بخشی از مقاله
چکیده
در جامعه ی امروز، ریاضیات در ارائهی مهارتهای لازم به افراد جهت ایفای نقش موثر در جامعه به عنوان عضوی مفید،سهم بسزایی دارد و حل مسئله در شمار وظایف اصلی دانش آموزان در زندگی و تحصیل می باشد و به اعتقاد پژوهشگران حل مسئله هسته اصلی برنامه درسی ریاضی محسوب می شود. در این پژوهش به تحلیل محتوای کتاب جدید ریاضی پایه پنجم ابتدایی براساس فعالیت های آموزشی و برنامه ریزی حل مسئله پرداخته شد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع، توصیفی است که به شیوه تحلیل کمی محتوا صورت گرفته و واحد تحلیل صفحات کتاب - پرسش، تمرین، مسائل - میباشد، در تحلیل دادههای حاصل از این پژوهش از مفروضات آمار توصیفی بالاخص فراوانی، درصد، جدول و نمودار استفاده شد.
جامعه آماری این پژوهش کل کتاب جدید ریاضی پایه پنجم ابتدایی در سال تحصیلی 1395-1396 بود و نمونه آماری برابر با جامعه آماری بود. برای تحلیل محتوای کتاب از سیاهه انواع مختلف مسئله ریس و همکاران استفاده شد که شامل هشت نوع مختلف مسئله می باشد که مناسب است در برنامه ریزی حل مسئله مورد توجه قرار گیرد. نتایج این تحلیل نشان داد که در محتوای کتاب جدید ریاضی پنجم بیشترین نوع مسئله مربوط به »مسائل چند مرحلهای« و »مسائل حاوی منطق، استدلال، آزمون فرض ها و اطلاعات معقول باشند« است که 339 مورد یعنی % 70/4 از کل کتاب به این مؤلفه ها اختصاص یافته است و کمترین نوع مسئله به کار رفته »مسائلی که ضریب دقت یک موضوع را تعیین می کنند« و »مسائلی که نتیجهگیری در آنها به تصمیم گیری نیاز داشته باشند« می باشد.
مقدمه
یادگیری در محیط مدرسه، با یادگیریهایی که در محیطهای دیگر اتفاق میافتد متفاوت است، زیرا فعالیتها و تجربه هایی که در مدرسه منجر به یادگیری میشوند، از قبل پیشبینی و سازماندهی میشوند. یکی از وظایف مهم مدرسه این است که جهت تحقق هدفهای آموزشی و پرورشی در یادگیرندگان، فعالیتها و تجربههای یادگیری را به درستی پیشبینی، تنظیم و ارائه کند
برای اینکه فعالیتها و تجربههای یادگیری به صورت متحد و یکپارچه بر فراگیران تأثیر بگذارند باید به صورتی سازماندهی شوند که اثر یکدیگر را تقویت کنند Tyler - ، ترجمه تقیپورظهیر، . - 1390 پس نوع سازمان ]محتوا در[ برنامه-ی درسی6، عامل مهمی در تعیین چگونگی یادگیری است. در بسیاری از موارد، عدم کارایی و غیر مؤثر بودن برنامهی درسی به دلیل نامناسب بودن محتوای آن نیست؛ بلکه به دلیل چگونگی تنظیم و سازمان دادن آن - محتوا - است که در امر یادگیری مشکلاتی را پدید میآورد اگر از دیدگاه برنامه درسی به کتاب های درسی به ویژه محتوا و فعالیت های یادگیری شاگردان نگاه کنیم، اهمیت و ضرورت یک محتوای خوب و پویا در فرایند آموزشی و پرورشی بیش از پیش نمایان می شود، از آنجا که هدف تحلیل محتوا شناسایی نقاط قوت و ضعف محتوای کتب درسی به منظور ترمیم و اصلاح و تغییر می باشد، لذا از ضرورت برخوردار است
تحلیل محتوا یک شیوهی پژوهشی جهت مطالعه و بررسی دقیق ارتباطات انسانی است که همواره در جریان زندگی روزمره وجود دارد. این روش تحقیق با استفاده از دادههای موجود، به تحلیل اطلاعات و پیامهای از قبل آماده شده میپردازد تا عناصر اصلی یک پیام را به صورت کمّی و مقداری بیان کند و میزان یک ویژگی و صفت مشخص و تعریف شده را در پیام خاصی نشان دهد
یکی از اهداف آموزش و پرورش آماده سازی انسان است، تا بتواند تحولات و تغییرات و نوآوری ها را درک کند و یکی از رشته هایی که آموزش و فراگیری آن برای انجام رسالت فوق ضروری می باشد، ریاضیات است. این رشته که اهداف، محتوا، روشها و وسایل آموزشی آن امروزه تغییرات بسیاری یافته اند، همواره جزء مواد اساسی برنامه درسی کلیه مقاطع تحصیلی، در تمام نظام های آموزشی رسمی جهان بوده است.
