بخشی از مقاله
چکیده
زوال تنوع زیستی، تهدید امنیت غذایی و جمعیت رو به رشد جهان که ناشی از نارسایی های حاکم بر نظام کشاورزی رایج است. از راهبردهای سازگار با محیط زیست کشاورزی ارگانیک است که مورد توجه محافل دانشگاهی و برنامه ریزان شده است. این تحقیق با هدف بررسی نگرش کشاورزان نسبت به کشاورزی ارگانیک در استان زنجان صورت گرفته است.
این تحقیق از نظر هدف کاربردی و توصیفی B همبستگی بوده و جامعه آماری آن کشاورزان استان زنجان در روایی پرسش نامه با استفاده از نظرسنجی متخصصان و پایایی آن با آزمون آلفای کرونباخ - n=205 - در سال 1392بود. برای بخش های مختلف - =0.7 - 0.95 - تأمین شد. نتایج نشان داد که نگرش کل کشاورزان نسبت به استفاده از کودهای ارگانیک 3.97 از 5 می باشد که نشان دهنده نگرش نسبتا"مطلوب می باشد همچنین نگرش کشاورزان با متغییرهای میزان درآمد، سن، میزان تحصیلات، اعضاء خانواده، سابقه کار کشاورزی رابطه معنی داری نشان نداد.
.1 مقدمه
کشاورزی به عنوان یکی از محورهای اساسی رشد و توسعه، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارد. بخش کشاورزی در اقتصاد ملی ایران، حدود %27 تولید ناخالص ملی، %23 اشتغال و تأمین بیش از %80 غذای کشور را به خود اختصاص داده است. در این راستا پرداختن به کشاورزی پایدار اهمیت پیدا می کند.
علیرغم افزایش آگاهی عموم در سطح جهانی نسبت به مصرف بی رویه کودها و آفت های شیمیایی که سبب برهم زدن توازن و تعادل اکوسیستم زراعی و طبیعی شده و حاصلخیزی خاک را کاهش می دهد، ولی همچنان شاهد افزایش هزینه های بهداشتی و زیست محیطی ناشی از مصرف سموم کشاورزی در ایران هستیم. که این هزینه ها شامل آلودگی آب، مواد غذایی، علوفه دامی و آلودگی هوا می باشد. همچنین مصرف سموم کشاورزی باعث کاهش صادرات محصولات کشاورزی ایران به بازارهای بین المللی شده است.
با وجود موارد ذکر شده متأسفانه کشاورزان به دلایل مختلف در تولید محصولات خود از کودهای شیمیایی استفاده می کنند
از این رو توجه به کشاورزی ارگانیک، زمینه ها و شرایط ها در حال حاضر باید در کشور ما جزیی از ضرورت های کشاورزی محسوب شود. لذا این تحقیق به بررسی نگرش کشاورزان نسبت به کشاورزی ارگانیک در استان زنجان می پردازد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
ساختار مفهوم توسعه پایدار بر آینده "مشترک ما" - Our common future - استوار است. لذا توسعه پایدار “Sustainable development - از سوی متخصصان مورد توجه قرارگرفته است. که در واقع یک فرآیند در یک دوره زمانی مشخص و به طور نامحدود تعریف شده است. [4] کشاورزی پایدار نظامی است که در بلندمدت، کیفیت محیط زیست و منابعی که کشاورزی به آن وابسته است را ارتقاء می بخشد و غذا و الیاف مورد نیاز بشر را تأمین می کند. دوام پذیری اقتصادی داشته و کیفیت زندگی کشاورزان و جامعه را به مثابه یک کل بهبود می بخشد
افزایش میزان مصرف سموم و کودهای فسفاته و ازته باعث کاهش پایداری گردیده است، لذا جهت حفاظت پایداری باید از کود حیوانی و سبز، استفاده از بقایای گیاهی، کاه و کلش و انجام شخم حفاظتی و تغییر روند حاصلخیزی خاک و منابع آبی استفاده شود تا باعث افزایش میزان پایداری نظام زراعی شود.
پیر و فرسوده شدن نیروی فعال بخش کشاورزی، گریزان شدن و کاهش علاقه جوانان به کشاورزی و بطور عمده جاذبه های شهر و کاهش سودآوری فعالیت های کشاورزی سبب کاهش پایداری کشاورزی گردیده است و این امر سبب مطرح شدن کشاورزی پایدار شده است، لذا باید آگاهی مردم نسبت به کشاورزی پایدار افزایش یابد. [5] نظام متعارف سبب برهم زدن توازن و تعادل اکوسیستم های زراعی و طبیعی، کاهش حاصلخیزی و فرسایش خاک، آلودگی آب، افزایش گازهای گلخانه ای، تخریب جنگل ها، افزایش سیل و از دست دادن خاک، افزایش مصرف انرژی های فسیلی و همچنین مشکلات اجتماعی از قبیل:
کاهش تعداد کشاورزان و بر هم ریختن سیستم اجتماعی محلی تولید و افزایش مهاجرت را سبب شده است. این موارد باعث شده تا در طی دهه گذشته آگاهی فزاینده ای نسبت به نامناسب بودن کشاورزی متعارف پدید آید و کوشش های فراو انی در زمینه های تحقیقاتی، ترویجی و سیاستگذاری کشاورزی برای دستیابی به یک نظام پایدار در کشاورزی صورت پذیرد.
در واقع کشاورزی ارگانیک از اواسط دهه 1980 مورد توجه مصرف کنندگان، پژوهش گران محیط زیست و سیاست گذاران و کشاورزان در اروپا قرارگرفت. این نظام کشاورزی در آغاز در کشور دانمارک و سپس در اتریش، سوئیس و همچنین درکشورهای عضو اتحادیه اروپا به کارگرفته شد و در دهه گذشته بیش از ِْ درصد رشد در نظام کشاورزی ارگانیک اروپا مشاهده شده است به طوری که گستره زمین های زیر کشت کشاورزی ارگانیک از 20 درصد به 60 درصد رسیده است.
