بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق کاربردی، علمی-ارتباطی و میدانی بود. جامعهی آماری تحقیق حاضر را گلخانهداران شهرستان تبریز تشکیل میدهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران، 66 نفر تعیین شد که با استفاده از روش نمونهگیری تصادفی در تمام واحدهای گلخانهداری شهرستان انجام گرفت. وسیلهی جمعآوری اطالعات مورد نیاز تحقیق، پرسشنامه بود. روایی پرسشنامه با استفاده از روایی صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ - از 0/821 تا - 0/964 آزموده شدند.
از طریق پردازش مناسب آماری بر روی دادههای جمع آوری شده، توسط نرم افزار SPSS، با استفاده از تحلیل عاملی، عوامل بازدارنده در توسعهی واحدهای گلخانهای تلخیص شدند نتایج ویژگیهای فردی نشان داد که میانگین سنی گلخانه داران 36 سال، میانگین تجربه کار کشاورزی 9/73 سال، میانگین تجربه کار در گلخانه 6/58 سال، میانگین نیروی کار غیر ماهر 5/36 نفر در گلخانه، میانگین تکنسین 1 نفر و میانگین کارشناس 1 نفر در گلخانه بود.
همچنین نتایج تجزیه همبستگی نشان داد که به جز همبستگی بین عامل اقلیمی با عوامل اقتصادی و عدم حمایت دولتی که معنیدار نبود همه عاملها با هم همبستگی مثبت و معنیداری در سطح یک درصد داشتند. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که ضریب KMO برابر 0/742 بوده و نشاندهنده وضعیت مطلوب دادهها برای تحلیل عاملی بود. تحلیل عاملی پس از دوران به روش واریماکس، عوامل بازدارنده توسعه گلخانهها را در دو عامل تلخیص نمود.
سهم عامل اول 40/62 درصد و سهم عامل دوم 38/97 درصد از کل واریانس عوامل بازدارنده توسعه گلخانهها را تبیین نمودند و در مجموع دو عامل مذکور توانستند 79/59 درصد از کل واریانس را تبیین نمایند که نشان از درصد باالی واریانس تبیین شده توسط این عاملها میباشد. فاکتورهای اصلی عامل اول به ترتیب میزان تاثیر «عوامل اقلیمی»، «زیربنایی» و «فنی» و فاکتورهای اصلی عامل دوم به ترتیب میزان تأثیر «عوامل اقتصادی» و «عدم حمایت دولتی و قانونی» بودند.
بنابراین پیشنهاد میگردد عوامل اقلیمی به نحو احسن مدیریت و عوامل زیر بنایی و فنی به نحو مطلوب تغییر یابند تا حداکثر بازدهی در گلخانه ها داشته باشیم. همچنین در بخش اقتصادی و قانونی نیز پیشنهاد میگردد ساز و کار الزم جهت کاهش هزینه های جانبی اعم از گمرکی، عوارض صادرات، عوارض شهرداری، بروکراسی اداری و ... اندیشیده و اجرا گردد.
مقدمه
یکی از اساسیترین نیازهای انسان برای رسیدن به خودکفایی، دستیابی به کشاورزی پایدار است که در آن با اعمال مدیریت صحیح در استفاده از منابع طبیعی و نهادههای موجود می توان نیازهای غذایی انسان را تأمین و کیفیت محیط زیست را حفظ نمود - جوادی و همکاران، . - 1390 رشد جمعیت و افزایش مصرف سرانه که با افزایش سطح درآمد و زندگی افراد جامعه وابستگی زیادی دارد، دو مسئله مهم در تأمین نیازهای غذایی برای افراد جوامع در حال پیشرفت از جمله ایران است و در این میان نقش بهره گیری موثر و بهینه از منابع محدود آب و خاک و استفاده از نیروی انسانی موجود در کشور از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تالش موفقیت آمیز برای رشد درآمد ناخالص ملی و رسیدن به خودکفایی در تولید و برطرف ساختن نیازهای غذایی جمعیت روبه رشد کشور، همانند هر فعالیت دیگری نیاز به آگاهی عمیق از فرآیندهای عملی و اقتصادی وبه کارگیری آخرین دانش و فناوری روز دارد. در این راستا، تکنولوژی تولید محصوالت گلخانهای به افزایش چشمگیر راندمان بهره وری ازمنابع محدود منجر شده است و اهمیت آن با توجه به اقلیم خشک و کم باران اکثر نقاط کشور غیرقابل انکار است؛
بنابراین تأسیس یک واحد گلخانهای استاندارد و مطلوب منتج به این هدف میشود. از مهم ترین دستاوردهای کشتهای گلخانهای، امکان تولید مستمر محصوالت در طول سال، باالبودن سرعت بازاررسانی محصول، امکان بهرهبرداری فشرده و استفاده از تکنیکهای جدید حتی برای کشاورزانی با اراضی و میزان آب محدود، صرفه جویی در مصرف آب و بهره وری در نیروی کار به گونهای که نیروی انسانی مورد نیاز برای تولید 20 تن محصول در گلخانه نسبت به تولید در هوای آزاد به یک سوم کاهش مییابد میباشد. هرچند ایران به لحاظ اقلیمی یک کشور چهار فصل است، اما با محدودیت منابع مختلف مواجه است
گلخانه فضای محدودی است با پوششهای شفاف یا نیمه شفاف که در آن عوامل موجود در اطراف گیاه نظیر نور، رطوبت، دما،CO2 و... قابل کنترل میباشند و تولید محصوالت مختلف در تمام طول سال به خصوص در فصول سرد میسر است
کشتهای گلخانهای باتوجه به فراهم نمودن شرایط مصنوعی تولید با خنثی کردن عوامل محیطی دارای ضرورت خاصی است تا بتواند یک محیط مناسب برای کشت را فراهم نماید. کشتهای گلخانهای موجب کاهش هزینههای تولید از جمله نیروی انسانی و نهاده در فرآیند تولید، افزایش راندمان عملکرد، کاهش تأثیر عوامل محیطی و تولید خارج از فصل میگردد. کشتهای گلخانهای برآیند تکنولوژی های مختلف میباشد که در مجموع زمینه را برای کنترل شرایط کشت محصوالت مورد نظر فراهم مینماید.
