بخشی از مقاله
چکیده
همواره تحریمهای اقتصادی علیه ایران مسائلی را به همراه داشته است. بدون شک این تحریمها بر ساختار اقتصادی کشور آسیب میرساند و نارضایتی جامعه را در پی خواهد داشت. به همین دلیل اقتصاد مقاومتی تنها راهکار فعلی برای دوری از این فشار تحریمها محسوب میشود. اقتصاد مقاومتی یک وضعیت اقتصادی است که همزمان باسیاستهای کلان سیاسی و امنیتی نظام اسلامی و برای مقاومت در برابر اقدامات خرابکارانه شکل میگیرد. راهبردهای کلی اقتصاد مقاومتی که به اعتقاد رهبری در بستر نظام اسلامی که نظام دینی است باید محقق شود شامل مواردی ازجمله: افزایش بهرهوری، سیاستگذاری جهت تربیت نیروی انسانی ماهر، اشتغالزایی پایدار، اصلاح ساختار اقتصادی کشور و... میباشد.
یکی از مباحث مهم در مقوله اقتصاد مقاومتی در استان کرمانشاه توسعه بخش کشاورزی است. با توجه به نقش بخش کشاورزی در تولید ناخالص ملی، اشتغال و تأمین نیاز کشور به محصولات باغی، زراعی و دامی با حداقل وابستگی به خارج نسبت به سایر بخشهای اقتصادی، بخش کشاورزی در چارچوب اقتصاد مقاومتی از جایگاه ویژهای برخورداراست.با تقویت این بخش مبتنی برافزایش تولید محصولات از طریق حمایت دولت و جلوگیری از واردات بیرویه، میتوان به بخشی از اهداف اقتصاد مقاومتی در حوزه کشاورزی عینیت بخشید. یکی دیگر از مقولات اقتصاد مقاومتی اصلاح الگوی مصرف است که نهادینه کردن روش درست استفاده از منابع کشور معنی میشود.
میتوان این شاخصها را بهبود داد و قدمهای مؤثری را در جهت تحقق اقتصاد مقاومتی و رسیدن به اهداف آن ازجمله رهایی از اقتصاد وابسته و مصرفی و نیز مقاومت در برابر موانع داخلی و خارجی و عدم توقف در مسیر رشد و توسعه برداشت. یکی دیگر از مهم ترین بخش های اقتصاد ایران که همواره در معرض آسیب و ریسک قرار دارد بخش نفت است. بدون تردید شواهد مختلف آماری حاکی از آن است که اقتصاد ایران، اقتصادی وابسته به نفت و درامدهای ارزی حاصل از صادرات آن است که وقوع هرگونه اختلال در درامدهای ارزی صادرات نفت باعث آسیب وارد شدن به اقتصاد ایران شده و امنیت اقتصادی ایران با تهدید مواجه می شود. بنابراین الگوی اقتصاد مقاومتی راهکاری است که با مد نظر قرار دادن اصول و قواعد مشخص، تضمین کننده امنیت اقتصادی ایران می باشد.
این مطالعه از حیث روش جمعآوری اطلاعات از نوع توصیفی مبتنی بر مراجعه به متون،اسناد، مدارک و نوشتههای کارشناسی مرتبط با موضوع اقتصاد مقاومتی و تولید ملی و توسعه پایدار در ایران میباشد و ازلحاظ روش تحلیل و اندیشه ورزی بر روی مطالب از نوع تحلیل محتواست. با استفاده از روش توصیفی درمییابیم که نقطه شروع اقتصاد مقاومتی، سیاستگذاری برای اصلاح الگوی مصرف است. مصرف تولید را جهت میدهد و این دو در کنار هم، جهت سرمایهگذاری را مشخص میکنند. رونق تولید داخلی و کاستن از وارداتی که میتواند به افول و کم رونقی و توقف واحدهای تولید داخلی منجر شود، موجب استقلال اقتصادی، قطع وابستگی به خارج و ارتقای تکنولوژی در سطح کلان میشود.
