بخشی از مقاله
چكيده
يكي از اهداف عمده و نيازهاي ضروري هركشور تدوين كتب درسي روز آمد است كه اين امر سبب مي شود دانش آموزان هماهنگ و همگام با سير تحول جهاني و كشوري حركت كنند براي دستيابي به اين اهداف بايد جنبه هاي مختلف محتواي كتب مورد بازبيني قرار گيرد.كه بدين منظور نويسندگان اين مقاله به بررسي كتاب هديه هاي آسمان پايه ششم ابتدايي از منظر ويليام رومي پرداخته اند.هدف از پژوهش حاضر، تحليل محتواي كتاب هديههاي آسماني پايهي ششم ابتدايي از منظر فعال و غيرفعال بودن در سه زمينة متن، پرسشها و تصاوير است تا مشخص شود كه اين سه مؤلفه در چه وضعيتي قرار دارند.
اين تحليل بر اساس روش ويليام رومي انجام شده و جامعة مورد مطالعه در اين پژوهش، كتاب هديههاي آسماني١٣٩٦-١٣٩٥پاية ششم ابتدايي بوده است. واحد مطالعة درس كلمههاي مندرج در كتاب،و واحد تجزيه و تحليل، متن، پرسشها و تصاوير كتاب است كه بر اساس مقوله هاي فعال و غيرفعال توسط فرمولهاي معرفي شده در روش ويليام رومي مورد تحليل قرار گرفته است.
نتايج به دست آمده نشان ميدهد كه متن كتاب هديههاي آسماني با ضريب درگيري٠٤/٠از نظر پويايي ضعبف بوده، تصاوير كتاب نيز با ضريب درگيري ٠٠/٠ نشان دهنده ي عدم توجه به بحث درگيري ذهني دانش آموز مي باشد و به گونهاي طراحي شدهاند كه دانشآموز را درگير فعاليت ذهني نميكند و نميتوان آنها را فعال به حساب آورد. اما پرسشهاي كتاب با ضريب درگيري٨٩/٠ به صورت فعال طرح شدهاند و زمينه را براي يادگيري فعال دانشآموز فراهم ميكنند. بنابراين، متن و تصاوير كتاب هديههاي آسماني در پاية ششم به صورت غيرفعال و پرسشهاي كتاب به صورت فعال تدوين شدهاند.
١- مقدمه
متن اصلي نظام آموزش و پرورش عظيم ترين سازمان و تشكيلات هرجامعه است كه رسالتي بسيار مهم در زمينه شكوفايي و بروز استعدادهاي بالقوه دانش آموزان دارد.نقش شگفت انگيز تعليم و تربيت در زندگي انساني ، برهيچ خردمندي پوشيده نيست وتاكنون در ضرورت آن ترديد نشده است چرا كه تعليم وتربيت صحيح مي تواند خرد فرد را به اوج ارزش ها برساند و اگر غلط افتد وي را به سقوط كشاند
مراكز آموزشي از ابتدايي تا دانشگاه افزون بر انتقال دانش،وظيفه تربيت انسان دانش آموخته را برعهده دارند.اين مراكز بايد در جهت شكوفايي تمام ابعاد وجودي دانش آموز ،شامل ابعاد ذهني،عاطفي،اجتماعي،اخلاقي و معنوي سرمايه گذاري كنند،وبه تعليم وتربيت و سازندگي آنها توجه كنند.به عبارتي در آموزش بايد پيوسته مفهوم تربيت مدنظر مربيان قرار گيرد
يكي از اين ابعاد ،بعد معنوي فرد است كه از طريق تربيت ديني شكوفا مي گردد.تربيت ديني عبارتست از مجموعه اعمال عمدي و هدفدار ،به منظور آموزش گزاره هاي معتبر يك دين به افراد ديگر ،كه آن افراد درنظر و عمل به آن آموزه ها متعهد و پايبند گردند
مطالعه ديني در ايران به مثابه يك حوزه اصلي در آموزش و پرورش ايران تاريخچه اي طولاني داردازدوره ابتدايي تاپايان متوسطه دانش آموزان درس هايي با عنوان هديه هاي آسماني،معارف اسلامي و تعليمات ديني مطالعه مي كنند و از اين طريق با مباحث ديني آشنا مي شوند.مطالعه جدي در اين باره بعد از انقلاب اسلامي و از طريق آموزش و پرورش شدت بيشتري گرفته است
