بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی، درصدد است تا میزان انطباق محتوای کتاب ریاضی ششم ابتدایی را در زمینه های تدریس پذیری، یادگیری پذیری، رویکردهای پرورشی، ظاهر کتاب، توجه به نیازهای روزمره دانش آموزان مورد نقد و بررسی قرار دهد. این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی می باشد و در شهرستان ساری ناحیه یک به اجرا درآمده است.
جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان پایه ششم ناحیه یک ساری که درس ریاضی را تدریس می کنند به تعداد 110 نفر می باشد که از طریق جدول کرجسی و مورگان تعداد 86 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته است که در پنج مؤلفهی - تدریس پذیری، یادگیری پذیری، رویکردهای پرورشی، ظاهر کتاب و توجه به نیازهای روزمره دانش آموزان - در طیف لیکرت تنظیم شده و دارای 35 سوال است. نتایج تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها نشان داد که از نظر معلمان، کتاب ریاضی پایه ششم در معیارهای تدریس پذیری، رویکردهای پرورشی و نیازهای روزمره دانش آموزان مناسب است اما در معیارهای یادگیری پذیری و ظاهر کتاب مناسب نیست.
مقدمه
کتاب درسی یکی از مهم ترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در هر نظام آموزشی است و در ایران نیز یکی از مهم ترین نقش ها را در برنامه های درسی ایفا می نماید. به عبارت دیگر، در ایران، بیشتر فعالیت های آموزشی در چارچوب کتاب درسی صورت می گیرد و بیشترین فعالیت ها و تجربه های آموزشی دانش آموز حول محور آن سازماندهی می شود.
بنابراین کتاب درسی از عوامل تعیین کننده اثربخشی در فرایند یادهی-یادگیری در مدرسه است و اثر مثبتی بر کارکرد نظام آموزشی دارد. بدین دلیل کیفیت کتاب های درسی می تواند اثر بسیار ژرفی - بنا به تناسبی که با اهداف و محتوای برنامه های درسی بدست می آورند - در یادگیری و کسب دانش داشته باشند
این واقعیت باعث شده است که صاحب نظران و پژوهشگران، بررسی محتوای آموزشی دوره های تحصیلی را با توجه به نیازهای فراگیر مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. این بررسی ها و تحلیل ها به برنامه ریزان و مولفان کمک می کند تا در هنگام تهیه، تدوین و تالیف کتاب های درسی، از جمله کتاب درسی ریاضی دوره ابتدایی پایه ششم که موضوع بحث این مقاله است، تصمیم های صحیحی اتخاذ نمایند. نوعی از تحلیل که برای برنامه ریزان درسی، مولفان و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی دوره ی ابتدایی بسیار مفید و ضروری است، »تحلیل محتوا« است؛ یعنی نوعی از تحلیل که کمک می کند تا مفاهیم، اصول، انگیزه ها، نیازها، نگرش ها و کلیه ی اجزای مطرح شده در محتوای آموزشی و پرورشی کتاب ها مورد بررسی علمی و عملی قرار گرفته و با اهداف برنامه های درسی دوره ی ابتدایی مقایسه شوند
از جمله کتاب های درسی که در دوره آموزش عمومی با هدف آماده ساختن فرد برای زندگی روزمره در زمینه های محاسبه، اندازه گیری، تخمین کمیت ها از طریق پرورش نظم فکری، درست اندیشیدن، استدلال و قضاوت کردن صحیح، تدوین یافته، کتاب درسی ریاضیات است.
بیان مساله
آموزش و پرورش، در راستای تحقق پرورش نظم فکری و درست اندیشیدن در دانش آموزان مقطع ابتدایی از طریق کاربرد صحیح دانسته ها، توانایی در انجام محاسبات عددی، توانایی در انجام محاسبات ذهنی و حدس زدن جوابآن ها، محتوایی را با عنوان کتاب ریاضی برای این دوره تحصیلی تهیه و تدوین کرده است. با وجود هدف های مهمی که نظام آموزش و پرورش از طریق این درس دنبال می کند، بررسی های انجام شده حاکی از آن است که دانش آموختگان درس ریاضی در این دوره، در مهارت های یاد شده ضعیف هستند
درسال های اخیر، صاحب نظران و علمای تعلیم و تربیت، از نظام آموزش و پرورش، مخصوصا برنامه های درسی و آموزشی به شدت انتقاد می کنند و اظهار می دارند برنامه های درسی و آموزشی، با زندگی و نیازهای اجتماعی و شناختی فراگیران و جامعه تناسب ندارد و در مواردی، بدون توجه به پیشرفت دانش و فناوری است - ایلیچ، . - 1973 افزون بر این، رغبت و توانایی فراگیران در تدوین محتوای درسی لحاظ نمی شود. این عوامل نه تنها افت تحصیلی را به دنبال دارند، بلکه از نظر اقتصاد آموزش و پرورش هم سبب می شوند که آموزش مقرون به صرفه نباشد و ثروت ملی از بین برود. از سوی دیگر، معلمان، دانش آموزان و اولیای آن ها از حجم زیاد کتاب های درسی روز آمد نبودن محتوای مطالب و عدم انسجام عمودی و افقی مفاهیم شکایت دارند.
