بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش، تحلیل محتوا ی کتب پایه ی ششم ابتدایی از منظر توجه به آموزه های دینی است. در تحقیق حاضر با توجه به هدف از روش تحلیل محتوا استفاده می گردد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کتب درسی ششم ابتدایی بود که به علت کوچک بودن این جامعه ، نمونه با جامعه، برابر است . ابزار گردآوری داده ها ، سیستم مقوله بندی و و رمز گذاری متغیرها است. اهم نتایج تحقیق حاکی از این است که در بخش دروس کتاب کار و فناوری هیچ مطالب و مفهوم مرتبط با نمادهای خردگرایی و عقلانیت وجود ندارد ولی در کتاب های آموزش قرآن، هدیه های آسمانی، فارسی، فارسی بخوانیم، مطالعات اجتماعی و کتاب کار و تفکر در حد کم و اندک به نمادهای خردگرایی و عقلانیت توجه گردیده است. قالب ارائه آموزه های دینی در بیشترکتاب های این پایه، تأسی از اسوه های حسنه و داستان گویی بوده است.
-1 مقدمه
پیشرفت و توسعه هر کشور مرهون موفقیت و رشد روزافزون نظام تعلیم و تربیت آن کشور است و پرداختن به حوزه تربیت دینی در آن نظام از عناصر اصلی پیشرفت آموزش وپرورش است؛ آموزش دینی در نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از آموزش های مورد تاکید سیاست گذاران آموزشی کشور است در نظام رسمی آموزش و پرورش کشور ما به امر تربیت دینی با نگاهی برابر با دیگر برنامههای آموزشی نگریسته شده است. حال آنکه این طرز تلقی جای تأمل و بررسی دارد زیرا مخاطب تربیت دینی، روح و جان دانشآموزان است که به سعادت و رستگاری ابدی میانجامد. اما دروس و برنامههای دیگر مربوط به ذهن و حافظه است که برای رفاهعمومی واموردنیوی است.
- ملکی ، - 1384 بنابراین برای توفیق در تربیت دینی، تحلیل محتوای آموزه های دینی در کتب درسی برای برنامهریزان آموزش وپرورش بهمنظورآشنایی با آفتهای راه یافتهدرفرهنگ و آموزههای دینی ما امری حتمی است. افزون بر این، تحولات پرشتاب کنونی درعرصهفرهنگ جهانی، بسیاری از نگرشها و روشهای رایج در تربیت دینی ما را تغییر داده و نقش نهادهای گوناگون اجتماعی از قبیل آموزش وپرورش، خانواده، رسانههاو... میتواند دراین دگرگونی مؤثر باشد.
دراین میان نقش دستگاهعظیم آموزش وپرورش خطیرتر ازهمهنهادها است. - داوودی ، - 1385بدون تردید برای دستیابی بهاین شناخت از طرفی باید مراقب بودکهمبادا بهبهانهمقتضیات زمان، اصول اخلاقی رایج در دین مبین اسلام دستخوش تغییر قرار گیرد و از طرف دیگر نباید در جمود و جزمیت گرفتار شویم و ورود به این عرصه مهم از معرفت را کنار گذاریم. زیرا این نیازنهتنها نیاز حوزه آموزش وپرورش، بلکهنیازتمامی حوزههای فرهنگ عمومی است .
با گذشت بیش از سه دهه از استقرار نظام اسلامی و با وجود تلاش های انجام شده جهت آشناسازی کودکان و نوجوانان با اصوب و مفاهیم دینی و اخلاقی، تحقیقات انجام شده در مدارس، نشانگر آن است که مسئله آموزش دینی از وضعیت مطلوبی برخوردار نبوده، که با تاثیرات معکوسی نیز همراه گردیده و باعث شده است تا ناکارآمدی های مذکور تا حد زیادی در بحران آفرینی ها و کاستی ها مشاهده شده در رفتارهای دینی نسل نوجوان و جوان کشور سهم موثری داشته باشد. - تصدیقی و تصدیقی، - 1388
از سوی دیگر در بررسی های به عمل آمده در زمینه آموزش دینی و کیفیت آن می توان گفت وضع موجود در مدارس از جهات مختلف و به علل گوناگون از جمله برنامه ریزی های درسی، نیروی انسانی و امکانات، رضایت بخش نبوده است. چنانچه در تحقیقات انجام شده، دانش آموزان احساس دلزدگی نسبت به درس دینی نشان داده اند. - عباسپور، . - 1382 هدف تعلیم و تربیت تفهیم مطالب و محتوای برنامه درسی به دانش آموزان است و تفهیم مطالب رابطه مستقیم به میزان فعالیت های یادگیری دانش آموز دارد و فعالیت یادگیری متاثر از عوامل متعددی از جمله چگونگی ارائه مطالب و محتوای برنامه درسی است.
