بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه اهمیت وجایگاه بررسی وتحلیل کتب درسی در هر کشوری از اهمیت وارزش خاصی برخوردار است. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه به مهارت های اکتشافی وکاوشگری در برنامه ی درسی علوم سوم ابتدایی که در سال 95-94 بوده تهیه شده و درآن سعی شده است از روش تحلیل محتوای برنامه درسی علوم در زندگی روزمره نیز استفاده شود .و در این روش از آزمایشاتی که طراحی شده است ، جداول ونمودار ها ،فعالیت های طراحی شده و تناسب آن با زندگی روزمره موردنقد وبررسی موشکافانه ای انجام دادیم.
نتایج بدست آمده بر طبق فرضیات میخواهیم بدانیم که ،کتاب علوم سوم از نظر ویژگی ظاهری و ساخ تاری آن متناسب با ویژگی سنی دانش آموزان می باشد ، آیا به آزمایشات به درستی توجه شده است ودانش اموزان را در روش کاوشگری یاری می کند ، امتیازی که بر اساس تحلیل بدست آمده از کتاب سوم ابتدایی حاصل شد امتیاز - - 76 می باشد که امتیازی متوسط به بالا می باشد.
مقدمه
امروزه دیگر نمی توان اهمیت و تناسب آموزش و پرورش را برای آینده جوامع، کم ارزش شمرد و آن را فعالیتی در ردیف و موازی سایر فعالیت ها دانست. به تعبیر میتچل »اگر تنها یک عرصه از عرصه های حیات بشری نیازمند توجه به آینده باشد، آن عرصه، عرصه آموزش و پرورش است.
در سالهای اخیر، در برنامههای درسی علوم و روشهای آموزش آن تأکید اساسی بر روشهایی است که یادگیرنده در آنها نقشی فعال دارد. در این روشها نقش اصلی در فرآیند یادگیری به عهده یادگیرنده است، و اوست که فرآیند یاددهی- یادگیری را به پیش میبرد. بنابراین، سایر عوامل مانند محتوای آموزشی، تجهیزات و ابزارهای آموزشی و اقدامات معلم همگی در ارتباط با فعالیت یادگیرنده معنی و مفهوم پیدا میکنند. معلم در این روشها نقش جهت دهنده و سازمان دهنده را دارد و میکوشد تا فعالیتهای یادگیرندگان را متناسب با هدفهای درس در مسیر صحیح پیش ببرد.
در برنامههای جدید آموزش علوم، از معلم خواسته میشود تا تدریس خود را به شیوه گروهی سازماندهی کند، به نحوی که خود نیز به عنوان عضوی از گروه دانشآموزان درآید. در این روشها بر تعامل میان معلم و دانشآموزان و دانشآموزان با یکدیگر بیش از حد تأکید میشود، زیرا تجربه نشان دادهاست که تعامل و تبادل تجربیات دانشآموزان با یکدیگر نقش عمدهای در یادگیری آنان دارد. افزون بر این، فعالیتهای گروهی موجب توسعه مهارتهای اجتماعی از قبیل احترام به حقوق دیگران، همکاری گروهی، حق و مسئولیت قائل شدن برای دیگران، مشارکت در تصمیم گیری های گروهی، سعه صدر و ... در دانشآموزان میشود.
دراین الگو جستجوی مفاهیم کاملا به عهده ی دانش آموزان قرار داده می شود و معلم با ایجاد آوردن زمینه، فرایند تدریس را به گونه ای هدایت می کند که دانش آموزان مفهوم مورد نظر را کشف کنند وهدایت های معلم، براساس فعالیت های دانش آموزان و محتوای آموزش، متفاوت است بنابراین هدف پایانی این الگو پرورش فعالیت های ذهنی و مهارت های اکتشافی دانش آموزان است.
بیان مسئله
پرورش مهارتها در دانشآموزان به منزله آموختن »راه یادگیری« به آنان است. پرورش »مهارتهای یادگیری و اکتشافی« در دانشآموزان، آنها را در پیمودن مراحل روش علمی تواناتر میسازد و به آنها این امکان را میدهد تا یادگیری های جدید را از طریق بکارگیری این مهارتها به راحتی انجام دهند .
