بخشی از مقاله
چکیده
امروزه با گسترش و توسعه شهرها و بالاخص شهرهای کشورهای جهان سوم با مشکلات عدیدهای روبهرو هستند که هم برنامهریزی و مدیریت شهر و هم آسایش و رفاه شهروندان را به مخاطره انداخته است؛ لذا برای کاهش مشکلات و افزایش بهرهوری مدیریت و برنامهریزی در شهرها استراتژی توسعه شهری مطرحشده است. در این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی/ تحلیلی انجامگرفته، دو نوع پرسشنامه کارشناسان به تعداد 216 و پرسشنامه شهروندان به تعداد 38 و با استفاده از طیف لیکرت گردآوریشده است.
نتایج پژوهش نشان میدهد که کلانشهر مشهد در اصول CDS شهری هم ازنظر کارشناسان - 2,75 - و هم ازنظر شهروندان - 2,56 - از میانگین - 2,50 - بالاتر بوده است. آزمونهای آماری نیز مطلب فوق را تأیید نموده است بهطوریکه تمامی شاخصهای موردبررسی در این پژوهش شامل حکمروایی خوب، بانکی بودن با رویکرد مالیه فنّاورانه، رقابتی بودن و قابل زندگی بودن همگی در سطح اطمینان 95 درصد معنادار میباشند و نشان میدهند که شهر مشهد به لحاظ شاخصهای موردبررسی CDS شهری وضعیتنسبتاً مناسبی را داراست اما برای رسیدن به وضعیت مطلوب هنوز کمبودهایی را داراست.
-1مقدمه
برنامه های موجود در ایران، که در قالب تهیه طرحهای جامع و تفصیلی مطرح هستند، چون بیشتر کالبدی، ایستا و سنتی بوده و در تدوین آنها ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی لحاظ نشده است، پاسخگوی نیاز فعلی شهرها نیستند و چون در عمل غیر قابل انعطاف، طولانی مدت و در نهایت قابلیت اجرایی چندانی ندارند و میزان تحقق اهداف پیش بینی شده در آنها بسیار ناچیز است. لذا گذار از الگوی برنامه های جامع شهری به سمت برنامه ریزی استراتژیک با توجه به خاصیت ترکیبی، انعطاف پذیر بودن و پویایی آن در جهت حل مسائل و مشکلات و سازگاری با تحولات آینده ضروری به نظر میرسد.
از طرف دیگر هدف کلان توسعه استراتژیک، ایجاد محیط قابل زندگی برای همه، همراه با عدالت اجتماعی، کارایی اقتصادی و پایداری زیست محیطی است و توسعه استراتژیک در محدوده های زمین و مسکن شهری و خدمات اجتماعی و زیر بنایی توسعه اقتصادی و زیست محیطی به طور یکپارچه وارد میشود - صرافی . - 68:1379 راهبرد برنامه توسعه شهری برنامه ای است با ماهیت راهبردی که توامان بر تهیه و اجرای یک سند تاکید می کند و تدوین آن بر پایه چشم انداز سازی مشارکتی صورت می گیرد. مقصود نوعی سند است که توسط بانک جهانی و مرکز سکونتگاههای انسانی سازمان ملل و سازمانهای وابسته به آنها ، یعنی اعتلاف شهرها پیشنهاد و ترویج گردیده است.
راهبرد توسعه شهری، پروسه آماده سازی یک دیدگاه بلند مدت از آینده شهر است که با یک عملکرد کوتاه مدت طراحی می شود . راهبرد توسعه شهری روی قدرتمند کردن رقابت اقتصادی ، کاهش فقر زیست محیطی ، ساختار شهری و همچنین جنبه های مالی را نیز تحت پوشش قرار می دهد - جعفری، . - 5 :1390 با توجه به رشد فزاینده شهرها و مشکلات و چالشهای پیش رو ، استفاده از راهبرد توسعه شهر با وجود تازگی و نو بودن ، می تواند کمک بزرگی در جهت رشد پایدار شهرها و بر طرف نمودن مشکلات آنها باشد و همانطور کهع این پروسه در کشورهای مختلف به خاطر نتایج مثبت بی شماری که در شهرها بوجود آورده است شدیدا مورد استقبال واقع شده است، بدون شک در کشور ما نیز اگر این الگو بر حسب ضرورت و درک شرایط روز مورد استفاده قرار گیرد ما نیز شاهد شرایط بهتری برای آینده شهرهای خود خواهیم بود.