واژه های کلیدی: اقتصاد مقاومتی، توسعه اقتصادی، تحریم، اصلاح الگوی مصرف
-1مقدمه
فضای اقتصادی ایران امروز، رویدادهای ویژه و منحصر به فرد اقتصادی را شاهد است که رخداد بعضی از آن ها در دنیا بی سابقه است؛ از این جهت زمانی که شرایط خاص و بدون الگویی پیش می آید، ضرورت نوآوری و ایده پردازی از طرف صاحب نظران برای برطرف کردن چالش های اقتصادی ضرورت می یابد. از این جهت، مقام معظم رهبری، با نگاه دقیق و ظریف خود در پیام های نوروزی سال های اخیر، به این عوامل توجه وافری داشته اند. اقتصاد مقاومتی نیز تعبیری است که ایشان برای اولین بار در دیدار کارآفرینان در سال 1389 مطرح فرمودند و از این جهت در سال های اخیر عرصه اقتصاد کشور شاهد رویارویی با گفتمانی جدید در حوزه اقتصادی با عنوان " اقتصاد مقاومتی" است. در حال حاضر، اقتصاد کشورمان هم از فضای جهانی تاثیر می پذیرد و هم به دلیل قدرتی که در حوزه های مختلف علمی، سیاسی و انرژی کسب کرده است، بر آن اثر می گذارد.
با گسترش تحریم ها علیه ایران، یک ضرورت بیش از پیش نمایان شد. و آن دستیابی به یک الگوی اقتصاد مقاومتی از اقتصاد است؛ الگویی که در برابر بحران های اقتصادی رویکردی فعالانه دارد و می تواند در شرایط بحرانی موانع را بر طرف کند. یکی از جنبه های مهم اقتصاد مقاومتی را می توان اصلاح الگوی مصرف بر شمرد زیرا یکی از ابتدایی ترین و اصولی ترین مبانی علم اقتصاد " کمبود منابع" است. افزایش مصرف در جامعه باعث افزایش استفاده از منابع محدود می گردد و در نتیجه سرمایه گذاری را کاهش می دهد. حال اگر با منابع موجود الگوی مصرف جامعه اصلاح شود و در مصرف زیاده روی نشود، در نتیجه مقداری منبع که مورد استفاده قرار نگرفته اند باقی می مانند و می توان آن ها را سرمایه گذاری کرد.
در نتیجه، سرمایه گذاری افزایش می یابد و افزایش سرمایه گذاری به افزایش تولید ملی می انجامد. یکی دیگر از جنبه های بسیار مهم اقتصاد مقاومتی را می توان بخش کشاورزی نام برد. کشاورزی در ایران با داشتن زیر بخش های چهار گانه زراعت، دامپروری، شیلات و جنگلداری یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد کشور ایران می باشد و استان کرمانشاه نیز با داشتن ویژگی هایی بسیار از جمله چهار فصل بودن، توانایی زیادی برای تبدیل شدن به موتور محرکه اقتصاد در چارچوب اقتصاد مقاومتی و جایگزینی نفت در کشور داراست. اهمیت بخش کشاورزی در توسعه اقتصادی هر کشور – چه ثروتمند و جه فقیر- بیانگر این واقعیت است که کشاورزی به عنوان اولین بخش اقتصاد و عرضه کننده عوامل اساسی زندگی بشر و بخش های دیگر اقتصاد است و در توسعه همه جانبه کشور نقش مهمی ایفا می کند. یکی از راهبرد های مهم توسعه کشاورزی این است که از اراضی با کیفیت های گوناگون و با امکانات محدود، به صورت بهینه استفاده شود.
