بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی میزان توجه به مولفههاي دینی و اخلاقی سبک زندگی در برنامهدرسی نعلیمات اجتماعی پایه هفتم کشور ایران انجام شده است . در این پژوهش از روش توصیفی جهت مشخص نمودن مولفههاي دینی و اخلاقی سبک زندگی و از روش تحلیل محتوا به منظور بررسی و تحلیل برنامهيدرسی نعلیمات اجتماعی پایه هفتم و هشتم استفاده شده است. جامعهي آماري پژوهش در بخش تحلیل محتوا، برنامه درسی نعلیمات اجتماعی پایه هفتم و هشتم کشور بوده که از این جامعه، نعلیمات اجتماعی پایه هفتم براي مطالعه انتخاب شده است.
ابزار جمعآوري اطلاعات، سیاهههاي تحلیلاهداف، تحلیل محتواي کتبدرسی، تحلیل محتواي کتب راهنماي معلم و تحلیل تصاویر بود که پس از مطالعه مبانی نظري و بسترهاي قانونی و طرح پیشنهادي، تهیه و تدوین شد و روایی آن توسط متخصصان علومتربیتی و کارشناسان حوزهي مولفههاي دینی و اخلاقی سبک زندگی تعیین شد. واحد تحلیل، جملات مندرج در متن کتب درسی، متن اهداف، کتب راهنماي معلم و همچنین تصاویر مندرج در کتب درسی بوده است.
در بخش تحلیل محتوا مهمترین یافتهها نشاندهندهي آن بود که در مجموع اهداف31/66 درصد، کتاب درسی به میزان 5/35 درصد درصد توجه شده که بیشترین میزان توجه مربوط به بعد شناختی بوده و در مجموع به مؤلفه مسئولیتپذیري توجه بیشتري شده است و م به مؤلفههاي ، و .. مرورد بررسی قرار گرفت و از مجموع تصاویر مندرج نیز ؟ درصد تصاویر در ارتباط با مولفههاي سبک زندگی است.
مقدمه
مفهوم سبک زندگی از جمله مفاهیم علوم اجتماعی است که اخیرا بسیار مورد توجه قرار گرفته است؛ اما کاربردهاي متفاوت و بعضا متعارض، آن را مفهومی مبهم و از دیدگاه پارهاي محققان غیرقابل استفاده کرده است.
سبک زندگی را میتوان به مجموعهاي از رفتارها تعبیر کرد که فرد آنها را به کار میگیرد تا فقط نیازهاي جاري او را برآورند، بلکه روایت خاصی را که وي براي هویت شخصی خود برگزیده است، در برابر دیگران مجسم سازد. سبک زندگی مفهومی است که در فرهنگ سنتی چندان کاربردي ندارد چون ملازم با نوعی انتخاب از میان تعداد کثیري از امکانهاي موجود است؛ سخن گفتن از کثرت انتخاب نبایستی به این فکر منتهی گردد که در همه انتخابها بروي تمامی افراد باز است. یا آنکه همه افراد تصمیمهاي مربوط به انتخابهاي خویش را با آگاهی کامل از کلیه امکانات موجود برمیگزینند. چه در عرصه کار و چه در عرصه مصرف، براي همه گروههایی که از قید فعالیتهاي سنتی آزاد شدهاند، انتخابهاي گوناگونی در زمینه سبک زندگی وجود دارد
با گذشت زمان و همگام با پیشرفت علم و فناوري در تمامی ابعاد زندگی بشري، تغییر و تحولات بسیار گستردهاي در زندگی افراد به وجود آمده است. سبک زندگی افراد یک جامعه در برگیرنده تمامی اعمال و رفتارها و نگرشهاي آنان نسبت به خود،جامعه و در کل به جهان پیرامونی است که نه تنها زندگی فردي بلکه زندگی اجتماعی سایر افراد را نیز تحت تاثیر قرار می-دهد. آنچه که امروزه بایستی به عنوان یک فرایند طبیعی در نظر گرفته شود، تغییر سبک زندگی افراد در تمامی حوزهها می-باشد.
بدون شک این تغییرات گاها در مقابل آموزهها و باورهاي افراد یک جامعه قرار میگیرد. و باعث میشود که به خصوص نسل جدید به سمت این تغییرات کشانده شوند، وازآموزههایی که بایستی بدان پايبند باشند، فاصله میگیرند. آن چه که امروزه بسیار مشهوداست، دینگریزي جوانان و فاصله گرفتن آنان از عقاید دینی واخلاقی است. دلایل بسیار زیادي وجود دارد که زمینه را براي این مسئله فراهم میکند.