این مهارتها عبارتند از: مشاهده کردن، اندازهگیری، جمع آوری اطلاعات، تفسیر یافتهها، فرضیه سازی، برقراری ارتباط، پیش بینی کردن، کاربرد ابزار و طراحی تحقیق
خلاقیت، عبارت از قدرت استدلال، درک سریع مفاهیم و حافظهقوی در دانشآموز خلاق است. شاگردان خلاق لزوماً در آزمونهای هوشی نمره چندان فوقالعادهای کسب نمیکنند. اما در آزمونهای مربوط به سنجش مهارتهای تفکر واگرا نمره بالایی به دست میآورند. بنابراین فقط اشخاص تیزهوش نیستند که میتوانند خلاق باشند، بلکه با هوش متوسط هم میتوان خلاق بود و کمبود خلاقیت را فقط به افرادی که عقب ماندگی ذهنی دارند میتوان نسبت داد.
نتایج تحقیقات تورنس راجع به رابطه هوش و خلاقیت نشان دهنده این است که معدل بهره هوشی دانشآموز خلاق بین 97 تا 126 است و در نتیجه بین شاگردان باهوش و خلاق تفاوت معنی داری در پیشرفت تحصیلی وجود ندارد. - هارلن، - 1991 لذا کتاب مورد نظر دارای خلاقیت است و اگر خلاقیت وجود دارد عوامل موثر دیگر مثل معلم چگونه می تواند این خلاقیت را جلوه دهد و از دانش آموزان بخواهد که این خلاقیت را بروز بدهند
در نهایت هدف ما از این بررسی ،بررسی علوم سوم ابتدایی از جهت توجه به امر فعالیت های اکتشافی و خلاقیتی این کتاب می باشد.
پیشینه
محمد فتحی و روح اله مرادی به بررسی و تحلیل علوم ابتدایی از نظر بررسی علوم از نظر میزان توجه به فرایند حل مسئله و مهارت تفکر را تحلیل کرده اند و به این نکات اشاره کرده اند که:
این پژوهش از روش توصیفی جهت مشخص نمودن مولفه های مهارت تفکر و حل مسئله و از روش تحلیل محتوا به منظور بررسی و تحلیل برنامه درسی علوم تجربی پایه سوم استفاده شده است. و در این تحیل مهم ترین یافته ها این بود که در کتاب علوم سوم از مجموع کل مهارت تفکر شاخص فکر کردن 30/3 بیش ترین و شاخص چرایی 11/4 کم ترین میزان توجه را داشته است زلیخا فرجی به تحلیل محتوا علوم ابتدایی بر اساس توجه به اهداف آموزش به این نکته توجه کرده است: تحلیل علوم سوم و چهارم مسائلی نظیر غالب بودن جنبه نظری در سی و ارائه موضوعات نظری متنوع باعث شده است که جنبه عملی درس نادیده گرفته شود و در هر دو کتاب تنها یک درس از دو کتاب به ارائه دانش عملی بپردازد.
آزاده دهقان پور و سیدعباس رضوی به تحلیل علوم از لحاظ رشد آگاهی های فراشناختی و توانمند کردن فراگیران به مهارت های فراشناختی از جمله موضوعاتی است که در دهه های اخیر مورد توجه دست اندرکاران تعلیم و تربیت قرار گرفته است. برای رسیدن به این منظور توجه به مؤلفه های فراشناختی که دانش آموزان از طریق محتوای برنامه درسی کسب می کنند و گنجاندن این مؤلفه ها در محتوای برنامه درس، ضروری است. هدف پژوه حاضر بررسی کتب علوم تجربی دوره ابتدایی از منظر مؤلفه های فراشناخت و نیز شناسایی و آسیب پذیری هر کدام از آنها در متون درسی است.
اهداف
-1بررسی کتاب علوم سوم ابتدایی از جهت توجه به مهارت اکتشافی.
