بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی - متن، پرسشها و تصاویر - از منظر فعال و غیر فعال بودن بر اساس روش ویلیام رومی در سال تحصیلی 1394است. جامعه مورد مطالعه در این پژوهش کتاب علوم سوم ابتدایی بود.واحد مطالعه درس های مندرج در کتاب و واحد تجزیه و تحلیل، متن، پرسشها و تصاویر کتاب است که بر اساس مقولههای فعال و غیرفعال توسط فرمول ویلیام رومی تحلیل و ضریب درگیری آنها مشخص شد. نتایج به دست آمده نشان میدهد که متن کتاب علوم تجربی با ضریب درگیری 0/95 ، متنی فعال و پویاست وزمینه را برای یادگیری فعال فراهم می کنند.در این کتاب به دلیل نداشتن سوال های پایان فصل وبا توجه به روش ویلیام رومی تعداد پرسش ها 0بوده در نتیجه تحلیل نشده اند. اما تصاویر کتاب با ضریب درگیری 0/28 نشان دهندهی غیرفعال و غیرپویا بودن تصاویر است و زمینه را برای فعالیت فراهم نمیکند.
.1مقدمه
اما یکی از مهمترین برنامه های درسی در مدارس ابتدایی آموزش علوم است.در این برنامه ی درسی که به اسامی مختلفی مانند آموزش علوم تجربی ، ارتباط با طبیعت آ،موزش پایداری و محیط زیست ،ارتباط با اجسام وامثال در نظر گرفته می شود تجربه مستقیم دانش آموز در ارتباط با اجسام و امثال آن در نظر گرفته می شود .تجربه مستقیم دانش آموز در ارتباط با این آموزش در اولویت اهداف ارایه برنامه درسی قرار دارد. امروزه آموختن علوم تجربی هم چون سوادآموزی و حساب کردن امری اساسی و ضروری است که با زندگی روزمره ی ما در ارتباط است وبا پیشرفت فناوری اهمیت آن بیشتر شده است .
به عبارت دیگر آموزش علوم بیشتر به آموزش راه یادگیری می پردازد که آگاهی از آن برای هر کودکی لازم است ،چرا که در دنیایی زندگی می کند که سریعا در حال تغییر است و هر فردی باید قادر باشد خود را دایم باآن تغییرات هماهنگ سازد .گفته اند که در 20 سال دیگر سرعت رشد اطلاعات آنقدر سریع است که در کمتر از 75روز میزان اطلاعات ودانش بشر دو برابر می شودوبنابراین آنچه مهم است یادگیری شیوه کسب اطلاعات وبه روز کردن وپردازش آنهاست ونه کسب اطلاعات به مثابه یک بسته دانشی [1]. با توجه به اینکه علوم تجربی یکی از دروس پایه در ابتدایی می باشد وبا توجه به پیشرفت های روز که همه روزه در مورد این درس انجام می گیرد نیاز میگیرد نیاز به تحلیل وبررسی برای تغییر وتحول در کتاب های این برنامه ی درسی احساس می شود. از این رو در این نوشتار سعی شده است تا با بررسی وتحلی کتاب علوم تجربی سال سوم ابتدایی چاپ 1394با استفاه از تکنیک ویلیام رومی میزان فعال وغیر فعال بودن متن وتصاویر این کتاب بررسی شود وضریب در گیری هر مقوله بیان شود.
.2تعریف تحلیل محتوا
تحلیل محتوا را یک پژوهش منظم برای تئصیف عینی وکمی محتوای کتابها و کتون برنامه ی درسی ویا مقایسه ی پیام ها وساختار محتوا با اهداف برنامه درسی تعریف کرد.[7]
.3چرا محتوا را تحلیل می کنیم؟
یافتن نسبت بین اهداف ومحتوا به منظور بهبود کحتوای موجود ،علت اصلی تحلیل محتواست اما موضوع به همین جا ختم نمی شودچنانچه در تعاریف متفاوت از محتوا نیز مشاهده شده ،محتوا دارای عناصر متعدد و پیچیده ای است ،ضمن آن که جنبه های مختلفی را نیز در بردارد. از این رو یکی از دلایل تحلیل محتوا تشخیص این عناصر وآن جنبه هاست .مسلما در صورتی که اجزای مختلف محتوا شناخته شده و دسته بندی گردد،درک ان آسان تر وانتقال آن مقدور خواهد بود.[8]
مهر محمدی - 1387 - به نقل از جوناسن هشت ویژگی را به عنوان ویژگی های محیط یادگیری سازنده گرا مطرح کرده است که عبارتند از :در محیط یاد گیری سازنده گرا ،یادگیری مستلزم دست کاری فعالاست .یادگیری،هدفمند است .یادگیری زمینه است وتکالیف یادگیری متناسب با محیط یاد گیری سازنده گرا الزاما باید از شکل انتزاعی وغیر مرتبط با موقعیت های واقعی زندگی فاصله بگیرد .یاد گیری ،محاوره ای است - مبتنی بر گفت وگو است - .ویادگیری ، تاملی است .سازنده گرا می کوشد تکرار ،مشق وکوشش مستقیم برای یاد سپاری متن در مدرسه را با فرایند های فکری پر تلاش جای گزین سازد.[3] نکته :در کتاب علوم تجربی سال سوم ابتدایی تعداد پرسش ها بع دلیل نداشتن سوالات پایان فصل وبا توجه به روش ویلیام رومی صفر می باشد در نتیجه در این تحلیل مورد بررسی قرار نگرفته اند وتمامی پرسش ها ی داخل متن در قالب متن مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته اند.