بدون شک یکی از راهکارهاي کارا و اثربخش براي مقابله با این مسئله، بحث آموزش به نسل جدید است. وجود یک برنامهدرسی انعطافپذیر میتواند راهگشا باشد. براي آموزش افراد نبایستی از این نکته غافل شویم و آن این است که که چه عاملی باعث دور شدن افراد جامعه از مقوله دین و اخلاق میشود؟ آیا آموزشهاي دینی و اخلاقی که صورت میپذیرد جذابیت لازم را دارد؟ از تنوع لازم برخوردار است؟ انگیزه درونی در افراد به وجود میآورد یا خیر؟ آیا آموزشهاي سنتی متناسب با دانش روز و فناوري اکنون است؟
بهترین راه براي آموزش افراد یک جامعه نهاد آموزش و پرورش است، با گنجاندن مؤلفههاي دینی و اخلاقی در برنامهدرسی مدارس و کتبدرسی میتوان به این مهم رسید.
تاریخ شرکت بیمه نیست، بقا، عزّت و سربلندي هیچکس تضمین لابشرط نشده است، وضعیت هر فرد و ملتی و هر جامعه و حکومتی در گرو نحوه رفتار خودش است
« در واقع خداوند با همه، از جمله مؤمنان اتمام حجت کرد که فکر نکنند که مثلا پسر خواندههاي خخداوند هستند و به هر قیمیتی آنها را حفظ میکند. عالم و تاریخ، قواعد و سننی دارند. جامعه و حکومتی که به اصلاح خودش بپردازد و اصلاحات، دائما در آن حکومت و جامعه جاري باشد، عدالت را برقرار کند، به حقوق انسان احترام بگذارد و به وظایف و تکالیف و نیز اهمیت دهد، این جامعه طبق سنن الهی اعتلا مییابد و جامعهاي که در آن اعمال مذکور نباشد، ولو این که با شیکترین الفاظ حرف آن را بزند، با سر به زمین خواهد خورد. این پیام صریح خداوند است.
چه در سطح فردي و چه در سطح اجتماعی و حکومتی، راهی جز اصلاحات دائمی وجود ندارد. نفی اصلاحات به معنی تایید مفاسد، ظلمهاي اجتماعی و بیعدالتی است. تا زمانی که در حکومت و لو به نام حکومت دینی، ظلم و ستم و بیعدالتی اتفاق بیفتد رشوه و غیره وجود داشته باشد ولو یک مورد، معنایش این است که هنوز اصلاحات اسلامی باید ادامه پیدا کند. در اسلام امر به معروف و نهی از منکر یعنی اصلاحات دائمی؛ یعنی همه همواره مراقب یکدیگر باشید، نقد کنی، سئوال کنید، توضیح بخواهید و غیره
سبکهاي زندگی در دوران مدرن شکلدهنده هویت شخصی و اجتماعی افراد هستند. سبکهاي زندگی متاثر از عوامل بسیاري همچون اقتصاد، سیاست، فرهنگ و مذهب میباشد. از آنجایی که در کشور اسلامی بسر میبریم، مذهب رکن اساسی زندگی فردي و اجتماعی به شمار میآید.
پژوهشگران سبک زندگی ارزشها را منبع شکلگیري سبکزندگی میدانستند و تاکید داشتند که شناخت ارزشهاي فردي اصلیترین وظیفه براي درك سبک زندگی افراد است، به طور کلی طرفداران نقش ارزشها در شکل دادن به سبک زندگی معتقدند که ارزشهاي فعلی فرد تعیین کننده سبک زندگی اوست و ارزشهاي دیسنی را از جماه این ارزشها می-دانند
دین همچون یک سرمایه، نقشی ثاثیرگذار بر کنش و انتخاب سبک زندگی و نحوه مصرف فرهنگی و مادي افراد دارد. قرار گرفتن در معرض مدرنیته و شاخصههاي آن از جمله عقلانیت، فردگرایی، مصرفگرایی و...، همواره تغییراتی در تمام زمینههاي اقتصادي، اجتماعی و همچنین در فرهنگ و نگرشهاي دینی به دنبال خواهد داشت.
پژوهش نصرتی و ذوالفقاري - - 1391بیانگر آن است که هر چه میزان دینداري پایینتر باشد، سبکهاي زندگی، مدرنتر و هر چه افراد دیندارتر هستند، سبکهاي زندگی، سنتی و غیر مدرنتر میشود. اینکه آیا مدرنیته با دین در تعارض میباشد یا خیر نیاز به مطالعات گسترده به خصوص در کشورهاي مذهبی دارد. یکی از دلایل ترغیب جوانان امروزي به سمت سبکهاي زندگی جدید و دور شدن از دین همین مسئله است. لذا این مسئله بایستی به خصوص در امر آموزش مورد توجه قرار گیرد. بدون شک مدهاي مدرنیته سرگرمیها و بقیه مسائلی که دارد به سهولت جوانان را به سمت خود میکشد.