در کشور ما با وجود تلاش های فراوان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش برای تدوین و تالیف هر چه بهتر کتاب های درسی، این سوالات مطرح هستند که: آیا برنامه های درسی بر اساس اصول یادگیری تدوین شده اند؟ آیا به قوانین رشد ذهنی پیاژه در تالیف کتاب های درسی عنایت شده است؟ آیا محتوا از توالی مناسب برخوردار است؟
و ده ها سوال دیگر که نه تنها دست اندرکاران تهیه و تولید کتاب های درسی باید به آن ها پاسخ گویند، بلکه نظر معلمان تدریس کننده این کتاب ها نیز در پاسخ گویی به این سوالات از اولویت بالایی برخوردار است : زیرا کیفیت و کمیت مطلوب یک کتاب درسی در جریان تدریس آن مشخص می شود. بنابراین، برای حصول اطمینان بیش تر از مناسب بودن محتوای کتاب های درسی، باید از نظر مدرسان کتاب های درسی آگاه باشیم.
از این رو، با توجه به اهمیتی که ریاضیات در جهان کنونی دارد، برای تعمیق دانش آموزان در این رشته از علوم پایه، ضرورت دارد که کتاب های درسی ریاضی با دقت و وسواس خاصی به ویژه با جمع آوری نظر معلمان، به طور دقیق بازبینی و بررسی شوند .
براساس آنچه ذکر شده، مساله مورد نظر در این پژوهش، بررسی محتوای کتاب ریاضی ششم دبستان از نظر معلمان است، با توجه به: میزان انطباق آن با هدف های آموزشی، اصول تنظیم و سازماندهی محتوا و برنامه ریزی، اصول روان شناسی و مراحل رشد و یادگیری، کاربرد روش های تدریس ریاضی و وسایل آموزشی پیشرفته، ویژگی های مطلوب کتاب های درسی، نیازهای زندگی روزمره و شرایط اجتماعی جامعه، مناسب بودن سوالات متن کتاب در ارزشیابی صحیح از آموخته های دانش آموزان تا مشخص شود، محتوای این درس - ریاضیات پایه ششم ابتدایی - تا چه اندازه توانسته است از نظر معلمان، هدف های مورد نظر را پوشش دهد.
اهداف و فرضیه های تحقیق
مقاله حاضر درصدد است تا میزان انطباق محتوای کتاب ریاضیات ششم ابتدایی را در زمینه های تدریس پذیری، یادگیری پذیری، رویکردهای پرورشی، ظاهر کتاب، توجه به نیازهای روزمره دانش آموزان مورد نقد و بررسی قرار دهد.
فرضیه های تحقیق
-1 از نظر معلمان، محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی از لحاظ توجه به معیارهای تدریس پذیری مناسب است.
-2 از نظر معلمان، محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی از لحاظ توجه به معیارهای یادگیری پذیری مناسب است.
-3 از نظر معلمان، محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی از لحاظ توجه به رویکردهای پرورشی مناسب است.
-4 از نظر معلمان، محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی از لحاظ توجه به ظاهر کتاب مناسب است.
-5 از نظر معلمان، محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی از لحاظ توجه به نیازهای روزمره دانش آموزان مناسب است.
-6 از نظر معلمان، در محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی براساس جنسیت تفاوت وجود دارد.
-7 از نظر معلمان، در محتوای کتاب ریاضی پایه ششم ابتدایی براساس سطح تحصیلات تفاوت وجود دارد.
روش تحقیق
پژوهش حاضر توصیفی از نوع پیمایشی می باشد - سرمد و همکاران،. - 1391 این پژوهش در شهرستان ساری ناحیه یک به اجرا درآمد. جامعه آماری پژوهش کلیه معلمان پایه ششم ناحیه یک ساری که درس ریاضی را تدریس می کنند به تعداد 110 نفر می باشد که از طریق جدول کرجسی و مورگان تعداد 86 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.
ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته است که در پنج مؤلفهی - تدریس پذیری، یادگیری پذیری، رویکردهای پرورشی، ظاهر کتاب و توجه به نیازهای روزمره دانش آموزان - در طیف لیکرت تنظیم شده و دارای 35 سوال است. روایی پرسشنامه به تایید متخصصان برنامه ریزی درسی و اعضای گروه های آموزشی آموزش و پرورش استان مازندران رسیده و پایایی آن با استفاده از آزمون آلفای کرانباخ 0/88 محاسبه شد.
