بخشی از مقاله
چکیده
دما از عمده ترین و اساسی ترین عناصر تاثیر گذار در صنعت گردشگری محسوب می شود . با توجه به اینکه ارتفاع نقش مهمی در تغییرات دمای هوا دارد بنابراین آگاهی از رابطه دما با ارتفاع در بهبود روند برنامه ریزی در صنعت گردشگری خصوصا طبیعت گردی می تواند بسیار موثر باشد.
در این مطالعه به منظور تحلیل همدید رابطه دما با ارتفاع در استان آذربایجانشرقی از آمار 27 ایستگاه سینوپتیک و کلیماتولوژی استفاده شده است.نتایج نشان می دهدکه توزیع دما در سطح استان از الگوی منظمی پیروی نمی کند به صورتی که کمترین میانگین دما در مناطق شرقی که دارای ارتفاع بیشتری هستند و بیشترین دماها در مناطق شمال غرب و شمال شرق استان - مناطق پست - رخ می دهد و همینطور مشخص گردید که ارتفاع بیشترین تاثیر را بر تغییرات دمایی و توزیع ناهمگون دما در سطح استان داشته و بعد از این عامل، عرض جغرافیایی بیشترین تاثیر را بر نحوه توزیع دما در سطح دارد.
-1 مقدمه:
پراکندگی فشار بوسیله تشکیل و عبور سیستمهای فشار در طول سال کنترل می شود و به جهت اینکه در فصول مختلف سال سیستمهای مختلفی از ایران عبور می کند بنابراین الگوهای فشار نیز در فصول مختلف سال متفاوت می باشند و همه این عوامل در تنوع آب و هوای یک منطقه تاثیر زیادی خواهد داشت.علاوه بر اینکه وضعیت دمایی یک منطقه می تواند تا حدود زیادی از پراکندگی مکانی و زمانی الگوهای فشار حاصل شود وضعیت و چگونگی پراکندگی دما از تنوع توپوگرافی ، طول و عرض جغرافیایی و سایر عوامل نیز متاثر میشود بنابراین پراکندگی و وضعیت دما در مناطق گوناگون می تواند متاثر از یک دسته عوامل محلی که در محل موجود می باشند و از سالی به سال دیگر تغییر نمی کند باشد یا اینکه متاثر از عوامل بیرونی شامل گسترش سیستمهای فشار نواحی مجاور بر روی مناطق مختلف حاصل گردد همه این عوامل باعث می شود که توزیع مکانی و زمانی دما از الگوی منظمی پیروی نکند.
دما از عمده ترین و اساسی ترین عناصر در تعیین نقش و پراکندگی بقیه عناصر اقلیمی به شمار می رود. در ایران دمای هوا به شدت تابع ارتفاع، عرض جغرافیایی و محتوای رطوبتی جو است. اثر ارتفاع بر دمای هوا بسیار چشمگیرتر و صدها برابر اثر عرض جغرافیایی است.حاکمیت پرفشارجنب حاره بویژه در دوره گرم سال خصوصا در عرضهای جنوبی تر و حاکمیت پرفشار سیبری در دوره سردسال بویزه در شمال شرق، بر دمای ایران اثر چشمگیری دارد
بدنورز - 4 - 2008 با استخراج نقشه های slp و نقشه های 500 هکتوپاسکال hgt برای نواحی شمالی آتلانتیک مشاهده نموده است که با شکل گیری الگوهای کم فشار در مناطق شمال آتلانتیک و در عین حال حاکم شدن پرفشار عمیقی بر بالای دریای مدبترانه و تحت تاثیر قرار گرفتن قسمتهایی از اروپا باعث گردیده که توده هوای سردی این مناطق را فرا گرفته باعث سرمای هوا در این مناطق گردد.
زاهدی و همکاران - - 1386 به منظور شناسایی تغییرات زمانی و مکانی دمای شمال غرب ایران با استفاده از روش میان یابی tpss منحنی های همدمای منطقه شمال غرب را ترسیم کرده اند و سپس بر اساس روش آماری به بررسی تغییرات زمانی دمای شمال غرب پرداخته اند و با بهره گرفتن از رگرسیون خطی مشخص گردیده است که شمال غرب ایران در دوره آماری مورد مطالعه منطقه همگنی از لحاظ دمایی نبوده و متوسط دمای سالانه با ارتفاع رابطه معکوس و معنی داری داشته است.