بنابراین، تأسیس یک واحد گلخانهای استاندارد و مطلوب منتج به این هدف میگردد. هرچند که ایران به لحاظ اقلیمی یک کشور چهار فصل است، ولی با محدودیت منابع مختلف مواجه میباشد. با این حال شرایط اقلیمی خاص و بهرهمندی از منابع فراوان نفت و گاز، باتوجه به نیاز کشتهای گلخانهای به سیستمهای گرمایشی و سرمایشی در فصول مختلف، به عنوان مزیتهای نسبی جهت تولید مطرح هستند
رحمانی و همکاران، - 1392 - با هدف کلی ارزیابی عوامل موُثر بر مدیریت بهینه گلخانههای صیفی استان خوزستان انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که سن، رشته تحصیلی و سابقه کار گلخانه داران میتوانند تفاوت معنی داری در سطح مدیریت بهینه ایجاد نماید. همچنین بین دانش مهارتی گلخانه داران و نگرش آنها نسبت به کشاورزی پایدار با مدیریت بهینه رابطه معنی دار آماری به دست آمد. در ضمن سطح تحصیالت نتوانسته است در مدیریت بهینه گلخانهای صیفی تأٌثیرگذار باشد.
برآبادی و خشنودیفر، - 1393 - با هدف تحلیل موٌلفههای تأثیرگذار بر توسعه واحدهای گلخانهای در استان سیستان و بلوچستان و در چارچوب کلی پژوهشهای پیمایشی به انجام دادهاند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان داده است که عوامل سیاسی- حمایتی دولت مقررات بانکها و موسسات اعتباری، ویژگیهای فردی- حرفهای، شرایط اقلیمی منطقه، دسترسی به کانالها و مجاری ارتباطی مهمترین وُملفههای پیشبرنده در توسعه واحدهای گلخانهای بودهاند که در مجموع23/58 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین نموده است.
جوادی و همکاران، - 1390 - به سنجش مهارتهای مدیریتی گلخانهداران در بکارگیری عملیات پایدار کشاورزی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد عمده مشکالت مدیریتی گلخانه داران در کنترل دما و کنترل آفات و بیماریها است، تمامی گلخانهداران مصرف سموم را در سرلوحه عملیات کنترل آفات قرار میدهند. تصمیمسازی72٪ مدیران برای بکارگیری سموم بر پایه مشاهده آفت یا بیماری است. شریفی - - 2008پس از بررسی مزایا و معایب کشتهای گلخانهای، مشکل عمدهی اغلب گلخانهها را نبودن مدیریت صحیح و اصولی میداند و معتقد است با ایجاد مراکز آموزش و تحقیقات در زمینهی توسعهی کشتهای گلخانهای می توان این مشکل را تا حدودی برطرف کرد.
ثمری و همکاران - - 2008 در تحقیقی با عنوان امکان سنجی ترویج کشت گلخانهای در بین زنان روستایی بخش ورامین به این نتیجه رسیدند که باید برای «اعطای سرمایهی اولیه» و «خرید محل احداث گلخانه» اقداماتی شود که تولیدکنندگان در واحدهای گلخانه ای بتوانند از سقف کمک های فنی-اعتباری و نیز تسهیالت ارزان قیمت در نظر گرفته شده برای کشتهای گلخانهای بهره مند شوند.
همچنین، نتایج توصیفی تحقیق ائیس و همکاران - - 20109 نشان میدهد که هزینهی اولیه برای راه اندازی واحد، قوانین دست و پاگیر اداری و روند کند اخذ وام از بانک، مهم ترین موانع بازدارندهی پذیرش احداث واحدهای گلخانهای است. اسدی و همکاران - - 2011 در تحقیقی با هدف تحلیل عوامل بازدارنده توسعهی گلخانهای در استان اصفهان به این نتیجه دست یافتند که عوامل حمایتی، زیربنایی، قوانین اداری و عوامل اقتصادی از جملهموُلفههای بازدارنده در توسعهی کشتهای گلخانهای در این استان بودهاند.
