پیشرفت تحصیلی را پیش بینی نمود و متغیر پیش بین مهارت های اجتماعی تأثیر کمتری بر پیش بینی متغیر ملاک میزان پیشرفت تحصیلی داشت و از معادله رگرسیون حذف شد.
مقدمه:
پیشرفت تحصیلی موضوعی است که در سال های اخیرمورد توجه بسیاری از روانشناسان، محققین و نظام آموزشی بسیاری از کشورها قرار گرفته است. عوامل متعددی از جمله عوامل محیطی، شرایط جسمانی، انگیزش، هوش هیجانی و مهارت های اجتماعی و سلامت روان بر پیشرفت تحصیلی تأثیر گذار هستند. پژوهش حاضر به بررسی رابطه مهرات اجتماعی و سلامت روان با پیشرفت تحصیلی می پردازد.
بهداشت روان به مفهوم تأمین و ارتقاء سلامت روانی فردی و اجتماعی، پیشگیری از ابتلاء، درمان مناسب بیماری ها و اختلالات روانی و توانبخشی به بیماران بیش از ده سالی است که سابقه دارد - بوالهری 1389، ص:. - 1 سازمان جهانی بهداشت - who - سلامت »نه تنها نبود بیماری یا معلولیت«، بلکه »حالت بهینه خوب بودن جسمی، روانی و اجتماعی« تعریف کرده است - سازمان جهانی بهداشت به نقل نوربالا، 1390، ص . - 151: از نظر سازمان بهداشت جهانی سلامت روانی عبارت است از: قابلیت فردی در برقراری ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی خویش و حل مناسب و منطقی تعارض های هیجانی و تمایلات شخصی خود.
بهداشت روانی به ظاهر به معنی سلامت است، اما سلامتی فقط نداشتن بیماری نیست فرد سالم علاوه بر اینکه بدنی سالم دارد باید خوشحال و راضی هم باشد او باید توانایی برخورد با مشکلات، محدودیت ها و شکست ها را داشته باشد و بتواند به راحتی همگام با دیگران کار و زندگی کند. او نه تنها از زندگی لذت می برد بلکه می تواند با این کار دیگران را هم به لذت بردن از زندگی علاقمند نماید.
این فرد دیگران را آزار نمی دهد و به زحمت نمی اندازد. چنین فردی را که از نظر جسمی، روانی و اجتماعی طبیعی است و وضعیت خوبی نیز دارد را می توان سالم خواند. بنابراین نبود بیماری و داشتن توانایی لذت بردن، تحمل، حل مشکل، ارتباط، کار و سازگاری از نشانه های سلامت روانی است - بوالهری،1389،ص:. - 9 مازلو بهداشت روانی را حل تأمین نیازها و شکوفا شدن استعداد ذاتی انسان های می داند - میرکمالی به نقل از امینی،1386، ص:. - 146 به عقیده آدلر - 1973 - سلامت روانی یعنی داشتن اهداف مشخص؛ روابط خانوادگی مطلوب و کمک به همنوعان و کنترل عواطف و احساسات خود - وردی به نقل از امینی،1380،ص: - 146 همچنین رسینی - 1999 - سلامت روان را حالت ذهنی، همراه با سلامت هیجانی نسبتاً رها شده از نشانه های اضطراب و ناتوانی در برقراری روابط سازنده، مقابله با خواسته ها و محرک های تنش زایی زندگی می داند.
بدیهی است که شکل گیری ذهن علمی قوی و دستیابی به توانایی های لازم در جهت کسب موفقیت تحصیلی به صورت خلق الساعه تحقق نمی پذیرد و عوامل تشکیل دهنده این ظرفیت در طی سالیان تحول شخصیت شکل می گیرد وبه این ترتیب نقش کانون خانواده در ایجاد این ظرفیت ها برجسته می گردد. محرومیت از پدر یکی از شرایط خاص؛ خانوادگی است که می تواند به عنوان یکی از متغیرهای مهم محیطی اثرات ویژه ای بر رشد عمومی و ابعاد مختلف کودک به خصوص؛ در زمینه سلامت روانی، سلامت جسمانی و عملکرد تحصیلی داشته باشد.
تأثیر فقدان پدر بر شخصیت، سازگاری و سلامت روانی کودک یکی از موضوعاتی است که در خصوص کودکان محروم از پدر همواره مورد توجه بوده است - نیسی و همکاران، به نقل حدادی کوهسار و همکاران،1386،ص:. - 3 این افراد غالباً در نوجوانی و بزرگسالی با اختلالات عاطفی و شخصیتی متعدد روبه رو خواهند شد و بررسی ها نشان دادند که محرومیت های عاطفی به همان اندازه برای کودکان زیان آورند که محرومیت های غذایی و فقدان والدین برای کودک ضایعه ی بزرگی محسوب می گردد.
از آنجایی که این فشارهای روانی تهدید کننده سلامت روانی جامعه بشری است، قبل از هر چیز عوارض ناشی از این فشارهای روانی و چگونگی برخورد، مقابله و تعدیل آنها به خصوص در رابطه با محرومیت از پدر برای سلامت جامعه ی امروز و فردا لازم است - حاتمی به نقل حدادی کوهسار و همکاران،1386،ص:. - 3 هدف اصلی سلامت روانی کمک به همه افراد در رسیدن به زندگی کامل تر، شادتر، هماهنگ تر، شناخت وسیع و پیش گیری از بروز اختلالات عاطفی و رفتاری است. مقابله با بیماری های روانی برای ایجاد جامعه ی سالم از وظایف اصلی دولت ها و افراد جامعه است و هر اجتماعی که خواستار بهزیستی و شادکامی افراد خود است، باید مردم سازگار و هماهنگ پرورش دهد.
