بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش تدوین و بررسی برازش مدل بومی عوامل اقتصادی ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار بود. جامعه آماری زنان سرپرست خانوار مددجوی کمیته امداد در سال 1395 به تعداد 520,962 نفر و متخصصان ازدواج بود که نمونه گیری در بخش کیفی تا سرحد اشباع و در بخش کمی بر اساس فرمول10 -20 برابری معادلات ساختاری برای زنان مطلقه 860 - نفر - و زنان بیوه 740 - نفر - تعیین شد و به روش سهمیه طبقهای متناسب با حجم بصورت تصادفی انتخاب و جایگزین شدند .
پژوهش در مرحلهکمّی از نوع مطالعات توصیفی– تحلیلی با نرمافزار Amos22 و Spss24 و با روش های تحلیل معادلات مدل ساختاری انجام گرفت. ابزارهای پژوهش، پرسشنامه عوامل بومی بازدارنده ازدواج مجدد بود که با تحلیل عاملی روایی - <p 0,90 - و پایایی - ضریب آلفای کرنباخ ، - <p 0,70 داشت سپس به صورت میدانی جهت بررسی برازش مدل تدوینشده اجرا شد. یافتههای بخش کیفی: اطلاعات سه سویه سازی شد و با کدگذاری سیستماتیک تحلیل شد و مدل بومی عوامل اقتصادی بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست بر اساس نتایج فوق و استنباط محقق و مشورت با متخصصین ذیربط تدوین گردید.
یافتهای بخش کمّی: تجزیه و تحلیل یافتههای کمی پژوهش نشان داد که مدل بومی ارائه شده - به روش کیفی - عوامل بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار با دادههای میدانی - ضریب تعیین - 0,04< برازش داشت و مدل مفهومی بومی تدوین شده در مرحله کیفی مورد تأیید قرار گرفت. و بین متغیر مستقل پژوهش با متغیر وابسته رابطه معناداری وجود دارد . - Sig ≥ 0/05 - عوامل اقتصادی بر میزان آمادگی برای ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار مددجوی امداد موثر بود میانگین میزان بازدارندگی ازدواج مجدد برای عوامل اقتصادی کمتر از متوسط است.
مقدمه
در بین تمامی نهادها ، سازمانها و تأسیسات اجتماعی خانواده نقش و اهمیتی خاص و بسزا دارد . تمامی آنان که در باب سازمان جامعه اندیشیدهاند بر خانواده و اهمیت آن برای جامعه تأکید ورزیدهاند - ساروخانی ، - 1375 .ازدواج عامل پیدایی خانواده است و خانواده از دیدگاهی یک نشان یا نهاد اجتماعی شمرده میشود و برآیند یا انعکاسی از کل جامعه است - ساروخانی ، . - 1375 ازدواج، نهاد اجتماعی بسیار فراگیری است با وجود این مانند سایر جنبههای زندگی اجتماعی تفاوتهای زیادی در الگوی خانواده و ازدواج در میان فرهنگهای گوناگون وجود دارد .
آلن ژیرار میگوید : در بین تمام مراسم ، آداب و حوادث اساسی حیات انسانی، ازدواج از اهمیت بسزایی برخوردار است هم از نظرگاه فرد ، هم از دیدگاه زیستن و هم از منظر اجتماعی. هیچ نهادی نیست که همانند آن جهانی و ازنظر غایت ثابت و پایدار باشد. ازاینرو هیچ نهادی همانند آن تحت تأثیر دگرگونیهای اجتماعی قرار نمیگیرد - ساروخانی ، . - 1375 ازدواج علاوه بر آنکه برطرفکننده نیازهای مربوط به تولیدمثل ، تجدید نسل و ... میباشد بسیاری از نیازهای ثانویه، عاطفی، فرهنگی و اقتصادی را نیز برطرف میکند.
علیرغم تساهل اسلام در امر ازدواج و بیمانع بودن ازدواج مجدد مردان و زنان در اثر طلاق و فوت همسر که نمونههای آن در تاریخ اسلام بیشمار است ازدواج مجدد در طول تاریخ با موانع اجتماعی بسیاری همراه گشته است . بهخصوص در مورد زنان مجرد مطلقه æ بیوه این موانع بیش از مردان است . تا آنجا که سالنامه آماری سال 82 تعداد زنان مجرد در اثر طلاق2 برابر مردان گزارش میکند æ در همین آمار زنان مجرد در اثر فوت همسر6 برابر مردان ذکرشده است. این واقعیت تلخ بیانگر آن است که زنان بعد از طلاق و فوت همسر کمتر مبادرت به ازدواج مجدد میکنند و این امر را باید در طیفی وسیع از موانع اجتماعی بهخصوص موانع حقوقی جستجو کرد .
نهاد خانواده و ازدواج در چند دهه اخیر، تغییرات محسوسی را تجربه کرده است. با توجه بهسرعت تغییرات اجتماعی در سالیان اخیر، انتظار میرود که بر ارزشها و نگرشهای بین نسلی تأثیر گذاشته باشند و ازاینرو، نگرش نسلهای جدید و قدیم در امر ازدواج از یکدیگر متمایز شده باشد. بسیاری از نیازهای روحی، جسمی و عاطفی بشر از طریق ازدواجی سالم برطرف میگرددو معمولاً افرادی که ازدواج موفقی را تجربه کردهاند هدفمندتر، سالمتر و شادابتر از کسانی هستند که یا مجرد ماندهاند و یا ازدواجی ناموفق داشتهاند.