عساکره - - 1386 میانگین سالانه دمای تبریز را جهت بررسی احتمال وجود روند در آن مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیده است که دمای شهر تبریز طی نیم قرن اخیر از روند افزایشی برخوردار بوده است.
ابراهیمی و همکاران - - 1387 در بخشی از پژوهش خود به منظور بررسی تغییرات دما در دشت مشهد از روش رگرسیون خطی، نمایی و درجه دو استفاده کرده اند.
عساکره - - 1387 ضمن معرفی روش میان یابی کریجینگ به عنوان یکی از روش های دقیق و پرکاربرد، به میان یابی بارش در ایران پرداخته است.
جهانبخش و ذوالفقاری - - 1387 به منظور بررسی الگوهای زمانی و مکانی بارش های روزانه الگوهای سینوپتیک حاکم،بعد از ناحیه بندی مناطق بارش،الگوهای سینوپتیک حاکم بر هر کدام از نواحی بارش را بر اساس نقشه های سینوپتیک کوچک مقیاس اطلس هاس روسی در دو سطح 500 هکتوپاسکالی و سطح زمین شناسایی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده اند.
جهانبخش و باباپورباصر - 1387 - با استفاده از مدل آریمای باکس- جنکینز به بررسی و پیش بینی متوسط دمای ماهانه تبریز پرداخته و با استفاده از مدل فوق متوسط دمای ماهانه تبریز را با استفاده از روش خودهمبستگی و خودهمبستگی جزئی و کنترل نرمال باقی مانده ها با بکارگیری آزمون کولموگروف اسمیرنوف بررسی کرده اند و بر اساس آن متوسط دمای ایستگاه تبریز را تا سال 2010 پیش بینی کرده اند.
عابدینی و همکاران - 1387 - به منظور نظارت بر درستی گزارشهای ایستگاههای هواشناسی سطح زمین و جو بالا و بکار گیری آنها برای انجام تحلیل عینی در برنامه های رایانه ای به کنترل کیفی داده های همدید در سطح زمین و بالا پرداخته اند.
علیجانی و زاهدی - 1387 - با استفاده از سیستمهای فشار سطح زمین و سطح 500 هکتوپاسکال به تحلیل آماری و سینوپتیکی بارندگی آذربایجان پرداخته اند.
از مهم ترین عواملی که سبب می شود برنامه ریزان صنعت گردشگری اهمیت ویژه ای به بررسی نوسانات عناصر اقلیمی خصوصا دما قائل باشند اثرگذاری مستقیم تغییرات این پارامتر بر کلیه فعالیت های گردشگری است به نحوی که افزایش یا کاهش شدید دما در برخی موارد می تواند ضمن تهدید سلامت گردشگران ساختارهای گردشگری نظیر سیستم حمل و نقل و خدمات رسانی را دچار مشکل نماید . بنابراین در این مطالعه سعی بر آن است تا تحلیل رابطه دما با تغییرات ارتفاع و سایر عوامل نظیر عرض جغرافیایی زمینه اطلاعاتی لازم را برای بهره گیری برنامه ریزان امر گردشگری در استان آذربایجان شرقی فراهم نماید.
-2 مواد و روش ها:
موقعیت منطقه مورد مطالعه:
استان آذربایجان شرقی با مساحت 46929/9 کیلومتر مربع در عرض جغرافیائی 36 درجه و 45 دقیقه تا 39 درجه و 26دقیقه شمالی و طول جغرافیائی 45 درجه و 5 دقیقه تا 48 درجه و 22 دقیقه شرقی در گوشه شمال غربی ایران قرار گرفته است. رود ارس حدود شمالی این استان را با جمهوریهای آذربایجان، نخجوان و ارمنستان، و رود قطور و آبهای دریاچه ارومیه حدود غربی آن را با استان آذربایجان غربی تشکیل می دهد
