بخشی از مقاله
چکیده:
مقاله حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب درسی فارسی خوانداری پنجم ابتدایی براساس آموزش فلسفه به کودکان، از روش تحقیق تحلیل محتوای کتاب درسی، استفاده شده است . در این مقاله با تحلیل متن و محتوای دروس می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که؛ آیا در کتاب خوانداری پایه پنجم ابتدایی به معیار هایی که در " آموزش فلسفه به کودکان" مد نظر است توجه شده است ؟ با بررسی محتوای کتاب مشخص شد هدفهای دروس ارائه شده در کتاب با روشهای آموزش فلسفه برای کودکان مطابقت زیادی دارد و با استفاده از روش های قصه گویی، کاوشگری ، نمایش و پرورش خلاقیت و کنجکاوی در کودکان براساس هدفهای مورد نظر فلسفه برای کودکان عمل کرده و مهارت تفکر را در دانش آموزان براساس سوالهای مطرح شده در هر درس ایجاد می کند.
.1مقدمه :
بسیاری از پژوهشگران، کتاب درسی را به عنوان یکی از رسانه های کارآمد و اثربخش آموزشی محسوب کردهاند که میتواند زمینه ی یادگیری و خودآموزی را برای فراگیران فراهم نماید. یکی از روشهای پژوهشی که برای کتابهای درسی به کار میرود، تحلیل محتوا است. این امر میتواند به روشن شدن مسئله کمک کرده و نقاط قوت و ضعف احتمالی کتابهای درسی را برای اصلاح و تغییر احتمالی محتوا، متناسب با اهداف تعیین شده و اصول علمی پیشنهاد کرده و همچنین شیوه درست طراحی را در اختیار مدیران و برنامه ریزان و مؤلفان کتابهای درسی قرار دهد - احمدی،. - 1389
برای آموزش تفکر به کودکان برنامه های متعددی تدوین و استفاده شده است که یکی از موفق ترین و پرکارترین برنامه های موجود برنامه " فلسفه برای کودکان" است. فلسفه برای کودکان شاید تازه ترین و بزرگترین گامی است که در راستای تلاش برای کاربردی کردن فلسفه و آموزش عملی تفکر انتقادی و با هدف تقویت و بالا بردن مهارت های استدلال، داوری و قدرت تمیز برداشته شده است . این برنامه نمونه روشنی از کاربرد فلسفه در تربیت است اما با دیگر برنامه های فلسفه کاربردی تفاوت اندکی دارد و آن اینکه این برنامه می خواهد به شاگردان کمک کند تا خودشان کار فکری انجام دهند و مسائل را خودشان حل کنند. - متیو لیپمن ، 1 - 2003
این برنامه توسط ماتیو لیپمن و همکارانش در دانشگاه مونتکلیر - 2 ایالات متحده - تهیه شده است و متشکل از قصه هایی است که بگونه ای خاص نگاشته شده اند و کارشان شروع کردن مباحث فلسفی است و تمرکز بر روی تعدادی رمان فلسفی همراه با کتاب های راهنمای معلمان است که برای کودکان سه سال به بالا مناسب هستند. به عقیده لیپمن ، هر رمان مضمونی از عملکرد ذهن آدمی و هدفی یگانه - ایفای نقش سکوی پرتاب به سوی مناظره ی عقلانی را در بر می گیرد.
رمان های فلسفی لیپمن ، پر از معما ، پرسش و مسائلی پیرامون مفاهیم هستند. هدف آموزشی روشنی دارند؛ یعنی برانگیختن پرسشگری و مباحثه فلسفی . این رمان ها، نمونه هایی از گفت و گوهای منطقی و اندیشمندانه در میان کودکان را نشان می دهند و لیپمن امید وار است خوانندگانش هنگام بحث در باره پرسش های برخاسته از آن متون، از این نمونه ها الگو بگیرند. - فیشر، 3 - 1385 برنامه آموزش فلسفه به کودکان به صورت یک طرح هدفمند، نخستین بار در سال - .1373 ش - توسط بنیاد حکمت ملاصدرا در کشور ما شناخته شد و در همان تاریخ ، گروه فلسفه و کودک این بنیاد پایه گذاری گردید . - گزارشی از برنامه گروه پژوهشی فلسفه و کودک در همایش ملاصدرا -
.2 بیان مسئله و مفاهیم نظری
فلسفه برای کودکان و نوجوانان ترجمه philosophy for children است. از آنجا که طبق تعریف یونسکو«children» به افرادی اطلاق می شود که زیر 18 سال اند ، از اینرو سعی کرده اند در نوشته ها آن را»فلسفه برای کودکان و نوجوانان« ترجمه کنند . این برنامه در دانشگاه ایالتی مونتکلیر در نیوجرسی توسط پروفسور متیو لیپمن شکل گرفت . به معنای آموزش درست اندیشیدن در باره اندیشه ها از طریق جست و جو به روش علمی برای درست زیستن است . دانش آموزان باید یاد بگیرند که هدفمند بیندیشند و در تعبیر و تفسیر مسائل به قضاوت درست بپردازند - لطف آبادی، . - 1385
هیچ گونه طرح درس از پیش تعیین شده ای برای آموزش p4c وجود ندارد؛ زیرا ما نمی دانیم دانش آموزان چه پرسش هایی خواهند داشت. فقط یک مجموعه قواعد کلی برای ایجاد پرسش، ایجاد احترام مقابل، چینش کلاس، خوب گوش دادن، گسترش درک، جست وجوی معنا، تقویت استدلال، پرورش اعتماد به نفس - صحبت در جمع و احساس داشتن فکر مستقل و منحصر به فرد بودن - و غیره وجود دارد که به آن می پردازیم - نیکبخت، . - 1386 لیپمن به این نتیجه رسید که بهترین روش برای آموزش تفکر به کودکان استفاده از داستان است. او به این منظور کتاب داستان کوتاه، ویژه کودکان را نوشت - فیشر، . - 1385
به نظر لیپمن ، اگر بخواهیم کودکانمان در آینده به بزرگ سالانی اندیشمند تبدیل شوند، باید آنان را تشویق کنیم تا کودکانی اندیشه ورز باشند و از طریق ترغیب کودکان به اندیشیدن و تشویق به بحث کردن، یعنی با واداشتن آنان به گفت وگو درباره جوانب مختلف امور، می توان به این هدف دست یافت - همان - . اکثریت قریب به اتفاق کسانی که در زمینه فلسفه برای کودکان کار می کنند، استفاده از داستان را در کلاس های تحقیق و پژوهش جمعی در مدارس توصیه می کنند و آن را بهترین وسیله برای ایجاد پرسش های فلسفی و پژوهشی در کلاس می دانند.
