بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضرباهدف بررسی درکتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی انجام شد.روش پژوهش،توصیفی-تحلیلی است که درآن بصورت تلفیقی ازتحلیل محتوای کمی وکیفی استفاده گردیده است.موًلفه های مورد بررسی در این پژوهش اهداف مضامینو تربیت سیاسی مورد استفاده درکتاب اجتماعی ششم می باشندکه باشیوه ی گرداوری اطلاعات پیرامون این موًلفه هابصورت سندکاوی ومطالعات اسنادی ازکتاب درسی پایه ششم،راهنمای تدریس وبرنامه درسی ملی اجتماعی مقطع ابتدایی می باشد.
نتایج پژوهش نشان می دهد درزمینه ی تدوین اهداف به حیطه ها ی یادگیری نگاه یکسویه حاکم بوده به صورتی که عمده اهداف تدوین شده درحیطه ی شناختی قرار دارند وحیطه های مهارتی که می توان ازقابلیت های بی شماری در زمینه ی کاربست اطلاعات داشته باشدمعفول مانده است.مضامین وشاخص های سیاسی بکارگرفته شده درکتاب مطالعات اجتماعی ششم هم،ازلحاظ حیطه های یادگیری ونقل مضامین بصورت نامتوازن توزیع گردیده اندکه سبب شده است دانش اموزان دربرخی شاخص ها به بینش درستی دست پیداکنندامادرشاخص های اولیه ی تربیت سیاسی نظیرحقوق متقابل،مشورت وهمفکری،مسئولیت و...بدلیل استفاده کم ونامتناسب،ازتربیت سیاسی خوب برخوردارنباشندواین خودباعث پرورش نامناسب تربیت سیاسی در دانش اموزان شده است.
مقدمه
مطالعات اجتماعی یک حوزه ی یادگیری است که تعامل انسان بامحیط های اجتماعی،فرهنگی،طبیعی،اقتصادی،و...وتحولات زندگی بشر درگذشته،حال واینده وجنبه های گوناگون ان بحث می کند. - راهنمای تدریس مطالعات اجتماعی،. - 2:1392برنامه درسی مطالعات اجتماعی باتوجه به رویکرد کلی برنامه درسی ملی مبنی برفطرت گرایی توحیدی واهتمام به شکوفایی آن،سعی می کند زمینه های تربیت فردی واجتماعی کودکان ونوجوانان رافراهم آورد.
از این روی هدف غایی مطالعات اجتماعی تربیت افرادی موٍمن،مسئول،آگاه وتوانمند در زندگی فردی واجتماعی،پایبند به اخلاق وارزش های دینی وعلاقه مند به ایران وهویت اسلامی،ایرانی است - کتاب درسی مطالعات اجتماعی،سخنی بامعلمان. - 41:1393 ارتباط نظام تربیتی بانظام عناصرنهادسیاسی،از دیر زمان مورد توجه بوده وبسیاری از صاحب نظران به رابطه ی میان مقوله ای این دوبخش،اشاره کرده اند وپیوند تنگاتنگ نهادهای آموزشی وقدرت را،موردتأکیدقرار داده اند.
ازجمله ارسطو اظهارمیکند:درمیان تمام چیزهایی که اظهار کرده ام انچه بیشترین سهم را در دوام وقوانین دارد،سازگاری آموزش وپرورش بانوع دولت است واین چیزی است که جهانیان از آن غاغل هستند.بهترین قوانین نیزحتی اگرتوسط تمام افراد جامعه هم معتبرومشروع دانسته شود درصورتی ارزش واعتبارخواهند داشت که به وسیله ی آموزش وپرورش به نسل جوان اموخته شوندوآموزش وپرورش نیز باقوانین مزبورتطابق داشته باشند. - فلسفه آموزش وپرورش،فیلیپ جی اسمیت،نقل از:سعیدبهشتی: - 59 تأکیدارسطو بر ضرورت تجانس وسازگاری نظام آموزشی با نهاد حکومت،بی جهت نبود.
تجربه ی حکومت های یونانی،این جمع بندی را در فرادید وی نهادکه ثبات اجتماعی B سیاسی،ازطریق نهادهای آموزشی،پدیدمی آید.حکومت هاوقوانین اجتماعی،درارتباط فعال بانظام آموزشی می زیندوامکان ادامه بقامی یابندبه مرور وباحضورعصرتغییروتحول،نقش نهادهای آموزشی درتغییرات سیاسی-اجتماعی نیز،موردتأکیدقرارگرفت.در این بازیافت ها،روشن شدکه دوره ی تحول نیزجزباتغییرات درنظام آموزشی،ممکن نخواهد بود.در این نگاه،نقش آموزش وپرورش نه درثبات،بلکه درتغییرات سیاسی-اجتماعی مورد مطالعه قرارگرفت ورابطه های آن دوفحص وکناکش گردید.
به نوشته برخی مؤلفان:نظام آموزش وپرورش یکی ازکارگزاران مسؤل درفراگردپرورش سیاسی است.محققان همبستگی های مثبتی بین آموزش وپرورش وآگاهی ومشارکت سیاسی مشاهده کرده ونتیجه گرفته اندکه برخورداری ازتحصیلات رسمی بالاترین تأثیر رابرنگرش های سیاسی داردوهیچ متغیر دیگری درتعیین نگرش های سیاسی،بامتغیرآموزش وپرورش قابل مقایسه نیست - جامعه شناسی آموزش وپرورش،دکترعلی علاقه بند،. - 74ازآنجایی که کارکردهای تعلیم وتربیت بی شمارهستندزمینه ی مناسبی برای رشدوتوسعه ی جامعه محسوب می شود.
