بخشی از مقاله
چکیده
بهبود شاخص های کلان اقتصادی از مهمترین اهداف تمامی برنامههای توسعهای در سراسر دنیاست. فعالان اقتصادی و کارآفرینان در دنیایی مملو از رقابت، توسعه بازارها و نوآوریهای فناورانه تنها در صورتی حاضر به سرمایهگذاری در اقتصاد هستند که علاوه بر وجود شرایط بنیادی کسب و کار، محیطی آرام و باثبات، اطمینان بخش و قابل پیش بینی در پیش روی خود متصور باشند. استان کرمانشاه با وجود داشتن موقعیت راهبردی جغرافیایی، بهرهمندی از منابع طبیعی و اقلیم متنوع از نظر شاخصهای محیط کسب و کار نسبت به متوسط کشور فاصله زیادی داشته و رتبه مناسبی نیز در میان استانها ندارد. نرخ بیشتر از 30 درصدی مهاجرفرستی استان در طی سالهای 1385-90 دلیلی دیگر بر این مدعاست.
در این تحقیق با مرور کتابخانهای بر گزارشات، تحقیقات و اطلاعات موجود، ابتدا با استفاده از تکنیک های آمار توصیفی وضعیت شاخصهای محیط کسب و کار استان کرمانشاه با متوسط کشور در دوره زمانی1390-97 مقایسه شده و سپس با رویکرد کیفی تحلیل محتوا، مؤلفههای کیفی محیط کسب و کار در 4 محور کلی طبقهبندی شده و در نهایت الگوی بهبود محیط کسب و کار در استان کرمانشاه در چارچوب سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری ارائه شده است. نتایج در بخش توصیفی نشان میدهد در حالی که در محور زیرساختها در بعضی شاخصها مانند انرژی وضعیت استان کرمانشاه از میانگین کشوری بهتر است؛ اما در محور فرهنگ کار بیشترین فاصله با میانگین کشور وجود دارد.
-1مقدمه
رشد و توسعه اقتصادی وابسته به تحقق شرایط محیطی مناسب برای ایجاد ارزش افزوده حاصل از فعالیتهای مولد اقتصادی است که عمدتاً خارج از تسلط و کنترل بنگاه هاست. از مجموعه شرایط محیطی مؤثر بر فعالیتهای کارآفرینی و تولیدی می توان به محیط کسب و کار تعبیر کرد. فضای کسب و کار را مجموعه ای از سیاست ها، شرایط حقوقی، نهادی و مقررات تعریف کرده که بر فعالیتهای کسب و کار حاکم است.
در گذشته تصور می شد که بنگاه های اقتصادی برای فعالیت، فقط به ثبات اقتصادی- سیاسی کشورها نیاز دارند؛ اما در دهه 1990 اهمیت فضای کسب و کار به عنوان ارتباط دهنده فضای خرد و کلان در ادبیات اقتصادی مطرح شد
مؤلفه های محیط کسب و کار عواملی هستند که بطور مشترک بر اداره و عملکرد همه بنگاهها در جامعه مورد مطالعه اثر می گذارند، اماتقریباً خارج از کنترل مدیران بنگاهها هستند
یک کارآفرین، سرمایه گذار داخلی یا خارجی در شرایطی به رونق کسب و کار فعلی یا ایجاد کسب و کار جدید علاقه نشان می دهد که بتواند نسبت به اجرای برنامه ای اقتصادی خود و نتایج حاصل از آن خوشبین باشد و ارزیابی دقیق تری نسبت به تحولات آتی اقتصادی جامعه داشته باشد
در بررسی های اقتصادیعمدتاً علل ضعف اقتصاد ملی یا شناخت چگونگی دستیابی به پیشرفت بر مشکلات ساختاری اقتصاد و نامساعد بودن شرایط تولید تأکید شده اما تبیین جامع و مانع مناسبی از این مشکلات و شرایط نامناسب و نیز چگونگی بهبود آنها صورت نگرفته است. بنابراین می توان از ادبیات فضای کسب و کار در این راستا استفاده کرد
اصلاح محیط کسب و کار و بهبود شاخص های آن نه تنها گامی مثبت و اساسی در جهت تقویت مشارکت بخش خصوصی در عرصه اقتصاد ملی، ارتقا سطح تولید و افزایش فرصتهای شغلی خواهد بود؛ بلکه افزایش تمایل سرمایه گذاران داخلی و استقبال از سرمایه گذاران خارجی برای ورود به کشور و تسهیل جریان ورود فناوری را نیز در پی خواهد داشت
محیط کسب و کارعمدتاً در حوزه بنگاههای کوچک و متوسط بررسی و مطالعه می شود؛ زیرا بنگاه های بزرگ تا حدودی می توانند با صرف هزینه هایی مانند تبلیغات، برای تغییر فرهنگ مصرفی و لابی کردن در محافل سیاست گذاری، عوامل خارجی مؤثر بر اداره و عملکرد بنگاههایشان را مهار کنند، اما بنگاههای کوچک و متوسط چنین قابلیتی ندارند و به همین دلیل بهبود محیط کسب و کار برای بنگاه های کوچک و متوسط اهمیت زیادی دارد
استان کرمانشاه با وجود داشتن موقعیت راهبردی جغرافیایی، جاذبه های گردشگری تاریخی و طبیعی، اقلیم متنوع، معادن غنی، 330 کیلومتر مرز خاکی با کشور عراق، بیش از 16 شهرک صنعتی و 5 ناحیه صنعتی و صنایع برجسته ای چون چینی کُرد، مروارید غرب، مهر کام پارس، غرب کارتن، پویش چاپ، کیمیای غرب گستر، کاشیکُرد، بسطام جم، صنعت گستر، آراد غرب ، نورد فولاد کرمانشاه، پالایشگاه کرمانشاه، پالایشگاه نفت آناهیتا، مجتمع پتروشیمی کرمانشاه، کارخانه سیمان غرب، کارخانه سیمان سامان، کارخانه اسید سیتریک کرمانشاه و... از نظر شاخص های محیط کسب و کار فاصله قابل توجهی با متوسط کشور داشته و در رتبه بندی استانها نیز معمولاً در رتبه های انتهای جدول قرار دارد. نرخ بالای مهاجرت فرستی استان کرمانشاه در طی دوره های تاریخی حکایت از تمایل زیاد ساکنان آن به مهاجرت و ترک فضای کسب و کار دارد.