این مهم جز با برنامه ریزی صحیح و همه جانبه تحقق پیدا نخواهد کرد. در این راستا الگوی بهره برداری با توجه به ویژگی اساسی خود، حد معینی از تکامل کشاورزی و بهبود تولید را امکان پذیر می سازد و همین طور استفاده صحیح از منابع آب و خاک به منظور افزایش تولید و خود کفایی از مبانی دستیابی به اقتصاد مقاومتی در بخش کشاورزی است - طاهر خانی، - 18:1384یکی دیگر از مهم ترین مواردی که به طور صریح در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی مقام معظم رهبری وجود دارد مربوط به بخش نفت است.3 بند - بند های 13، 15، - 14 از 24 بند ابلاغ شده در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به طور مستقیم مربوط به بخش نفت بوده و در برخی بند ها مثل بند 18 به طور مستقیم مورد توجه قرار گرفته است. بدون تردید بین یکی از مهم ترین مسائل، کاهش وابستگی اقتصاد کشور به نفت است تا در صورت هر گونه تهدید اقتصادی از سوی کشور های بیگانه برای ضربه زدن به اقتصاد ایران، امنیت اقتصادی کشور تهدید نشود.
-2مبانی نظری و پیشینه تحقیق
در ادبیات اقتصادی جهان، اقتصاد مقاومتی مفهوم جدیدی است اگر چه کمتر بر آن تاکید شده است. با این وجود اصطلاحات و نظریه هایی را می توان ذکر نمود که نزدیکی و شباهت با آن دارند. نظریه " فنریت اقتصادی" بریگاگلیو از جمله آن هاست. بریگاگلیو بیان می دارد که اصطلاح فنریت اقتصادی به دو مفهوم به کار می رود:
1.توانایی اقتصاد برای بهبود سریع از شوک های اقتصادی تخریب کننده خارجی.
2.توانایی اقتصاد برای ایستادگی در برابر آثار این شوک ها - بریگاگلیو، - 2011
اقتصاد مقاومتی، الگوی علمی متناسب با نیاز های کشور، متکی به امکانات کشور - درون زا - ، متعامل با اقتصاد های جهانی - برون زا - ، اقتصاد های مردمی - مردم بنیاد - ، اقتصادی بر پایه دانش - دانش بنیان - ، مبتنی بر تولید و ثروت و افزایش ثروت ملی - عدالت محور - و همیشه بارور است - بیانات مقام معظم رهبری در حرم مطهر امام رضا، نوروز . - 1393اقتصاد مقاومتی دارای انواعی همچون اقتصاد موازی، اقتصاد ترمیمی، اقتصاد دفاعی و اقتصاد الگو است. محور های اساسی و مهم اقتصاد مقاومتی نیز شامل حمایت از تولید ملی، سیاست های اصل 44 قانون اساسی، توجه به نخبگان و استفاده از فناوری نوین می شود. برای مفهوم اقتصاد مقاومتی می توان دو دیدگاه چالش محور و شاکله محور را مطرح کرد:
1.دیدگاه چالش محور - واکنشی - : این دیدگاه، اقتصاد مقاومتی را ابزاری برای واکنش در برابر چالش های ارز، نقدینگی، فروش نفت و ... مطرح می کند..
2.دیدگاه شاکله محور: در رویکرد شاکله محور، نیروهای مزاحم پیشرفت که باید در برابر آن ها مقاومت کرد، تنها اقدامات دشمنان و عوامل بیرونی نیست؛ بلکه شامل اقدامات و نیروهای داخلی نیز می شود - مرکز الگوهای اسلامی ایرانی پیشرفت، . - 1391
هدف اقتصاد مقاومتی بازسازی و احیای اقتصاد ملی است. این نوع اقتصاد، مردمی است و از ظرفیت های مردم و نخبگان در آن استفاده می شود، ضمن این که از دانش فنی دنیا هم در آن استفاده می شود - رضایی، - 1391 اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصادی که با توجه به همه قوت ها و ضعف های داخلی و خارجی و تهدید ها و فرصت های بیرونی سناریو سازی می کند و برای هر شرایطی برنامه دارد و محیط سنج است و درون و برون را به خوبی می شناسد و برای تغییرات واکنش مناسبی دارد - حسین زاده بحرینی، . - 1392 .چهار راهبرد کنترل، مهار، کم اثر و در نهایت بی اثر سازی تهدید ها در فرایند اقتصاد مقاومتی باید مورد توجه قرار گیرد - خوش چهره،. - 1391