کشاورزی ارگانیک در تعریفی تخصصی تر شده و جنبه های مهم مانند پایداری منابع طبیعی و محیط را در نظر می گیرد. در کشاورزی ارگانیک هدف، تشویق و عدم استفاده از نهاده های کشاورزی مصنوعی یا شیمیایی با حفظ حاصلخیزی و باروری خاک و مدیریت مبارزه با آفات توأم با حفظ منابع طبیعی به صورت پایدار و سلامتی محیط زیست می باشد.
پیدایش کشاورزی ارگانیک را می توان در سه مرحله عنوان نمود:
مرحله پیدایش : - 1924 - 1970 - آغاز کشاورزی کشاورزی ارگانیک را می توان به سال 1924 در آلمان به رودولف اشتاینر نسبت داد که هدف آن حل چالش ها و تنگناهای زیست محیطی و معرفی یک شکل از تولید مواد غذایی با کیفیت بالا بوده است.
مرحله گسترش - : - 1970 - 1990 پژوهش و عملکرد کشاورزی ارگانیک در سراسر جهان پس از دهه 1960به طور ویژه گسترش یافت و بحران نفتی سال هایٌَُْ و حساسیت رو به رشد چالش ها و تنگناهای زیست محیطی در آن تأثیرگذار بوده اند.
مرحله رشد - : - 1990 در این مرحله سازمان تجاری برای محصولات ارگانیک تأسیس شد و مقررات کشاورزی ارگانیک به اجزا درآمد و جنبش های کشاورزی ارگانیک توسط سازمان های دولتی و غیردولتی ترویج و گسترش یافت.
هاشمی و همکاران - 1391 - در تحقیقی با عنوان نگرش کشاورزان آباده طشک نی ریز نسبت به کشاورزی ارگانیک، نتایج بدست آمده از تعیین سطح نگرش کشاورزان نشان داد که20/5 درصد از کشاورزان نگرش مثبت و33/2 درصد نگرش به نسبت مثبت به کشاورزی ارگانیک داشته و آن را بهتر از کشاورزی صنعتی می دانند.
باقری و همکاران - - 1389 در تحقیقی با عنوان بررسی نگرش کشاورزان سیب زمینی کار دشت اردبیل نسبت به عملیات کشاورزی پایدار، به نتایجی دست یافتند که نشان داد، پاسخ گویان نگرش مثبتی نسبت به اصول کلی و پایداری عملیاتی نظیر ضرورت حفاظت آب و خاک، اثرات منفی نهاده های شیمیایی کشاورزی، رعایت تناوب زراعی، اثرات زیست محیطی عملیات بی رویه کشاورزی دارند و ضرورت حفظ محیط زیست به مثابه اولویت اصلی می باشد. ولی نسبت به ضرورت کاهش کاربرد فن آوری مدرن کشاورزی، کاهش مصرف کود و سموم و عملیات خاک ورزی نگرش منفی مشاهده شده است
و همچنین نشان دادند که نگرش پایداری با منابع کسب اطلاعات، مشارکت ترویجی و تحصیلات رابطه مثبت داشته و با متغییرهای سن و تجربه کشاورزی رابطه منفی و معنی داری نشان داده است. ولی با متغییرهای مصرف نهاده های کشاورزی و شرایط مزرعه رابطه معنی داری نداشته که بیانگر تناقض نگرش آنان می باشد.
افشاری و همکاران - - 1390 در تحقیقی با عنوان بررسی نگرش های پایداری در بین کشاورزان پنبه کار استان اصفهان، با توجه به نتایج این پژوهش، نشان دادند که بین متغیرهای دسترسی به اطلاعات در زمینه کشاورزی پایدار، دانش پایداری، هنجارهای اخلاقی و هنجارهای اجتماعی نسبت به رفتارهای پایداری، ارزش های مذهبی و معنوی، عواطف محیطی، آگاهی از پیامدهای زیست محیطی و مسئولیت پذیری رفتارهای زیست محیطی با نگرش پایداری زنان و مردان پنبه کار رابطه معنی داری وجود دارد
لی آن - 2012 - در تحقیقی در زمینه اهمیت ساخت و ساز فرهنگی کشاورزی خوب به کشاورزی عملی شناخته شده در مناطق روستایی انگلستان نشان داد که از طریق مطالعه تجربی از کشاورزان ارگانیک و معمولی با تمرکز بر این که چگونه در تو سعه ساخت کشاورزی خوب، تغییر رخ می دهد. این مطالعات نشان داد که برای دستیابی به سرمایه توسعه فرهنگی ارزش نمادین یا سمبولیک کاملا" ضروری است. سرمایه فرهنگی کشاورزان برای پاسخ دادن به طرح های کشاورزی محیط زیست و همچنین تغییر در روش و درک کشاورزان برای تغییر به سمت کشاورزی ارگانیک بطور عملی تردیدناپذیر است.
گراس من - - 2003 طبق تحقیقاتی که در مکزیک انجام داد مساحت های بسیار زیادی از زمین های زراعی را به تولید قهوه اختصاص دادند که از طریق کشت ارگانیک مصرف کودهای ازت مصنوعی را محدود کنند نتایج نشان می دهد با وجود تلاش های آموزشی، شکاف دانش در مورد پدیده هایی که آنها را نمی بینند وجود دارد و کشاورزان از فرآیند هایی که قابل مشاهده نمی باشد درک خوبی ندارند، لذا آموزش آینده را باید به فرآیند های زیست محیطی که غیرقابل مشاهده است، اختصاص داده شود