از آنجایی که آموزش سال های ابتدایی یعنی سال هایی که کودکان برای اولین بار با فعالیت های ریاضی آشنا می شوند، در زندگی آینده و طرز فکر آنها نسبت به یادگیری ریاضی،اهمیت و اثر قابل ملاحظه ای دارد، بنابراین توجه به ویژگی های فراگیران، محتوای مناسب و روش های تدریس صحیح می تواند به فراگیری کامل و عمیق مفاهیم ریاضی منجر گردد و توانایی استفاده از این آموخته ها را در زندگی فعلی و آتی کودک، ایجاد و تقویت نماید
بیان مسئله
محتوای کتاب درسی در واقع بخشی از جلوهی عینی برنامهی درسی است و شامل دانش، مهارتها، نگرشها و ارزشهایی است که میبایست یاد گرفته شود. بنابر اهمیت موضوع، فرصتهای یادگیری میبایست به طور "متوالی" بهگونهای سازماندهی شوند که مطالب یادگرفته شده در طی سالهای مختلف، یکدیگر را پشتیبانی و تقویت کنند
از طرفی درس ریاضی به عنوان یک درس پایه و مبنا در زندگی در تمام مقاطع تحصیلی مورد توجه قرار دارد و حل مسئله در شمار وظایف اصلی دانش آموزان در زندگی و تحصیل می باشد و به اعتقاد پژهشگران حل مسئله هسته اصلی برنامه درسی ریاضی محسوب می شود
از آنجا که حل مسئله نگرانی سابقه داری دارد، توجهات اصلاح طلبانهای بر آن متمرکز گردیده، این توجهات در دو گزارش مطالعاتی گسترده ظاهر شد: در سال 1977، »هیئت ملی بازرسان ریاضیات«7 گزارشی از مهارتهای اساسی ریاضیات تهیه کرد، که نخستین بند از ده زمینه مهارتی این گزارش مربوط به حل مسئله بود که »دلیل اصلی برای مطالعه ریاضیات است.«
حل مسئله باید به برنامه تحصیلات ریاضی نفوذ کند. ما باید از موقعیت های مسئله ای به عنوان زنجیره ای پیوسته در آموزش و برای معرفی مباحث جدید استفاده کنیم. بسیاری از موقعیت های مناسب حل مسئله، در زندگی روزمره ظاهر می شود. باید زمان کافی برای پرداختن به مسئله، برنامه های کمکی، منابع مورد نیاز، نقش تکنولوژی و چگونگی اداره کلاس را در نظر بگیریم
جورج پولیا به عنوان پدر حل مسئله ریاضی شناخته شده است . پولیا فرض را براین گذاشته که حل مسئله یک مهارت ذاتی نیست و می تواند در افراد رشد یابد. او توضیح می دهد که حل مسئله یک مهارت کاربردی و عمقی می باشد که اجازه می دهد تا مسائل را حل کنیم. حل کردن مسائل یک مهارت تمرینی و عملی است، هر مهارت عملی نیز از راه تمرین و تقلید به دست می آید.
بهترین راه برای اینکه بتوان به حل مسئله ها دست یافت این است که مانند یک شطرنج باز با آن درگیر شد و مسئلههای مختلفی را شروع به حل کرد. بهتر است این درگیر شدن هدفمند باشد، به طوری که با حل مسئلههای مختلف یک پرونده شخصی از مسئلهها و راه حلهای آن، به منظور توسعه راهبردهای شخصی خود پدید آورد
معلمان نقش مهمی در رشد وضعیت حل مسئله دانش آموزان بازی می کنند، آنها باید مسائلی که دانش آموزان را درگیر می کند انتخاب کنند. معلمان باید محیطی را خلق کنند که در آن دانش آموزان برای کشف کردن، خطر کردن و سهیم شدن شکستها و موفقیتهایشان،تشویق شوند
با توجه به مطالب فوق و تاکیدی که نظام های آموزشی کشورهای مختلف بر آموزش و تقویت مهارت حل مسئله دارند و از آنجایی که کتاب جدید ریاضی پایه پنجم ابتدایی نیز بر حل مسئله تاکید دارد این پژوهش بر آن است که میزان توجه به برنامه ریزی حل مسئله در فعالیت های آموزشی کتاب جدید ریاضی پایه پنجم ابتدایی را بر اساس سیاهه انواع مختلف مسئله ریس و همکاران بررسی و تعیین نماید.
اهداف تحقیق
هدف اصلی: پژوهش حاضر ارزیابی محتوای کتاب جدید ریاضی پایه پنجم ابتدایی براساس فعالیتهای آموزشی و برنامه- ریزی حل مسئله میباشد.
اهداف فرعی:
- بررسی میزان توجه به انواع مختلف مسئله در کتاب ریاضی پنجم ابتدایی.
- مشخص نمودن بیشترین نوع مسئله به کار رفته در کتاب ریاضی پنجم ابتدایی.
سؤالات پژوهش:
- آیادر کتاب ریاضی پنجم ابتدایی به انواع مختلف مسئله توجه شده است؟
- در کتاب ریاضی پنجم ابتدایی از کدام نوع مسئله با فراوانی بیشتر استفاده شده است؟
