بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به نظام آموزشی متمرکز در کشورهای درحالتوسعه، محتوای کتابهای درسی نقش مهمی در فرآیند شکلگیری شخصیت افراد جامعه دارند. از این رو میزان توجه در این کتابها به هر بخش نشاندهنده میزان اولویت آن بخش هست. هدف پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتابهای مقطع ابتدایی از نظر میزان توجه به روستا و کشاورزی از لحاظ میزان توجه به بخش کشاورزی و روستا بود. در این تحقیق از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. کلیه کلمات کتابهای شش پایه مقطع ابتدایی در سال 1394، جامعه آماری تحقیق را تشکیل دادند. که درمجموع 170560 کلمه بودند.
نتایج نشان داد از مجموع 170560 کلمه کل کتابهای مقطع ابتدایی، تنها 1193 کلمه معادل 0/69 درصد بهصورت مستقیم به روستا و کشاورزی اختصاص دارد. همچنین مشخص شد تعداد 955 کلمه معادل 0/55 درصد محتوی کتابهای مقطع ابتدایی بهصورت غیرمستقیم به کشاورزی پرداخته است. نتایج نشان داد درمجموع 2148 کلمه معادل 1/25 درصد از کل محتوی کتابهای درسی مقطع ابتدایی بهصورت مستقیم و غیرمستقیم به کشاورزی و روستا اختصاص یافته است که نشاندهنده کماهمیتی به این بخش در مطالب کتابهای درسی مقطع ابتدایی میباشد.
مقدمه
بحث کشاورزی و روستا و اسکان درصدی از مردم کشور در روستاها که از لحاظ اشتغال به کشاورزی و دامپروری مشغول میباشند، لزوم توجه ویژه به این بخش را روشن میسازد. نقش کتاب بهعنوان برنامه آموزش بسیار مهم تلقی شده و جای تعمق، بررسی و تتبع فراوان دارد.
بازنگری، تجدیدنظر و اصلاح برنامه و محتوای کتابهای درسی، زمینه رشد و پیشرفت تحصیلی را فراهم میآورد. محتوای مطلوب کتابهای درسی میتواند دانش آموزان را به چالش فکری وادارد و از جمود فکری و ذهنی رها سازد و پاسخگوی نیازمندیهای عصر جدید انسانها باشد
کشاورزی ما برای تحقق امنیت غذایی جامعه، نیازمند گذر سریع از مرحله تولید معیشتی و سنتی به مرحله تولید صنعتی و تجاری است لذا، ضرورت دارد با اتخاذ تدابیر کارشناسانه به نوسازی همهجانبه آن پرداخت
کشاورزی تا قبل از دهه 1320 خودکفا بوده و علاوه بر تأمین نیازهای شهری و روستایی نقش مهمی در تجارت خارجی ایفا مینمود، ولی روند نزولی صادرات که از دهه 1320 شروع شد ادامه پیدا کرده و بهتدریج به حجم واردات افزوده گردید و از سهم بخش کشاورزی در تولید ناخالص ملی کاسته شد. در طول برنامههای عمرانی هدف اساسی رشد سریع اقتصاد کشور بوده است و چون نیل به این هدف در کشاورزی مشکل بود بیشتر منابع به سایر بخشها اختصاص یافت.
سهم سرمایهگذاری دولت در بخش کشاورزی از %25,5 در برنامه عمرانی سوم به %6,6 در برنامه عمرانی پنجم تنزل یافت، درصورتیکه سهم صنایع در طی همین دوره از %7,5 به %22 افزایش یافت. همچنین سهم اعتبارات بخش کشاورزی در برنامه اول به %7,5 از %28 در برنامه پنجم کاهش یافت
در روند ساختگرای نوسازی، سیاستهای بخش کشاورزی همیشه وابسته به توسعه صنایع دوم و سوم بوده است و این بخش در بسیاری از کشورها بهویژه کشورهای درحالتوسعه همواره قربانی بوده است؛ بنابراین، سیاست حمایت از سرمایهگذاری در کشاورزی در زمانی که صنایع تقرباًی در یک کشور صنعتی شده است مورد نیاز است
راه توسعه پایدار کشور از توسعه کشاورزی میگذرد و توسعه کشاورزی بدون توسعه روستاها امکانپذیر نیست - موحدیان عطار، . - 1392 توسعه روستایی از سوی اتحادیه اروپا، وسیلهای برای بهبود رفاه اقتصادی و اجتماعی ساکنان روستایی و محیط نهادی که در آن زندگی میکنند تعریف شده است
منابع انسانی سرمایههای بنیادی سازمانها و منشأ هر گونه تحول و نوآوری در آنها تلقی میشوند نظام آموزشی هر کشوری از نظر نیروی انسانی و مشاغل ایجاد شده در آن، بالاترین نسبت را در میان سازمانها و دستگاههای دولتی دارا میباشد که ارزیابی عملکرد وظیفهای ضروری در مسیر نیل به اهداف و مأموریتهای سازمانی است - اصغرپور - 1385 تعیین محتوای درسی، از مسائل بسیار مهم در نظامهای آموزشی و درسی به شمار میآید.
منظور از محتوا یک ماده درسی عبارت از دانش سازمانیافته و اندوخته شده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعیات، حقایق، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیمها، پدیدهها و مسائل مربوط به همان ماده درسی است - قورچیان و دیگران، . - 1374 بیان نقش کتب درسی در شناسایی و اهمیت نیازهای پیش روی جامعه بسیار مهم است به همین دلیل توجه به کشاورزی و چگونگی تولید محصولات و کمک به روشن شدن دانش آموزان در مورد اهمیت این مهم بسیار تأثیرگذار است.