بر اساس بررسی انجام شده در طی سالهای 1365-75 از مجموع 20 استان مهاجرفرست، استان کرمانشاه در کنار استانهایی مانند آذربایجان شرقی، لرستان و همدان به عنوان یکی از قطب های مهاجرفرستی مطرح شده است
در دوره 1375-85 یکی از 5 استان برتر در مهاجرفرستی بوده و در دوره 1385-90 نیز همچنان رتبه خود در مهاجرفرستی را حفظ کرده است - همان - . هر چند که پدیده کوچ نیروی انسانی در استانها به دلیل سطح توسعه یافتگی آنها بوده و استانهای توسعه یافته مهاجرپذیر و استانهای کمتر توسعه یافته مهاجرفرست بوده اند، آمار نشان می دهد که در دوره 1385-90تقریباً به ازای هر یک نفر مهاجر وارد شده از استانهای دیگر به استان کرمانشاه، دو نفر از استان خارج شده است
این پدیده -از آنجا که عمده هدف از مهاجرت اشتغال و دستیابی به درآمد است- می تواند بیانگر وضعیت نامناسب شاخص های محیط کسب و کار در استان و لزوم برنامه ریزی و مدیریت صحیح منابع و امکانات در بهبود آنها را گوشزد می کند.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
تحقیقات مختلفی در خصوص ارزیابی محیط کسب و کار در کشورها انجام شده است. در میان تحقیقات داخلی، بهبودی و ممی پور - 1392 - ، در مقاله ای به بررسی محیط کسب و کار استان آذربایجان شرقی با استفاده از شاخص های دهگانه بانک جهانی، شاخص دهگانه ترکیبی و شاخص 22 گانه ملی پرداخته اند. نتایج تحقیق نشان از وضعیت نامطلوب محیط کسب و کار در استان آذربایجان شرقی داشت، به طوری که اغلب شاخص ها کمتر از میانگین کشوری است.
در این تحقیق با روش دلفی راهکارهایی برای بهبود این شاخص ها ارائه شد. قزل ایاغ و بهروزی - - 1394، در مقاله ای با عنوان »ارزیابی شاخص های محیط کسب و کار استان خراسان جنوبی با استفاده از منطق فازی بر اساس الگوی تلفیقی محیط کسب و کار UNIDO و شاخص های دهگانه بانک جهانی« با استفاده از نمودار فازی مثلثی و روش ماکزیمیم کننده ارزش، نشان دادند که زیرساختها و پیش بینی شرایط اقتصادی پایین تر از متوسط، ثبات سیاسی بالاتر از متوسط، مهارتها و توسعه منابع انسانی، ابعاد رژیم قانونی و بازبودن بازارهای مالی در حد متوسط قرار گرفته است.
غفارپور، نوری و ثامنی - - 1393 در تحقیقی به بررسی محیط کسب و کار استان مرکزی با توجه به مؤلفه های مدل کسب و کار بانک جهانی با روش پیمایش میدانی و رجوع به خبرگان و فعالان کسب و کار استان مرکزی پرداخته اند. نتایج نشان از وضعیت نامطلوب شاخص های بانک جهانی در استان مرکزی داشت. در میان تحقیقات خارجی نیز گروه بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد و واحد اطلاعات اکونومیست در ارزیابی محیط کسب و کار با نظرخواهی از فعالان کسب و کار به رتبه بندی کشورها اقدام می کنند
در ارزیابی شاخص های داخلی، اولین شاخص ارزیابی فضای کسب و کار را شرکت نوسازی صنایع ایران در سال1384 ارائه دادکه در آن 10 محور را برای آن فضای کسب و کار مورد بررسی قرار داد و هر کدام از محورها دارای شاخص هایی هستند که در مجموع 150 متغیر مورد استفاده قرار گرفت و در نتیجه فضای کسب و کار ایران محیطی بازدارنده در سه محور انحصار، انعطاف ناپذیری بازار کار و بسته بودن بازار برآورد گردید
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی از تابستان 1389 با همکاری تشکل های اقتصادی سراسر کشور، گزارش های فصلی پایش محیط کسب و کار ایران را تهیه و منتشر می کرد