كتاب هاي درسي يكي از مهمترين منابع در نظام آموزشي هستند و مواد اصلي برنامه درسي و مطالعاتي را تشكيل مي دهند. از اين رو پژوهش پيرامون تحليل كتاب هاي درسي تلاش ارزنده اي است.زيرا معلمان و دانش آموزان زيادي از آن بهره مي برند و اين مطالعات در طراحي فرصت هاي مناسب براي يادگيري دانش آموزان تاثير گذار است؛همچنين مطالعه و بررسي كتب درسي مي تواند ارتباط بين برخي از مشكلات يادگيري دانش آموزان با برنامه درسي را آشكار نمايد وكمك كند كه مفاهيم برنامه درسي به شكل مناسبي در كتاب درسي گنجانده شوند
براي رسيدن به اين امرمهم بايد عوامل چند بعدي كه بر دستيابي به اهداف تاثيرگذار هستند بررسي گردد واطمينان ازاين تناسب، نيازمند بررسي وتحليل محتوا است.تحليل محتوا يك روش تحقيقي است كه به صورت منظم و عيني به توصيف مقداري محتواي آشكار ارتباطات مي پردازد در اين روش اطلاعات به صورت منظم كدگذاري مي شوند وسپس طبقه بندي مي شوند تا پژوهشگر بتواند به صورت كمي آنها را تجزيه و تحليل نمايد
اين تحليل به برنامه ريزان ومولفان كتا بهاي درسي كمك ميكند تا درهنگام تدوين،گزينش و انتخاب محتواي كتاب هاي درسي دقت بيشتري نموده تا ضمن تسهيل يادگيري، زمينه ي پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را فراهم آورند ]٧[محتوايبرنامه ي درسي از يك طرف مي تواند دانش آموز را براي تفكّر و تعقل در مسائل آماده كند - روش اكتشافي و فعال - و از طرفي او را به حفظ كردن مطالب و خمودگي فكري - روش غيرفعال - بكشاند
به دنبال اجراي برنامة درسي ملي در نظام آموزشي، پاية ششم به دورة ابتدايي اضافه گرديد و متناسب با آن در برنامههاي آموزشي نيز تغيير و تحولي صورت پذيرفت. رويكرد كلي برنامة درسي ملي كه روح حاكم بر همة عناصر برنامه و جهتگيري كلي آن برنامه را نشان مي دهد، »فطرتگرايي توحيدي« است. براساس رويكرد حاكم، برنامههاي درسي در كلية پايهها براساس پنج عنصر هدفگذاري مي شوند: تعقل، تفكر و انديشه ورزي؛ ايمان و باور؛ علم و معرفت؛ عمل، كار، تلاش و مجاهدت؛ اخلاق، تزكيه، عاطفه و ملكات نفساني. بر اين اساس و با توجه ويژه به اين عناصر پنجگانه، كتابهاي درسي پاية ششم به صورت جديدالتأليف و با محتوايي تكميلي نسبت به ساير پايهها به رشته تحرير درآمد تا با رويكردي جديد و نو در عرصه تعليم و تربيت، فرزندان ايران اسلامي را با حقايق ناب اسلامي و تربيت اصيل الهي آشنا نمايد
پيروزي انقلاب اسلامي و اهميت تربيت ديني در نظام اسلامي وتوجه دست اندركاران تعليم و تربيت به آن ،قطعا از جمله عوامل تاثير گذار در عرصه ي تربيت ديني وارائه مواد آموزشي ديني در مقاطع مختلف است.انتظار طبيعي آن است كه اين مواد بايد در صورتيكه از شرايط مناسب نظير قوت متن و تناسب آن با مقطع سني و تحصيلي و پاسخگو بودن به نيازهاي ديني و شيوه هاي تدريس مناسب.