ازدواج بهعنوان یکی از حقوق اولیه و طبیعی انسانها دارای اصولی است که پیروی از آن باعث میگردد تا رضایت بیشتری به دست آید - زاهدی، . - 1387 ازنظر قرآن، ازدواج مایه آرامش روح و روان آدمی است،که این خود از نشانههای رحمت و بزرگی خداوند است - سوره روم، آیه . - 21 بر اساس گزارش بانک جهانی در سال 2003 فقر زنان بهویژه زنان سرپرست خانوار از شدت بیشتری برخوردار بوده است و دارای نوسانات بیشتری بوده است - شکوری؛ رفعت جاه و جعفری ، . - 1386 طلاق ، فوت همسر و ازدواج نکردن دختران سه عامل تولید زن سرپرست خانوار میباشد - حیدری، . - 1384 ازدیاد دختران در سن ازدواج در میدان رقابتی نابرابر، زنان بیوه یا مطلقه شانس کمتری برای انتخاب شدن و ازدواج مجدد دارند - بانکی پورفرد،. - 1392 آمار زنان سرپرست خانوار در ایران بهشدت در حال افزایش است بهطوریکه در فاصله 5 ساله دو سرشماری اخیر - 1385-1390 - میزان آن از 6,5 درصد به 12,1 درصد کل خانوار رسیده است .
- اداره آمار ، سرشماری نفوس و مسکن، . - 1390 به دنبال افزایش روزافزون طلاق در جوامع و دگرگون شدن خانوادهها، ازدواج مجدد بهعنوان روشی موجه و منطقی معنا و مفهوم پیدا میکند و میزان ازدواج مجدد به تبعیت از افزایش میزان طلاق و بیوگی، افزایش خواهد یافت اینگونه روش زندگی گر چهعمدتاً در جوامع صنعتی در حال حاضر جریان دارد ولی بهتدریج به جوامع غیر صنعتی نیز در حال ورود میباشد - گیدنز،. - 1385 اکثر زنان بی همسر بر ا ثر طلاق یا فوت برای رفع مشکلات مالی خود و کسب درآمد کافی، مجبور به انتخاب مشاغلی هستند که مستلزم صرف وقت به مدت طولانی و یا صرف ساعات غیر معمول برای کار است.
این شرایط به معنای کمتر بهره مند شدن این زنان از تجربیات و آموزشهای تربیتی است که تأثیر مستقیم بر تربیت نسل دارد. - محمدی،. - 1392 بسیاری از زنان که شغلی برای خود دست و پا میکنند و مشغول به کار میشوند، رغبت خود را نسبت به ازدواج از دست میدهندکه علت آن اول: توان اقتصادیشان بالا میرود و اگر احساس سرباری یا نیاز اقتصادی انگیزهای برای ازدواج ایجاد کرده بود از بین میرود دوم : کار سرگرمی و نشاط و شادی و عزت نفس ایجاد میکند بنابراین شاغل شدن زنان یکی دیگر از انگیزههای ازدواج آنان که رها شدن از تنهایی و انس گرفتن به همسر است را ضعیف میکند و جانشین مناسبی برای ازدواج نزد آنها محسوب میشود .
سوم : زنانی که شاغل هستندمعمولاً خواستگاران بیشتری نسبت به سایر زنان دارند. به همین خاطر از تأخیر انداختن ازدواج واهمهای ندارند، زیرا شانس خود را برای ازدواج، حتی اگر سنش افزایش پیدا کند، زیاد میبینند. بنابراین شاغل شدن دختران و زنان - بر عکس شاغل شدن پسران و مردان که سبب زیاد شدن انگیزه به ازدواج است - انگیزه او را نسبت به ازدواج کاهش میدهد - چگینی و همکاران، . - 1391 از طرفی به ازدواج بعنوان یک معامله نگاه کردن مانع از سرگرفتن ازدواجهای آسان شده است - شرقی و طاهر پور، . - 1387
سئوالات :
1. مدل بومی عوامل اقتصادی بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار چگونه است؟
2. شاخصهای کلیدی عوامل اقتصادی بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار کدامند؟
روش تحقیق: مطالعه از نوع مطالعات کمی- کیفی میباشد و در دو مرحله انجام گردید. در مرحله اول با روش مصاحبه اکتشافی عوامل اقتصادی بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار بر میزان آمادگی زنان سرپرست خانوار شناسائی شدند و داده های هر سه منبع - متون و مقالات، متخصصان ازدواج، زنان سرپرست خانوار - بطور مجزا و همچنین با سه سویه سازی اطلاعات بصورت ترکیبی با طرح تحقیق سیستماتیک نظریه برخاسته از دادهها دسته بندی شد و مدل بومی عوامل اقتصادی بازدارنده ازدواج مجدد زنان سرپرست خانوار بر اساس یافته های تحقیق کیفی و استنباط محقق از موضوع تدوین گردید و گویه های پرسشنامه جهت بررسی برازش مدل بر اساس یافته تنظیم گردید و با نظرخواهی بروش دلفی از زنان و اساتید روائی صوری و محتوائی و سازه آن تائید شد و با اجرا در نمونه پایلوت به روش تحلیل عاملی تأییدی و اکتشافی، روایی همگرا، روایی تشخیصی - p>0,90 - و پایایی - ضریب آلفای کرنباخ ، - p>0,70 مورد آزمون و تائید قرار گرفت.
طرح کلی پژوهش: این پژوهش به روش طرح تحقیق کمی- کیفی و مطالعات توصیفی– تحلیلی و در حیطه پژوهشهای رگرسیونی و از نوع معادلات مدل ساختاری میباشد که در 2 مرحله - بخش کیفی ، بخش کمی - صورت میپذیرد.