زیرا محتوای مطالب به شوق ورغبت دانش آموزان اثر دارد و رغبتمستقیماً بر میزان فعالیت اثر می گذارد و همچنین در نظام آموزشی ایران مهمترین رکن آموزش و پرورش برنامه درسی محدود به کتاب درسی است که بصورت مرکزی تهیه می گرددو در اختیار دانش آموز و مدرسه قرار می گیرد و از آنجا که ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانش آموز و همچنین برنامه کار معلم و مدرسه مبتنی بر آن است از اهمیت بسزایی برخورداری است از آنجا که یکی از ابزارهای مهم کتاب درسی است و نقش محوری و مهمی را در جریان آموزش ایفا می کند در تدوین و تفهیم محتوای آن باید دقت و ظرافت خاص مبذول گردد . - چراغ چشم، . - 1386 اهمیت این پژوهش با استناد به این دلایل است.
- 1 در کشور ایران به دلیل کمبود منابع اطلاع رسانی و وجود تعداد دانش آموزان زیاد کتاب درسی مهمترین نقش را درجریان آموزش ایفا می کند. بنابراین لازم و ضروری است می باشد که هرچند وقت کتاب های درسی به دقت مورد بررسی و ارزشیابی قرار گیرد.
-2 کتاب درسی عمده ترین منبع یادگیری دانش آموزان است. در صورتی که محتوای کتاب های درسی همسویی مستقیم با اهداف درسی نداشته باشد، تحقق آن نیز غیر ممکن خواهد بود. بنابراین ضرورت دارد مورد ارزشیابی دقیق قرار گرفته و نواقص مشخص شود و بازنگری، اصلاح و در صورت لزوم تغییرات لازم صورت گیرد.
-3 در کشور ایران هر سال، مبلغ قابل توجهی به چاپ آن ها اختصاص داده می شود پس با توجه به هزینه های مصرفی لازم است تدوین و چاپ آن ها هر چند سال یکبار مورد تجربه و تحلیل قرارگیرد و بدین وسیله از طرف هزینه های اضافی و نابجا جلوگیری می شود.
- 4 برای بازسازی همه جانبه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هماهنگی میان مقاطع و گسترش تدارک آموزش مادام العمر به منظور توجه به هدایت نسل جوان به سوی مهارت هاییجهت دسترسی به دانش ضرورت دارد. پس لازم است محتوای کتاب های درسی از لحاظ اصول سازماندهی مورد ازرشیابی قرارگیرد.
- 5 کشورهای پیشرفته به طور مرتب و مستمر درخصوص محتوای کتابهای درسی دورههای مختلف به ارزشیابی و تحقیق پرداخته و بر اساس همین تحقیقات، مواد، محتوا و روشهای تدریسها تغییر میدهند.
در ادامه جهت تبییین هر چه بیشتر مسئله لازم است به ذکر چند پژوهش در این زمینه اشاره گردد:
نظری - 1380 - طی پژوهشی بیان داشت که کتب دینی مدارس کفایت لازم را جهت پرورش اهداف در حیطه عاطفی یا نگرش ندارند و نگاه آنها بیشتر در حیطه اهداف شناختی است و نیاز به نوسازی کتب دینی از جهت القای اهداف حیطه عاطفی به چشم می خورد. همچنین دروسی مثل فارسی، تعلیمات اجتماعی، تاریخ و ... که بعضا در بردارنده آموزه های دینی هستند، نیز باید از این بعد نوسازی شوند. - نظری،1380 به نقل از حسین چاری، - 1387
چراغ چشم - 1389 - طی پژوهشی بیان داشت یکی از آسیبهای موجود در حوزه تعلیم و تربیت کشور، اجباری بودن تربیت دینی و عدم توجه به دانشآموز به عنوان انسانی انتخابگر و آزاد است. از دیگر آسیبهای تربیتی نظام آموزش و پرورشنداشتن برنامه جامع تربیت دینی درتمامی سنین دانشآموزان ، کارایی ضعیف مربیان قرآن و عدمتوانمندی بالای آنهادرامر تدریسعدم استفاده از وسایل کمکآموزشی درتربیت دینی می باشد. - چشم چراغ ،. 1389 به نقل از هاشمیان نژاد، - 1390
موسوی - 1387 - ، در پژوهشی با عنوان آموزش ارزش ها در محتوای کتاب های درسی دینی دوره ی راهنمایی، به بررسی وضعیت موجود و ارائه ی راهکارهایی برای وضعیت مطلوب انجام داده است. نتایج پژوهش بیانگر آن است که در مجموع کتابهای درسی دینی دورهی راهنمایی، ارزشهای اعتقادی 45/43 درصد، ارزشهای عبادی 24/9 درصد، ارزشهای اجتماعی 13/51 درصد، ارزشهای اخلاقی 10/28 درصد و ارزشهای اقتصادی اسلام 5/8 درصد کل ارزشها را به خود اختصاص میدهند.