و این در حالی است که نه میتوان به طور حتم مدرنیته را رد کرد ونه سنتهاي گذشته و رهنمودهاي دین را. هر تغییر و تحولاتی بایستی از غربال مبانی برنامهدرسی عبور کند. ما در کشوري اسلامی زندگی میکنیم و از مبانی فلسفی اسلامی و همچنین مبانی روانشناسی اسلامی برخورداریم با نگاهی ترکیبی میتوانیم از دانش روز بهرهمند شویم. به صورتی که با حفظ مبانی سنتی و ارزشی خود همگام با تغییر و تحولات جهانی به پیش برویم. هر چیزي که از تغییر و تحولات حاصل میشود، نمیتواند مفید و مثمر ثمر باشد.
اسلام در تمامی حوزهها رهنمودهایی دارد که راهنماي افراد است. با توجه بیشتر به امر آموزش مفاهیم دینی و اخلاقی به خصوص از همان دوران کودکی و گنجاندن این مفاهیم در برنامهدرسی مدارس در مقاطع مختلف تحصیلی میتوان این مفاهیم را در افراد جامعه نهادینه کرد. ذکر این مطلب ضروري است که صرف آموزش در مدارس کفایت نمیکند. دانشآموزان صرفا در مدرسه تحت تعلیم قرار نمیگیرند. امروزه نقش دنیاي مجازي در آموزش بسیار پرنقشتر از مدارس میباشد.
استفاده از اینترنت، موبایل، کامپیوتر و غیره افراد را در معرض موضوعات گوناگون و بعضا مغایر با آنچه که در مدارس آموزش داده میشود قرار میدهد. به جرات میتوان گفت نقش این آموزشها بسیار پررنگتر است. بنابراین مسئولان و دستاندرکاران بایستی برنامههاي متنوع اخلاقی و دینی براي آموزش افراد در نظر داشته باشند و گستره این موضوع را در فضاي مجازي با قدرت و انعطاف لازم پیش-بینی کنند. نداشتن برنامههاي مناسب و کارا منجر به دینگریزي جوانان خواهد شد.
چرا مسائل غیراخلاقی زیادي از طریق دنیاي مجازي در دسترس افراد قرار میگیرد. با توجه به علم روز از این موضوع نمیتوان فرار کرد خواه ناخواه دانشآموزان با این موارد روبرو خواهند شد. اگر آموزشی که دانشآموزان در مدارس دریافت میدارند از کیفیت و کمیت مناسب برخوردار باشد و آنچه که لازمه زندگی در دنیاي پیشرفته امروزي است، در اختیار آنان قرار گیرد آنان در برخورد با اینگونه مسائل غیرارزشی قضاوت درست و انتخاب درستی خواهند داشت.
بنابراین آنچه که میتواند گرهگشاي این مسئله باشد آموزش دقیق واصولی مؤلفههاي دینی و اخلاقی سبک زندگی میباشد. همانگونه که اشاره شد بهترین راه براي آموزش این مقوله آموزش و پرورش است، لذا در این پژوهش این مقوله در محتواي کتاب تعلیمات اجتماعی پایه هفتم مورد بررسی قرار گرفت. تا میزان توجه به این مقوله در برنامهدرسی مدارس مشخص گردد.
تعلیم و تربیت از طریق برنامههاي رسمی، صریح و پنهان خود دستور کاري براي ذهن، در رابطه با محیط اجتماعی، فراهم میسازد. »تعلیم و تربیت بحث ساختن انسانهاست
در مقابل این انسانها هستند که فرهنگ جامعه و از جمله نظام تعلیم و تربیت را میسازند. در این مسئله تمامی افراد جامعه دخیل هستند به خصوص خانوادهها نقش اساسی در این زمینه دارند. هر چامعهاي بر اساس فرهنگ خود و بایدها و نبایدهاي آن، اهداف متفاوتی براي جامعه خود در نظر می-گیرند و این امر به پویایی جامعه آنان کمک میکند. امروزه با وجود بحرانهاي اخلاقی و اجتماعی، توجه به دین و ایمان و باورهاي دینی و اعتقادي از اهمیت بالایی برخوردار است.
تعریف دین در اسلام به این صورت میباشد:اقرار به زبان و اعتقاد به پاداش و کیفر در آن جهان و عمل به ارکان و دستورات آن. به اعتقاد دورکیم دین مذهب مشترکی از اعتقادات و اعمال مربوط به مقدمات و محرمات است. دین عبارت از نیروهاي تسکین دهنده فوق انسانی که رفتار و زندگی او را تحت انضباط در میآورد. جادو بر اساس قوانین تغییرناپذیر طبیعت استوار است، ولی اعتقاد به نیروهاي منضبطکننده اساس دین را تشکیل میدهد و فرق بنیادي دین و جادو همین است