شهر مشهد به عنوان دومین شهر مذهبی جهان و مدفن مبارک حضرت رضا - ع - ، در سالهای بعد از انقلاب اسلامی رشد بسیاری را داشته و مورد توجه مسولان بوده است، این شهر که سالانه پذیرای حدود 25 میلیون زائر و گردشگر می باشد، برای پذبرایی از آنان و همچنین بهبود وضعیت برنامه ریزی و مدیریت این کلانشهر نیاز به شناخت وضع موجود خود دارد تا با استفاده از آن بنوان این کلانشهر را بهتر برنامه ریزی و مدیریت کرد. برای انجام این امر مهم در پؤوهش حاضر به بررسی شاخصهای استراتژی توسعه شهری در سطح کلانشهر مشد از دید ساکنان و کارشناسان پرداخته شده است و سوال پژوهش نیز چنین می باشد که وضعیت شهر مشهد به لحاظ شاخصهای استراتژی توسعه شهری چگونه است؟ بر اساس این سوال، فرضیه تحقیق را نیز می توان چنین بیان نمود که: کلانشهر مشهد به لحاظ برخورداری از شاخصهای استراتژی توسعه شهری از وضعیت مناسبی برخوردار نمی باشد.
-2روش تحقیق
روش تحقیق از نوع توصیفی/ تحلیلی است. جامعه آماری در این پژوهش شامل ساکنان، مدیران و برنامه ریزان شهر مشهد میباشند. در زمینه برخورداری از شاخصهایCDS شهری در شهر مشهد از ابزار پرسشنامه برای ساکنان و کارشناسان استفاده شده است. طراحی پرسشنامه بدین صورت بوده است که با توجه به پیچیدگی مفهوم استراتژی های توسعه شهریچهار بعد و معیار اساسی این مفهوم یعنی حکمروایی خوب، بانکی بودن با رویکردهای مالیه و فناوری اطلاعات، رقابتی بودن و قابل زندگی بودن جهت شاخص سازی و بررسی تدوبن گشته است.
جهت تحلیل گویهها در پرسشنامه نیز از طیف پنج گزینهای لیکرت با دامنه پاسخهای 1 تا 5 - خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد - بهره گرفته شده است. تعداد نمونه ساکنان شهر مشهد - 216 نفر - و کارشناسان 38 - نفر - نیز پس از محاسبه به روش کوکران از طریق نمونهگیری خوشهایی بر طبق جمعیت مناطق انجام گرفته و انتخاب نمونهها نیز به صورت تصادفی بوده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله نیز از آزمونهای آماری در نرم افزار Spss استفاده شده است.
-3شاخص های پژوهش
شاخص در برنامهریزی، ضابطه عمل یا قضاوت است. مسلماً بدون داشتن شاخصهای اصولی و معین، بررسی و تحلیل ممکن نخواهد بود؛ لذا روشها و تکنیکهای تحقیق و همچنین سطوح آن بر اساس ماهیت و نوع شاخصها تعیین میشود. شاخصهای تدوین گشته در پژوهش حاضر به دو صورت جمعآوری گردیده است که عبارتاند از: استفاده از منابع کتابخانهای: استفاده از منابع چاپی برای تدوین شاخصها و زیر شاخصهای پژوهش به صورت محقق ساخته: در این بخش محققان با استفاده از مصاحبه با افراد دانشگاهی و اجرایی برنامهریزی و مدیریت شهری در سطح کلانشهر مشهد، از نظرات آنان استفاده کرده و شاخصهایی را تعیین و شاخص های مستخرج از منابع کتابخانه ای را تایید نمودهاند.