یکی ازمهمترین کارکردهای تعلیم وتربیت،تربیت شهروندی است که می توان نمونه بارز آن را درکتاب مطالعات اجتماعی نهاد آموزش وپرورش مشاهده کرد.دانش آموزان طی آموزش مفاهیم تربیت شهروندی آمادگی شرکت درفعالیت هاوتحولات اجتماعی راپیدامی کنند - آقازاده،احمد،. - 1385 تربیت سیاسی مقوله ای ازمقوله های تربیت شهروندی به حساب میآیدکه هدف آن آماده کردن دانش آموزان برای مشارکت سیاسی،انتقال ارزش ها،نگرش هاورفتارهای سیاسی به نسل نواست. - مرزوقی،. - 1384نهادآموزشوپرورش دراین نقشی بی بدیل درآموزش وآماده سازی دانش آموزان ازلحاظ تربیت سیاسی برعهده دارد.مشارکت فعالانه افراد در زمینه های مختلف اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی وسیاسی است که باعث ایجادتحرک وپویایی دریک جامعه رافراهم می کند.
تربیت سیاسی به عنوان زیرمقوله ازتربیت شهروندی واجتماعی ازاهمیت بالایی برخوردار است چراکه تداوم حیات جامعه تاحدزیادی به این مقوله بستگی داردوبادرنظرگرفتن این مهم،انتظارمی رود دست اندرکاران برنامه ریزی درحوزه های مختلف آموزش وپرورش نگاهی دقیق وتخصصی در زمان تدوین محتوا دراین زمینه داشته باشندچراکه می توان استمرارحیات وپویایی جامعه راتضمین نمود.پزوهش حاضرباهدف بررسی وتحلیل اهداف ومضامین تربیت سیاسی بکار رفته درکتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی انجام گرفته است.
مفهوم شناسی
تربیت: - اسم مصدر - 1 .پروردن،پروراندن،پرورش دادن.2ادب واخلاق به کسی یاد دادن - فرهنگ فارسی عمید - .پرورانیدن،پرورش دادن،یاد دادن،بارآوردن است - دهخدا،علی اکبر،لغت نامه،ج550،. - 14تربیت عبارت است ازپرورش دادن،یعنی استعدادهای درونی راکه بالقوه دریک شی ء موجوداست،به فعلیت درآوردن وپروردن.بنابراین تربیت فقط درموردجاندارهایعنی گیاه وحیوان وانسان صادق است - مطهری،مرتضی،تعلیم وتربیت دراسلام،تهران،صدرا،1384،:. - 183
تربیت شهروندی:تدارک فرصت هایی برای اشتغال دانش آموزان درتجربه های معناداریادگیری است.به گونه ای که به تسهیل رشدآن ها به عنوان افرادمتعهدوفعال اجتماعی بینجامد. - هوماناوهمکاران،نقل از:قلتاش،. - 1391
تربیت سیاسی:پرورش وشکوفایی استعدادهایی که مربوط به بعدسیاسی انسان و ویژگی های عمومی اویعنی قدرت است.تااز این راه متربی ضمن فهم روابط قدرت وپیچیدگی نظام های سیاسی در درون شبکه وسیع جامعه،آگاهانهوفعال عمل کند - پژوهشکده علوم واندیشه سیاسی - .
سوالات پژوهش
-محتوای کتاب در راستای آموزش مفاهیم تربیت سیاسی ازچه ویژگی هایی برخوردار است؟
-اهداف کتاب مطالعات اجتماعی در زمینه آموزش تربیت سیاسی چگونه است وچه چیز را دنبال می کند؟ - آیا اهداف تدوین شده درزمینه تربیت سیاسی درکتاب مطالعات اجتماعی ششم مناسب می باشد؟
مواد وروش پژوهش
پژوهش حاضرازنوع توصیفی بارویکردی تحلیلی ونقادانه می باشدکه سعی درتحلیل دقیق وبررسی اهداف ومضامین تربیت سیاسی به کار رفته درکتاب مطالع ات اجتماعی ششم دبستان را دارد.روش پژوهش کیفی بوده ودرکنارآن ازشیوه ی کمی تحلیل محتوای استنباطی جهت نشان دادن آماری تحلیل هاونتایج بصورت جدول استفاده شده است. ابزارهای جمع آوری اطلاعات ماچک لیست محقق ساخته بودکه روایی وپایایی به وسیله فرمول ضریب پایایی اسکات اندازه گیری شدکه میزان پایایی 73درصدبوده است.برای اندازه گیری روایی اطلاعات بدست آمده دراختیار4نفرازصاحب نظران حوزه ی تعلیم وتربیت بندرعباس قرارگرفت ومیزان روایی آن راتأییدکردند.
یافته های پژوهش
باجستجودرمحتوای نگارشی برنامه درسی دوره ابتدایی ،متون ومفاهیمی رامی توان یافت که جهت گیری تربیت سیاسی این قبیل برنامه هارانشان می دهد.
