بخشی از مقاله
چکيده
هدف اصلی این پژوهش تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی در دوره ابتدایی از نظر پرداختن به مسائل ومعضالت آلودگی محیط زیست است. مسائلی که این پژوهش به آن پرداخته است توجه به آلودگی ها از چهار مولفه ی اصلی ٣3و مولفه فرعی بوده که مولفه های اصلی شامل: آلودگی های آب ،آلودگی های هوا، آلودگی های خاک وآلودگی های صوتی می باشد. این پژوهش هم به روش تحلیل محتوا ی کیفی وکمی انجام شده است.
جامعه آماری این پژوهش کتاب مطالعات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی در سال 4334 بوده واز نمونه گیری استفاده نشده نمونه کل جامعه آماری می باشد در جمع اوری اطالعات از فهرست وارسی ،شمارش واستفاده از نرم افزارMaxquda استفاده شده است .روایی فهرست مولفه ها توسط اساتید تایید وپایایی ان .3از ضریب توافق برخوردار بود.بر اساس این پژوهش بیشترین توجه در کتاب مطالعات پایه چهارم ابتدایی به آلودگی های هوا بوده است که 35.2 درصد را به خود اختصاص می دهد وکمترین توجه را به آلودگی های آب با 4..2 درصد از کل معضالت الودگی درکتاب اختصاص داده شده است گدر پایان سعی شده که مبتنی بر مبانی نظری پیشنهاد هایی ارائه شود.
مقدمه
کتابهای درسی به خاطر اهمیت زیادی که در تعیین محتوا و خط مشی آموزشی دارند، کانون توجه دستاندرکاران آموزش و پرورش میباشند. اهمیت کتابهای درسی در نظامهای آموزشی متمرکز مانند ایران کهتقریباً تمام عوامل آموزشی بر اساس محتوای آن تعیین و اجرا میشود بیش از سایر انواع نظامهای آموزشی است، و به خاطر همین اهمیت بیش از اندازه است که صرف وقت نیروهای متخصص در ارزشیابی و تحلیل کتابهای درسی میتواند راهگشای حل بسیاری از مشکالت جاری آموزش باشد. در حال حاضر کتابهای درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع برای یادگیری به شمار میآیند. چراکه بیشتر فعالیتهای آموزشی در چارچوب این رسانه صورت میپذیرد. - یار محمدیان.٣. - 43
کتاب درسی از مهمترین منابعی است که افراد را با مباحث الودگی های محیطی اشنا می کند به این خاطر کتاب را تحلیل نموده تا مباحث ذکر شده را در ان بررسی شود. آلودگی محیط زیست از منابع گوناگون صورت میگیرد. با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فنآوری و ازدیاد روز افزون جمعیت ، در حال حاضر دنیا با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید میکند. بطوری که در هر کشور حفاظت محیط زیست مورد توجه جدی دولتمردان است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونهای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند. - عابدی3٣ - 43
. در آتن گاهی مجبور میشوند به علت آلودگی شدید هوا کارخانجات را تعطیل و رفت و آمد اتومبیلها را محدود کنند. شهرهای دیگر دنیا مانند مکزیکوسیتی ، رم و تهران نیز با مشکل آلودگی هوا دست به گریبانند. آلودگی دریاها ، رودخانهها ، دریاچهها و اقیانوسها و جنگلهای نیز نیز موضوع بحث جدی میباشند. دراین گزارش تکان دهنده به جنبه های مختلف محیط زیست وارتباط آن با کودکان اشاره شده که بخشی از آن درباره ویرانی محیط زیست واثرات آن برروی سالمت وبهداشت کودکان است. ویران کردن جنگل ها، بیابان زایی، بهره برداری فزاینده از زمین های کشاورزی در کشورهای حال توسعه با کاهش میزان تولید و فراوری محصوالت کشاورزی، سطح تغذیه کودکان راکاهش می دهد - عیوضی،٣٣ - 43
اگر پدران ما درباره اهمیت حفظ محیط زیست وپیشگیری از برخی از کارهایی که برای ساکنان کره زمین در کوتاه مدت یا بلند مدت زیان بار هستند مطالبی را با ما در میان گذاشته بودند ، شاید وضع اسفباری که در شرایط کنونی بر روی کره خاکی ما حاکم است ، هرگز پدید نمی آمد . برای حفظ محیط زیست ، بیشتر از همه بر روی قدرت و اقتدار کودکان و نوجوانان تکیه کنید. کودکان ، فراگیران سریع و فعالی هستند . اگر از طریق ادارت حفظ محیط زیست با ارائه فیلم های جالبی درباره حیات وحش ، حفظ و سالمتی محیط زیست ، مطالب مستندی به آنها ارائه شود ، مسلماً محبت و رحمت آنها نسبت به این مسائل بر انگیخته شده و در رفتار آنها به تدریج منعکس خواهد گردید .