.4روش ویلیام رومی در تحلیل محتوای کتب درسی
ویلیام رومی یکی از صاحب نظران تعلیم و تربیت کتاب خود را بنام - - تکنیک های پژوهشی در آموزش علوم - - را در سال 1986 ارائه کرد. روش او چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی می پردازد. مراحل اصلی تحلیل محتوا عبارتند از: تعیین هدف، نمونه گیری، رمز گذاری و مقوله بندی طبقه بندی مقوله ها، ارزیابی عینی طبقه ها. درباره هدف روش تحلیل محتوای ویلیام رومی می توان گفت که هدف آن بررسی این موضوع است که آیا کتاب و یا محتوای مورد نظر، دانش آموزان را به طور فعال با آموزش یادگیری درگیر می نماید؟ به عبارت دیگر هدف این است که بسنجیم آیا کتاب به شیوه فعالی ارائه و تدوین و تنظیم شده است یا خیر؟
درباره نمونه گیری نیز همانند سایر روش های دیگر پژوهش، اگر جامعه آماری وسیع باشد می توان دست به نمونه گیری زد و چنانچه جامعه آماری مورد نظر وسعت چندانی نداشته باشد، می توان از تمام جامعه به عنوان نمونه استفاده کرد. در مرحله سوم محتوا کد گذاری و مقوله بندی می شود که ویلیام رومی برای تحلیل محتوای کتابهای درسی ابتدا محتوا را به سه قسمت متن کتاب درسی، تصاویر، سوالات تقسیم می کند و سپس برای هر قسمت مقوله هایی را تعریف می کند.
درباره قسمت اول، یعنی متن کتاب درسی، ده مقوله تعریف می کند. در ارتباط با قسمت دوم یعنی تصاویر چهارمقوله، و در مورد قسمت سوم سوالات چهار مقوله کد گذاری می شود. مهم ترین اصل در مقوله بندی این است که تحلیل گر از یک سو بایستی متغیرهایی را که با آن سر و کار دارد به وضوح تعریف نماید و از سوی دیگر باید شاخص هایی که اطلاعات محتوا بر اساس آن در مقوله قرار می گیرند تعریف کند به عبارت دیگر مقوله ها بایستی منعکس کننده هدف پژوهش باشند. درباره روش ویلیام رومی می توان اظهار داشت که این اصل تا حد زیادی مراعات شده است و مقوله ها منعکس کننده هدف پژوهش هستند برای اثبات آن می توان مثالی از مقوله های آورده شده در روش وی را ذکر نمود.
در قسمت تصاویر اگر به مقوله b توجه شود: از فراگیر خواسته شده که با استفاده از مفروضات داده شده فعالیت یا آزمایشی را انجام دهد. ملاحظه می شود که در این مقوله تحرک و فعالیت و انجام کار برای فراگیر مطرح است این مقوله را ویلیام رومی جزء مقوله های فعال آورده است با دقت در این مقوله مشخص می شود که با هدف پژوهش که سنجش ارائه محتوای فعال است کاملا هماهنگی دارد. این اصل درباره سایر مقوله ها مطرح است و می توان آن را به سایر مقوله ها تعمیم داد. در مرحله چهارم طبقه بندی مقوله ها، ویلیام رومی، مقوله را به سه طبقه تقسیم می نماید، طبقه فعال، طبقه غیر فعال، طبقه مقوله های خنثی. در طبقه های فعال، دانش آموز با فعالیت های علمی و بطور کلی با یادگیری و آموزش درگیر است و چون مستلزم فعالیت فراگیر است و یادگیری فعال را ارائه می دهند به آنها مقوله های فعال گفته می شود.