بررسی های صورت گرفته در مورد سلامت روانی، نقش ویژه آن را در رفتار آدمی روشن نموده است. این مطالعات گاه زمینه های تحصیلی،گاه شغلی، آسیب شناختی و گاه مستقیماً مساله سلامت را در بر گرفته اند و باید توجه داشت که سلامت تنها به نبود بماری جسمانی و ناتوانی روان شناختی اطلاق نمی گرددف بنابراین بنیادی است که تمامی کوشش های آدمی را در بر دارد و وجوه گوناگون فرد را متأثر می سازد. بدین خاطر، سلامت در برگیرنده مؤلفه های ذهنی و جسمی است.
بر اساس دانشنامه بریتانیکا - Encyclpedia of Britanica - در 1994 به سلامت به عنوان توان مستمر بدنی، روانی و اجتماعی فرد برای مقابله با محیط نگاه می کند. نباید این نکته را نیز از نظر دور داشت که نگرش فرد به وضعیت سلامت خود نیز مورد توجه برخی از صاحب نظران واقع شده است - شهیری و چترچی،1383،ص:. - 24 مدرسه تنها محل یادگیری خواندن، نوشتن و حساب کردن نیست، بلکه جایی است که کودکان و نوجوانان مهارت های زیادی، از جمله مهارت های اجتماعی لازم برای ورود به جامعه فردا می آموزند.
مهارت های اجتماعی، مهارت های اند که آنان را برای تعامل با سایر افراد اجتماع شان آماده می کنند - سحشور،1385،ص:. - 26 مهارت های اجتماعی رفتارهایی هستند که به مردم برای کنش متقابل با دیگران کمک می کند. درمدرسه کنش متقابل ممکن است با هم کلاسی ها، معلمان و سایر کارمنان مدرسه باشد. در مراحل بعدی زندگی این کنش متقابل با همکاران، سرپرستان، دوستان و افراد دیگری برقرارمی شود که شخص؛ ملاقات می کند - سلیمانی، 1390،ص: . - 35 در مورد مهارت های اجتماعی در متون مختلف تعاریف زیادی ذکر شده است. »مهارت های اجتماعی به رفتارهای آموخته شده و مقبول جامعه اطلاق می شود.
رفتارهایی که شخص می تواند با دیگران به خوبی ارتباط متقابل برقرار کند که به بروز پاسخ های مثبت و پرهیز از پاسخ های منفی می انجامد« - کارتلج، بی تاف ترجمه نظری نژاد ،1385،به نقل از درویش پور و همکاران:ص:19، . - 1389 گرشام و الیوت - 1997 - معتقدند »مهارت های اجتماعی رفتارهای اکتسابی جامعه پسندی است که فرد را قادر می سازد تا آن گونه با دیگران در تعامل باشد که واکنش های مثبت را فراخوانده و از واکنش های منفی آنان اجتناب کند و فرد را قادر می سازد تا با افراد دیگر رابطه برقرار کند. مهارت اجتماعی رفتارهای آموختنی هستند که بر روابط میان افراد تأثیر می گذارد.
این مهارت ها از رفتارهای مشخص و مشتمل برتوانایی شروع ارتباط و ارائه پاسخ تشکیل شده اند و احتمال دریافت تقویت اجتماعی را به بیشترین حد می رساند و نیز ماهیتی تعاملی دارند و وابسته به موقعیت هستند - مریل و گیمپل،1998، به نقل از یوسفی و دیگران و به نقل از درویشی و همکاران 1389،ص:. - 19 و بیشتر روان شناسان بر این باورند که مهارت های اجتماعی مجموعه رفتارهای فراگرفته و قابل قبولی هستند که فرد را قادر می سازد با دیگان رابطه مؤثر داشته باشد و از عکس العمل های نامعقول اجتماعی خودداری کند.
همکاری، مشارکت با دیگران، کمک کردن آغازگر برقراری رابطه، تقاضای کمک کردن، تعریف و تمجید از دیگران و تشکر و قدردانی کردن مثال های از مهارت اجتماعی به شمار می آیند. - گرشام، 1982، گرشام الیوت، 1987، الیوت و گرشام، 1993، به نقل از حدادی و همکاران، 1386، ص:. - 187 مهارت های زندگی توانایی های هستند که به ما کمک می کنند تا در موقعیت های مختلف، عاقلانه و صحیح رفتار کنیم، به طوری که آرامش داشته باشیم، لذت ببریم و در عین حال با دیگران ارتباط سازگارانه و مفیدی برقرار کنیم و بدون توسل به خشونت یا خودخوری بتوانیم مسائل پیش آمده را حل کنیم و ضمن کسب موفقیت در زندگی احساس شادمانی داشته باشیم. مهارت های اجتماعی شامل قابلیت هایی می شوند که تواماً هوش اجتماعی نامیده می شوند. مهارت های اجتماعی شامل بیان افکار درتبادلات اجتماعی، دانش نسبت به نقش ها و ارزش های اجتماعی، مهارت درک شرایط مختلف اجتماعی، مهارت های حل مسئله و مهارت های ایفای نقش های اجتماعی است.