اگر ما کودکانمان را دوست داریم ، باید کره زمین را دلسوزانه دوست داشته و آن را متنوع و زیبا به آیندگان واگذار کنیم تا در یک روز بهاری در ده هزار سال دیگر آنها بتوانند در دریایی از علفها صلح را حس کنند، بتوانند ببینند که زنبوری به مالقات گلی می آید ، بتوانند آوای یک پرنده را در آسمان بشنوند و بتوانند خوشی را در زنده بودن دریابند. - حیدریان،٣٣. - 43 برخی از مرگ و میر مرتبط با هوای آلوده ممکن است به دلیل استفاده از سمهای حشرهکش در داخل محیطهایی که فاقد گردش هوای مناسب هستند اتفاق میافتد و لباسهای خشکشویی شده برای چند روز از خود گازهای همچون تتراکلراتیلن متصاعد میکنند.
مرگومیرناشی از منوکسیدکربن معموال به دلیل دودکشهای نامناسب شومینهها و یا سوزاندن ذغال در محیطهای داخلی به وقوع میپیوندد. مسموم شدن با منوکسیدکربن حتی از شعلههایی که بهدرستی تنظیم نشدهاند به وقوع میپیوندد. آالیندهها از منابع بیولوژیک هم در محیطهای داخلی یافت میشوند. حیوانات خانگی دندر تولید میکنند و انسانها گردی از الیهای کوچک پوست و مویهای تخریب شده برجای میگذارند. - تقی زاده3٣ - 43
حشرات ریز در رختخوابها، فرشها و موکت و مبلمان تولید آنزیمها و مدفوع به سایز میکروبی مینمایند. کپکها در داخل دیوارها ایجاد میشوند و تولید میکوتوکسنینها میکنند. سیستمهای تهویه مطبوع نیز بارور کننده بیماری لینجر و همچنین کپکها میشوند. فظ محیط زیست، پاسخ به یکی از نیازهای امروز جامعه برای نگاهداری بیشتر از محیط زیست و رعایت حقوق عمومی است و تخریب محیط زیست معلول نابرابریهای اجتماعی و استفادههای غلط از طبیعت و یکی از عوامل تضییع حقوق انسانهاست.
با نگاهی به متون دینی میتوان دریافت که محیط زیست و توجه به تأمین سالمت آن و حرکت در جهت دستیابی به محیط سالم، از حقوق اساسی بشر است؛ همانگونه که تخریب محیط زیست در اثر نشناختن حقوق بشر است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات و جانشین خداوند بر روی زمین، حق دارد از نعمتهای الهی استفاده کند؛ اما این استفاده نباید آنچنان باشد که حق دیگران در بهرهبرداری از این نعمت الهی در خطر قرار گیرد. به عبارت دیگر، انسان همانگونه که حق استفاده و بهرهمندی از محیط زیست سالم را دارد، مسؤولیت درست استفاده کردن از آن را نیز بر عهده دارد.