هولستی واستون تحلیل محتوا را چنین تعریف میکنند: تحلیل محتوای فنی، پژوهشی است برای استنباطهایی برحسب شناسایی نظاممند و عینی و ویژگیهای خاص دریک متن. تحلیل محتوا یکی از مهمترین و پرکاربردترین روشهای تحقیق است و بهدرستی میتواند گفت هر محققی با آن سروکار دارد. هولستی به نقل ازبارکوس گفته تحلیل محتوا به معنای تحلیل علمی پیامهای ارتباطی است و این روش راکاملاً علمی میداند و باوجود جامع بودن، از نظر ماهیت، نیازمند تحلیلی دقیق و منظم است.
باریکانی و ایراننژاد - - 1392، با بررسی جایگاه بخش کشاورزی در اقتصاد ایران: نگاهی دوباره به نظریه محوریت بخش کشاورزی به این نتیجه رسیدند که بخش کشاورزی یکی از دو بخش کلیدی کشور است و توانایی خوبی در تحریک تولیدات سایر بخشها دارد، لیکن بخش صنایع بهواسطه ارتباطات قویتر بین بخشی، دارای قابلیت بیشتری در رشد اقتصادی کشور است. با توجه به پیوندهای پسین قوی بخش صنایع وابسته به کشاورزی، توسعه آن میتواند موجب تسریع روند توسعه و رشد بخش کشاورزی شود.
فتحی واجارگاه - 1372 - در پژوهش خود تحت عنوان »ارزشیابی شیوهی ارائهی محتوای کتب تجربی - پایههای دوم تا پنجم - دورهی ابتدایی با استفاده از روش رومی« پرداخته است. به این منظور نحوه ارائه محتوا - متن، پرسش، تکلیف، تصویر و نمودار - در کتب درسی مورد بررسی قرار گرفته است.
هدف این مقاله بررسی میزان توجه به بخش کشاورزی و روستاها در کتب دوره ابتدایی سیستم آموزشی بود. بهعبارتدیگر این تحقیق به دنبال این بود که مشخص کند آیا در این دوره که مرحلهی اول پیمودن نردبان دانش است به روستا و کشاورزی بهعنوان یکی از مهمترین بخشهای کشور توجه کافی شده یا نه؟
روش شناسی
روش این پژوهش تحلیل محتوا میباشد. از تحلیل محتوا تعاریف گوناگونی بهعملآمده که بخشی از اختلاف به تاریخچه این فن و روند تکاملی آن برمیگردد و بخشی دیگر مربوط به تفاوت در حوزه گستردگی این روش است
تحلیل محتوا یک روش پژوهشی است که به بررسی دادههای متنی برای الگوها و ساختارها مجرد از ویژگیهای کلیدی است که محققان میخواهند با توجه، توسعه مقولهها و جمع آنها در درک ساختار بهمنظور به دست گرفتن معنی متن بپردازند. دو روش برای تجزیه وتحلیل محتوا در علوم اجتماعی وجود دارد: کمی و کیفی. اصطلاح سابق اشاره به روشهای غیر آماری و اکتشافی دارد که شامل استدلال قیاسی است
سؤالی که در این تحقیق مطرح بود این است که کشاورزی و روستا چه جایگاهی در متون مقطع ابتدایی نظام آموزشی کشور دارد؟ جامعه آماری تحقیق حاضر کلیه کتابهای مقطع ابتدایی در سال 93-1392 بودند. برای این منظور کلیه متون و تصاویر این کتابها همراه با تعداد و فراوانی کلمات یا تصاویر مرتبط با کشاورزی و روستا شمارش شد. این کلمات در متن بهصورت مستقیم و غیرمستقیم استفاده شده بودند. پس از این مرحله و به دست آوردن فراوانی کل کلمات مرتبط در متن و شمارش آنها اقدام به شمارش تعداد کل تصاویر موجود در متن کتب از لحاظ اینکه تصاویر چقدر به بحث در کشاورزی و روستا پرداخته است.
برای رمزگذاری نیاز به واحد تحلیل است که دارای انواع مختلفی است که شامل واحد ثبت و واحد فحوا است. در این پژوهش واحد ثبت برای تحلیل، کلمه بود و از کلمات مرتبط مستقیم و غیرمستقیم با کشاورزی و روستا استفاده شد کلمات مستقیم شامل: کشاورزی، روستا، جهاد کشاورزی،کشاورزان، مزرعه، گندم، برنج، محصولات، آفات مزارع، برداشت، باغ میوه، باغداری، ده، غلات درختان، گاوآهن، جو سیب، حبوبات، داس، بذر، زمینهای کشاورزی، شخم زدن، درو کردن، کود، کشت، داشت، پسته، پنبه، نهال، دیم، زمین آبی، پشم، گوسفند، دامداری، گردو، کشتزار، گاو، بز، وجین کردن، روستاییان، گلابی، گیلاس، گوجهفرنگی، پیاز، تراکتور، گله، چوپان، مهندسین کشاورزی، آیش، آبیاری، مرغ و خروس زراعت، علوفه، کمپوست، قارچ،کود سبز، ارگانیک.
کلمات غیرمستقیم هم شامل:گیاهان، مناظر طبیعی، چای، لوبیا، نخود، زیتون، جنگل، مراتع، پیازچه، بیلچه، دام، جنگل بان، پشم، منابع طبیعی و مرتعداری بودند. با توجه به مسئله تحقیق و کوچک بودن جامعه آماری، کل جامعه آماری مورد تحلیل قرار گرفت.
یافته ها و بحث
نتایج بررسی کتابها برحسب شمارش فراوانی کلمات آنها و بیان آن برحسب درصد ارائه شده است. نتایج بررسی شش پایه مقطع ابتدایی در جدول 1 این پایه آورده شده است.
