بخشی از مقاله
چکیده
تربیت از ابتداییترین و اساسیترین نیازهای زندگی بشری است شهید مطهری تربیت را پرورش استعداد درونی موجود میداند و برای تربیت عواملی از قبیل روح علمی، تفکر، تقوا و تزکیه، جهاد، معاشرت با نیکان، کار، مراقبه و محاسبه نفس و عبادت را برمیشمارد. عبادت انواع مختلفی چون عبادت بدنی، عبادت مالی و عبادت فکری را در برمیگیرد که شایسته است در سنین پایین آموزش داده شوند. در این مقاله سعی شده است که توجه به عبادت در کتب هدیههای آسمان دوره ابتدایی موردبررسی قرارگیرد.
روش مورداستفاده تحلیل محتوا بوده که بعد از مشخص شدن فرآیند پژوهش به تحلیل کتب پرداخته شد و نتایج حاصل از پژوهش بدین شرح میباشد: در کتاب هدیههای آسمان دوم 38/09 درصد، سوم 14/67 درصد، چهارم 14/67 درصد، پنجم 10/52 درصد و ششم 10/76 درصد صفحاتش مربوط به عبادت بدنی میباشد. در کتاب هدیههای آسمان دوم 5/95 درصد، سوم 2/75 درصد، چهارم 1/83 درصد، پنجم 2/63 درصد و ششم 4/61 درصد صفحاتش به عبادت مالی اختصاص دارد.
در کتاب هدیههای اسمان دوم 17/85 درصد، سوم 24/77 درصد، چهارم 11/92 درصد، پنجم 10/52 درصد و ششم 16/92 درصد صفحاتش به عبادت فکری اختصاصیافته است. این آمار نشان میدهد که توجه کافی به عبادت مالی و فکری نشده است و شایسته است محتوای کتب درسی هدیههای آسمان دوره ابتدایی به سمت نهادینهسازی عبادات بهعنوان عامل تربیت سوق داده شوند.
مقدمه
بیگمان از مهمترین اهداف آفرینش تربیت و پرورش است؛ زیرا پروردگار - رب - به معنای ایجاد چیزی بهصورت تدریجی و در فرآیند زمانی پیچیده و رساندن آن به کمال است
مقوله تربیت از ابتداییترین و اساسیترین نیازهای زندگی بشری است و نهتنها تربیت لازمه جداییناپذیر زندگی که متن آن بوده و بلکه زندگی، از گهواره تاگورش جلوهای از آن است. انسان تنها در پرتو تربیت صحیح است که بهعنوان موجودی هدفمند و اندیشه ورز به اهداف آرمانهای خود دست یازیده وقلّه رفیعسعادتِ مطلوب خویش را فتح مینماید؛ تربیت از حیاتیترین ابعاد زندگی انسان است و در پرتو آن، انسان به سعادت مطلوب نائل میآید.
شهید مطهری برای تربیت عواملی را برمیشمارد که یکی از آنها عبادت است. بهترین مکانی که میتوان عبادت را آموزش داد در مدارس و بهترین زمان دوره ابتدایی میباشد، بنابراین مؤلفان کتب درسی دوره ابتدایی باید توجه بیشتری به این امر داشته باشند. در این مقاله ابتدا به بررسی تعریف تربیت از دیدگاههای مختلف پرداخته و سپس عوامل تربیت ازنظر شهید مطهری بیان میشود. در ادامه یکی از عوامل آن در کتب هدیههای آسمان دوره ابتدایی موردبررسی قرار میگیرد.
بیان مسئله
شهید مطهری برای تربیت عوامل مختلفی را برشمردهاند. یکی از این عوامل عبادت میباشد که سه نوع عبادت داریم: عبادت بدنی، عبادت مالی و عبادت فکری. عبادت برای تقویت عشق و علاقهمندی و ایجاد حرارت معنوی در انسان است. لذا این پژوهش قصد دارد به این موضوع بپردازد که کتب هدیههای آسمان دوره ابتدایی به چه میزان به نهادینه کردن عبادت در دانش آموزان میپردازد.
مبانی نظری
تربیت
تربیت از ریشه »رب ب« گرفتهشده است ؛ بنابراین در امر تربیت باید بر فعالیتهای آزاد و درونی توجه کرد. هنگامی میتوان از تربیت انسان سخن گفت که به گوهر انسان و ارزشهایی که او را از سایر حیوانات جدا میکند، توجه کنیم
تربیت عبارت است از پرورش دادن، یعنی به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی که در یک شی هست و لهذا تربیت فقط در مورد جاندارها صادق است، یعنی گیاه و حیوان و انسان.
در نظر امام خمینی - ره - انسان موجودی است که با تعلیم و تربیت رشد میکند، البته آدمی چندگونه رشد دارد؛ رشد نباتی که با همه گیاهان، هم کاروان است. رشد حیوانی که با همه حیوانات در خوردن، خوابیدن و تولیدمثل، هم قافله است و رشد انسانی که از راه تعلیم و تربیت صورت میپذیرد و در این مقطع، آدمی از کاروان نباتات و نیز از قافله حیوانات، جدا و متمایز میگردد. تردیدی نیست که تعلیم، منهای تربیت، بینتیجه و گاهی مضر است، چنانکه تربیت بدون تعلیم نیز سودمند نخواهد بود
تربیت، پرورش استعداد درونی موجود است. در تربیت هدف رسیدن موجودزنده به کمال است. تربیت صحیح و همهجانبه زمانی محقق خواهد شد کهاولاً به رشد و پرورش استعدادهای انسانی توجه شود، ثاناًی میان استعدادهای انسانی هماهنگی و تعادل ایجادگردد وثالثاً در حد عالی از فعلیت به ثمر رسند
عوامل تربیت
انسان موجودی است دارای ابعاد مختلف و هر بعدی با یک یا چند عامل از قوه به فعلیت درمیآید و ازاینرواصطلاحاً آن چیزی که باعث شکوفا شدن ابعاد انسانی میشود، عامل نام دارد
-1 روح علمی: این عامل بعد حقیقتجویی را در انسانها تقویت میکند. حقیقتجویی همانگونه که از نام آن هویدا است، گرایش انسان به کشف حقیقت است. عامل تربیت گرایش به حقیقتجویی، روح علمی نام دارد
-2 تفکر: فکر کردن ازنظر منطقی سیر ذهن از مجهول به معلوم و ترتیب و تنظیم معلومات و درنتیجه کشف مجهول است
-3 تقوا و تزکیه: تقوا و تزکیه موجب پرورش اراده انسان میگردد و اراده را آماده میسازد برای بکاربستن
-4 جهاد: ازجمله عواملی که جانشین ندارد، جهاد است. امکان ندارد آدمی که جهادکرده با آدمی که به جهاد نرفته، ازنظر روحیه یکسان باشند. پیامبر در حدیثی جنگ و جهاد را عامل اصلاح اخلاق و اصلاح نفس خوانده است و میفرمایند کسی که جهاد نکرده و یا آرزوی جهادکردن را درسر نپرورانیده باشد، در روحش شعبهای از نفاق وجود دارد
-5 معاشرت با نیکان:اصولاً انسان هرقدر هم سعی کند که از دیگران اثر نگیرد، باز کموبیش اثر خواهد پذیرفت. چه رسد به شخص یا اشخاص، علاقهمند هم باشد