با نگاهی به وضعیت فعلی محیط زیست، در مییابیم که انسانها در بهرهبرداری از طبیعت و محیط زیست به مسؤولیت خود در حفظ و حراست از آن به درستی عمل نکردهاند. شاهد این سخن، بحران عظیمی است که محیط زیست دچار آن شده است. تخریب و نابودی روز افزون جنگلها و مراتع، نابودی گونههای نادر گیاهی و جانوری، آلودگی آب، خاک و هوا، استفاده از سالحهای هستهای و شیمیایی، ورود مواد نفتی و آالیندههای دیگر مانند:
فاضالب کارخانهها و مجتمعهای صنعتی به رودخانهها و دریاها، آسیب دیدن الیه ازن، بارانهای اسیدی، مصرف روز افزون سوختهای فسیلی، استفاده بیرویه از سموم دفع آفات نباتی و دهها عامل آلودهکننده دیگر که نام بردن از آنها فقط بر تلخ کامی و ناراحتی انسان میافزاید گویای این واقعیت مهم است که بشر در داد و ستد خود با محیط زیست، راه خطرناک و مهلکی را در پیش گرفته که نتیجه آن چیزی جز به خطر افتادن سالمت و حیات انسان و دیگر موجودات نخواهد بود. اندکی تأمل و تفکر در آمارهایی که همه روزه در مورد وضعیت محیط زیست بیان میشود، کافی است تا انسان خود را بر لب پرتگاهی احساس کند که ساخته و پرداخته خود اوست. - ابتکار١ - 433
بيان مسئله
تحلیل محتوا از جمله روش هایی است که در تحقیق کتابهای درسی به کار گرفته شده است . تحلیل محتوای کتاب های درسی،کاربرد روشهای کمی وکیفی، عینی ونظام دار برای توصیف رسانه اموزشی وآگاهی از میزان تاثیر گذاری آن در فرایند یاددهی -یادگیری،تاثیرات آشکار وپنهان در فراگیران وشناخت واقعیت های اجتماعی است - نوریان. - 4333 در این مسئله به دنبال این هستیم که در کتاب مطالعات اجتماعی چهارم ابتدایی چقدر به مباحث الودگی های محیط پرداخته شده است واینکه این کتاب به چه مقدار دانش اموزان را با مباحث الوی های محیط اشنا می کند.
سواالت پژوهش
کتاب مطالعات اجتماعی چهارم دبستان به چه میزان به آلودگی های آب توجه داشته است؟
کتاب مطالعات اجتماعی چهارم دبستان به چه میزان به آلودگی های هوا توجه داشته است؟
کتاب مطالعات اجتماعی دبستان به چه میزان به الودگی های خاک توجه داشته است؟
مطالعات اجتماعی چهارم دبستان به چه میزان به الودگی
های صوتی توجه داشته است؟
پيشينه تحقيق
با توجه به تحقیقی که قضاوی وهمکارانش در توجه علوم تجربی به معضالت محیط زیست انجام داده است ،درزمینه اولویت های واحد های تحلیل فرعی آب بیشترین توجه به ورود مواد سوینده به اب سیالب ها والوده شدن منابع طبیعی شده است وکمترین توجه به افزایش جنگ ها ومانور های نظامی،انتقال اب از حوضه ای به حوضه ی دیگر بدون اکولوژی ونشست نفت در اقیانوس شده که کتاب های درسی علوم تجربی در ابتدایی کشور ما کمترین توجه را به این مسا ئل کرده است.
با توجه به پژوهشهای بیرهوف 2 - ١١ - 2 پس از انجام دادن مطالعات وپژوهشای گسترده در زمینه ی رابطه ی میان مسئولیت زیست محیطی و رفتار محیطی به این نتیجه رسید که نه تنها رفتار محیطی تابع مسئولیت محیطی است. بلکه بلکه مسئولیت زیست محیطی در سه سطح اححساس گناه ،اگاهی از پیامد ها ومعیار های ذهنی منجلی می شود که هر سه بر اثر امورش در کودک به وجود می ایند زیرا عوامل ایجاد کننده انخا به ترتیب سطح شامل عوامل عاطفی، ادراکی واجتماعی است. یعنی نقطه ی اغازین توجه ورشد احساس مسئولیت زیست محیطی مربوط به سنین کودکی در دور ه ی ابتدایی است. - قضاوی وهمکاران،٣٣ - 43
کودک تحت تاثیر اموزش رسمی وکتاب درسی مطالب اموزش را فرا می گیرند .در این مطالب کتاب درسی وداستانهای شیرین ادبیت تاثیر زیادی در فراگیری وایجاد رفتار محیطی در کودکان خواهد داشت. - بیرهوف4٣. - 43 پژوهشهای میلر بروسوف وهاروود - 4١١ - 2 نشان میدهد که تفاوتهای فرهنگی نقش مهمی در درک مضیولیت محیطی بر عهده دارند. یعنی وقتی که به شرکت کنند گان امریکای وهندی در پژوهش داستان داده شد تا احساس مسئولیت محیطی خود را بیان کنند. برخورد هندی ها از روی احستسات وامریکایی ها با توجه به شناخت موقعیت ها نسبت به حوادث وخطرات جدی بوده است. پس دریافتند باید میان فرهنگ و مطالب اموزشی هما هنگی باشد. - میلر5٣. - 43
